Κυριακή Δ΄ Νηστειών (Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου)
Του Πρωτοπρεσβυτέρου Γεωργίου Δορμπαράκη
«Πανηγύριτης πίστης και της λευτεριάς» κατά τον ποιητή η 25η Μαρτίου. Ημέρα πουκαλούμαστε να θυμηθούμε τους αγώνες που έκαναν οι ηρωϊκοί προγονοί μας,προκειμένου να αποτινάξουν τη για 400 χρόνια σκλαβιά των Τούρκων. Ιερό ορόσημοη ημέρα, αφού θεωρείται η απαρχή για την απόκτηση της εθνικής μας ελευθερίας.Είναι όμως και ημέρα που περισσότερο καλεί εμάς τους πιστούς, οι οποίοιβλέπουμε το βάθος των γεγονότων, όχι απλώς να θυμηθούμε κάτι ή και ναπαραδειγματιστούμε από κάτι, αλλά να συμμετάσχουμε στο σπουδαιότερο γεγονός πουπραγματοποιήθηκε ποτέ στην ανθρώπινη ιστορία: τη σάρκωση του Υιού και Λόγου τουΘεού μέσα στην Παναγία. Κι αν η μία εορτή είναι σπουδαία λόγω της απαρχής τηςεθνικής μας ελευθερίας, η άλλη, του Ευαγγελισμού, είναι σπουδαιοτάτη εορτή, λόγωτης απαρχής της υπαρξιακής και αιώνιας σωτηρίας μας.
Τοαπολυτίκιο της ημέρας μας βοηθάει στην προσέγγιση του νοήματος της εορτής,οπότε αυτό θα σχολιάσουμε δι’ ολίγων στη συνέχεια.
«Σήμεροντης σωτηρίας ημών το κεφάλαιον και του απ’ αιώνος μυστηρίου η φανέρωσις. Ο Υιόςτου Θεού υιός της Παρθένου γίνεται και Γαβριήλ την χάριν ευαγγελίζεται. Διό καιημείς συν αυτώ τη Θεοτόκω βοήσωμεν∙ Χαίρε Κεχαριτωμένη, ο Κύριος μετά Σου».
(Σήμεραανακεφαλαιώνεται η σωτηρία μας και φανερώνεται το προαιώνιο μυστήριο. Ο Υιόςτου Θεού γίνεται υιός της Παρθένου Μαρίας και ο αρχάγγελος Γαβριήλ εξαγγέλλειχαρμόσυνα τη χάρη αυτή. Για το λόγο τούτο κι εμείς μαζί με αυτόν ας φωνάξουμεδυνατά στη Θεοτόκο: Χαίρε Συ που είσαι γεμάτη από τη χάρη του Θεού. Ο Κύριοςείναι μαζί Σου).
Τοπρώτο σημείο που μας επισημαίνει το απολυτίκιο είναι το πώς πρέπει ναστεκόμαστε απέναντι στη Θεοτόκο. Καλούμαστε να τη δούμε γεμάτη από τη χάρη καιτο φως του Θεού. Όχι γιατί από μόνη της έχει την ιδιαιτερότητα αυτή, αλλά γιατίο ίδιος ο Θεός προσέβλεψε πάνω της και την επισκίασε με το Πανάγιο Πνεύμα Του.Η Παναγία, ιδίως μετά τον Ευαγγελισμό, ποτέ δεν είναι μόνη της. Μολονότι καιπρο του Ευαγγελισμού είχε τη χάρη του Θεού λόγω της αγιασμένης ζωής της – μηξεχνάμε ότι από παιδούλα τριών ετών εισήλθε στον Ναό και ζούσε με συνεχείςπροσευχές και νηστείες – όμως εκεί που έλαβε τη σχετική πληρότητα της χάρηςήταν στον Ευαγγελισμό της, οπότε έκτοτε η παρουσία του Χριστού την συνόδευε σεκάθε βήμα της και σε κάθε εκδήλωση της ζωής της. Γι’ αυτό και στο πρόσωπο τηςΠαναγίας κρίνεται και η ποιότητα της πίστης των Χριστιανών: τυχόν αποδοχή τηςΠαναγίας ως Κεχαριτωμένης και φανέρωσης του Ιησού Χριστού σημαίνει ορθή αποδοχήκαι Εκείνου. Τυχόν απόρριψη ή υποβάθμιση της Παναγίας σημαίνει ταυτοχρόνως καιαπόρριψη ή αλλοίωση της εικόνας και του Χριστού.
