Η περίοδος της Αγίαςκαι Μεγάλης Τεσσαρακοστής, που ξεκινά από αύριο, αδελφοί μου, συνιστά τηνπνευματικότερη λατρευτική διαδρομή του Εκκλησιαστικού έτους, κατά την οποία η Εκκλησίαμάς καλεί σε μία πορεία εσωστρέφειας και διαρκούς και ειλικρινούς ενδοσκόπησης.Δικαίως ο υμνωδός την ονομάζει «Στάδιον των αρετών»1 αφού στο στίβο τηςκαλούμαστε ν’ αναμετρηθούμε με τον κακό μας εαυτό, να νικήσουμε την παθογόνοανθρώπινη φύση μας και να καλλιεργήσουμε τα πνευματικά χαρίσματα που o Θεός μάςχάρισε. Πρόκειται, λοιπόν, για έναν αγώνα, επίπονο και διαρκή, κοπιώδη μα καισυναρπαστικό, στόχος του οποίου είναι η ίδια η θνητότητά μας.
Η Σαρακοστιανή αυτήπορεία θα μπορούσε να θεωρηθεί και σαν ένα προσκύνημα στα ιερά της πίστεως και της πνευματικής ζωής, σαν ένα ταξίδι μεπροορισμό την αυτογνωσία που οδηγεί στην Θεογνωσία. Γι’ αυτό και είναι δύσκολονα το πραγματώσουμε στηριζόμενοι μόνο στις δικές μας δυνάμεις. Το προσκύνημααυτό διεξάγεται με τη συνάντηση δύο θελήσεων, της Θείας και της ανθρώπινης, γι’αυτό και, στη διάρκειά του, η Εκκλησία μάς εφοδιάζει με πλείστα όσα πνευματικάεφόδια, που δίνουν το αληθινό νόημα και αποκαλύπτουν τον πραγματικό σκοπό τηςυπάρξεώς μας. Και αυτά τα εφόδια είναι οι υψίστου πνευματικού περιεχομένουΙερές Ακολουθίες, η προσευχή, η νηστεία, η ελεημοσύνη, η πορεία της μετανοίας,η συχνή Θεία Κοινωνία. Όλα αυτά συντελούν στο να μαλακώσει η καρδιά μας «τόσοώστε να μπορεί να ανοιχτεί στις πραγματικότητες του πνεύματος, να αποκτήσει τηνεμπειρία της κρυμμένης «δίψας και πείνας» για επικοινωνία με το Θεό»2
Ηπλημμυρίδα των Ιερών ακολουθιών αυτής της περιόδου δίνει στην προσωπική μαςπροσευχή, αλλά και στην προσευχή της εκκλησιαστικής κοινότητας, τη μορφή μιαςαγωνιώδους ικεσίας, προϊόν της αποκάλυψης που εξελίσσεται μέσα μας. Φανερώνειτην πραγματική μας κατάσταση, του κενού, της ανεπάρκειας, της πνευματικήςένδειας, αλλά και της απογοήτευσης που προκαλεί η απομάκρυνση από τη ζωή τηςΕκκλησίας και το θέλημα του Θεού. Όταν αποφασίσουμε να δούμε κατάματα και χωρίςυποκρισία τον εαυτό μας, όταν αποβάλουμε την εγωπάθεια και τον ναρκισσισμό μας,δε μπορούμε παρά να ψελλίσουμε αυτομεμφόμενοι «Κύριε και Δέσποτατης ζωής μου… δώρησαί μοι του οράν τα εμά πταίσματα…»3τραγικά να αναρωτηθούμε «πόθενάρξομαι θρηνείν τας του αθλίου μου βίου πράξεις!»4 καινα ικετεύσουμε προσευχόμενοι«Μη αποστρέψης το πρόσωπόν σου από του παιδόςσου, ότι θλίβομαι…»5