Στηστάση αυτή έναντι της Θεοτόκου έχουμε πρότυπα τους αγγέλους. Ιδίως στοναρχάγγελο Γαβριήλ βλέπουμε την ορθή τοποθέτηση απέναντι στη Μητέρα του Κυρίου:τη χαρισματική αναγνώριση της σχέσης της με τον Υιό της, γι’ αυτό και η τιμήπρος εκείνη συμπεριλαμβάνει και τους ανθρώπους και τους αγγέλους. «Επί σοιχαίρει, Κεχαριτωμένη, πάσα η κτίσις, Αγγέλων το σύστημα και ανθρώπων το γένος…»κατά την έκφραση του γνωστού ύμνου. Κι είναι τούτο επιβεβαίωση της αλήθειας τηςπίστης μας ότι «φως για τους ανθρώπους είναι οι άγγελοι». Όπως ο αρχάγγελος μαςδίδαξε να την προσφωνούμε «Κεχαριτωμένη», έτσι και η ζωή γενικά των αγγέλωνγίνεται πρότυπο για όλη τη ζωή των Χριστιανών, κατά το λόγο και του Κυρίου, πουμας λέει να επιτελούμε το θέλημα του Θεού «ως εν Ουρανώ και επί της γης».
Έναδεύτερο βασικό σημείο του απολυτικίου είναι η αιτιολογία που δίνειγια την υψηλή θέση που κατέχει η Παναγία και για τη μεγάλη χάρη με την οποίαχαριτώθηκε: δι’ αυτής ο Υιός του Θεού γίνεται άνθρωπος. Η Παναγία έγινε «τοόχημα δι’ ης κατέβη ο Θεός». Δάνεισε τη σάρκα της στον Υιό και Θεό της, οπότε ηανθρώπινη φύση του Χριστού έκτοτε φέρει και τη σφραγίδα της Παναχράντου ΜητέραςΤου. Με τον αρχαγγελικό χαιρετισμό πιο συγκεκριμένα ο Θεός γίνεται έμβρυο στηγαστέρα της Παναγίας. Με τη συνέργεια εκείνης ο Θεός ακολουθεί την όληδιαδικασία της κύησης. Ο Θεός μάς σώζει σε όλες τις φάσεις της ζωής μας.
Αςέρθουν οι θιασώτες των εκτρώσεων τώρα για να πουν ότι το έμβρυο δεν είναι ακόμηάνθρωπος. Με επίγνωση ή όχι αποκαλύπτουν, πέρα από τη φοβερή αμαρτία του φόνουπου περιπίπτουν, και την αθεΐα της ζωής τους: αμφισβητούν και τον Ευαγγελισμόως σάρκωση του Θεού σε εμβρυϊκή κατάσταση.
Περιττόβεβαίως να υπενθυμίσουμε ότι η επιλογή από τον Θεό της Παναγίας προκειμένου ναγίνει μητέρα Του στηρίχτηκε στην αγιασμένη ζωή της. Υπήρξε η Παναγία ό,τιεκλεκτότερο και καλύτερο είχε να παρουσιάσει η ανθρωπότητα. Η καθαρότητα τηςψυχής της έγινε η θελκτική δύναμη, που «μαγνήτισε» τη θεία αγάπη. Στο πρόσωποΕκείνης παρακολουθούμε τη συμμετοχή του ανθρώπου στην όλη διαδικασία τηςσωτηρίας που ενεργεί προς χάρη του ο Θεός. Κι εκείνο που επιβεβαιώνει ανθρώπινατην επιλογή του Θεού είναι η εν ταπεινώσει υπακοή της στην κλήση Του: «ιδού ηδούλη Κυρίου∙ γένοιτό μοι κατά το ρήμα Σου» (Λουκ. 1, 38).