Αυτήη τελευταία υμνολογική ικεσία, αποκαλύπτει ένα γεγονός που, όσο κι αν θέλουμενα το αγνοήσουμε ή να το αποφύγουμε, απασχολεί και επηρεάζει τη ζωή και τα έργαμας, τόσο ώστε να ζητούμε από το Θεό να ενσκήψει πάνω μας για να σωθούμε. Τοσυναίσθημα της θλίψεως, προϊόν πολλών και ποικίλων παραγόντων, επισκέπτεταισυχνά τη ζωή μας και αναστατώνει τον εσωτερικό μας κόσμο. Ένα πελώριο «γιατί»ορθώνεται τότε μπροστά μας, δυσκολεύοντας ακόμα περισσότερο την προσπάθειά μαςνα ξεπεράσουμε και να νικήσουμε τις θλίψεις. Ένα «γιατί» ικανό να μάς εξεγείρειακόμα και κατά του Θεού, στον οποίο συχνά επιρρίπτουμε τις ευθύνες τωνπροβλημάτων μας αρνούμενοι να κοιτάξουμε, με ειλικρίνεια, πίσω από τα πράγματαγια να δούμε την αλήθεια. Μια αλήθεια που διδάσκει, τελικά, ότι «η ζωήδεν αποτελεί αυτοσκοπό για τον άνθρωπο. Από εκείνον εξαρτάται προς ποίουςστόχους θα τη στρέψει για να την αιτιολογήσει, να τη δικαιώσει, να τηνεκμεταλλευτεί, αλλά και να την εξευτελίσει ακόμα»6
Ποιόςείναι αυτός που μπορεί να σταθεί στήριγμα στις δοκιμασίες και στις αγωνίες τηςζωής; Ποιός μπορεί να σπογγίσει τα δάκρυα του πόνου, να θεραπεύσει την οδύνητου θανάτου, να άρει τον ζυγό της αμαρτίας, παρέχοντας την άφεση, εκτός από τονΘεάνθρωπο Ιησού; Εκτός από Εκείνον που προειδοποίησε τους δικούς του ανθρώπουςότι εν τω κόσμω τούτω θλίψιν έξετε. Αλλά θαρσείτε, εγώ γαρ νενίκηκα τονκόσμον7. Γι’ αυτό και ουμνωδός συνεχίζει προσευχόμενος ταχύ επάκουσόν μου. Πρόσχες τη ψυχή μουκαι λύτρωσε αυτήν
ΟΚύριος περιμένει να ερεθίσουμε την σταυρωμένη αγάπη Του, με τους χτύπους καιτους παλμούς της πίστεώς μας, για να σπεύσει να σηκώσει τον δικό μας σταυρό τωνθλίψεων, σαν άλλος Κυρηναίος. Και αυτή είναι η ελπίδα μας, τελικά, η ελπίδα πουμπορεί να μάς κάνει να ξεπεράσουμε τα ανθρώπινα για να νικήσουμε και νακαταξιώσουμε την ύπαρξή μας. Ας μην αφήσουμε να χαθεί η ελπίδα. Και αυτή τηΣαρακοστή ας την καλλιεργήσουμε όντας βέβαιοι ότι όλα τα προβλήματα έχουν τηλύση τους, ότι την παγωνιά του χειμώνα διαδέχεται η άνοιξη, τη Μεγάλη Παρασκευήη Κυριακή του Πάσχα, το Πάθος ακολουθεί η Ανάσταση. Καλή Σαρακοστή!
Αρχιμ. Επιφάνιος Οικονόμου
1. Στιχηρό των Αίνων Κυριακής της Τυρινής
2.π. Αλέξανδρος Σμέμαν, «Μεγάλη Σαρακοστή», σελ. 36
3. Ευχή Οσίου Εφραίμ του Σύρου
4. Μέγας Κανών
5. Μέγα Προκείμενον Κατανυκτικού Εσπερινού
6 Μενέλαος Παλάντιος, «Όσα χρείη ποιείν», σελ. 12
7 Ιωάν. 16,33