Δενσυνειδητοποιούμε όσο πρέπει την απάντηση της Θεοτόκου στο θείο κέλευσμα. Διότιμένουμε μόνο στην επιφάνεια κρίνοντας τα πράγματα εκ των υστέρων. «Μα ήτανμεγάλη τιμή να την καλέσει ο Θεός» λέμε. «Τι άλλο θα μπορούσε να κάνει;» Αλλ’αυτό το λέμε, διότι γνωρίζουμε την περαιτέρω εξέλιξη των πραγμάτων: το Πάθοςαλλά και την Ανάσταση του Χριστού∙ την παντοδυναμία των θαυμάτων Του. Τηνώρα εκείνη όμως του Ευαγγελισμού η Παναγία βρίσκεται μόνη αντιμέτωπη με κάτιάγνωστο. Καλείται να πει το ν α ι σε ένα γεγονός που της ετοίμαζετη διαπόμπευσή της και ίσως, το πιθανότερο, και την απώλεια της ίδιας της ζωήςτης. Διότι ανύπαντρη κοπέλα να βρεθεί έγκυος στα χρόνια εκείνα, σήμαινε τονλιθοβολισμό της. Η Παναγία όμως – γι’ αυτό και είναι Παναγία – δεν διστάζει.Αφού μαθαίνει ότι είναι κλήση Θεού, υποτάσσεται στο θέλημα Εκείνου γνωρίζονταςότι το τίμημα μπορεί να είναι και ο θάνατος. Μα δεν την νοιάζει. Εκείνο που τηνενδιαφέρει είναι η υπακοή στο θεϊκό θέλημα. Αποκαλύπτεται λοιπόν και μάρτυρας ηΠαναγία. Αν όχι σωματικά, μάρτυρας ωστόσο «τη συνειδήσει». Καθαρή λοιπόν στηνψυχή η Παναγία και με μαρτυρικό φρόνημα γίνεται η μητέρα του Θεού!
Ένατρίτο σημείο που επισημαίνει επίσης το απολυτίκιο: φανερώνεται με τονερχομό του Θεού στον κόσμο το προαιώνιο μυστήριο. Ο Ευαγγελισμός αποτελείεκπλήρωση προαιώνιας βουλής του Θεού για τη σωτηρία του κόσμου. Ο Θεός, διδάσκουνπολλοί Πατέρες της Εκκλησίας μας, θα ερχόταν στον κόσμο ως άνθρωπος ανεξάρτητακαι από την πτώση του ανθρώπου στην αμαρτία. Ο άγιος Μάξιμος ο ομολογητήςμάλιστα σημειώνει ότι η σάρκωση του Χριστού, απαρχή της οποίας αποτελεί οΕυαγγελισμός, συνιστά την τελευταία φάση της δημιουργίας του ανθρώπου. Ο Θεόςδηλαδή οπωσδήποτε θα ερχόταν στον κόσμο για να ωθήσει αποφασιστικά τον άνθρωποστην επίτευξη του απαρχής τεθειμένου σκοπού του: το «καθ’ ομοίωσιν».
Εκτόςόμως από την αντίληψη αυτή, ο Ευαγγελισμός ήδη είχε προαναγγελθεί στην ΠαλαιάΔιαθήκη με το λεγόμενο Πρωτευαγγέλιο. Στο Πρωτευαγγέλιο, την υπόσχεση δηλαδήτου Θεού στους πρωτοπλάστους μετά την αμαρτία τους ότι ο απόγονος της γυναίκαςθα συντρίψει τον διάβολο, βλέπει η Εκκλησία μας την προφητεία του Ευαγγελισμού.Διότι στον Ευαγγελισμό έχουμε τη γυναίκα που γεννά Εκείνον που συντρίβει τονδιάβολο. Άρα στη δημιουργία ήδη του ανθρώπου έχουμε τις απαρχές τουΕυαγγελισμού.
Ένατέταρτο σημείο από το απολυτίκιο: όχι μόνο φανερώνεται το προαιώνιομυστήριο, αλλ’ ακριβώς αυτό συνιστά και την ανακεφαλαίωση της σωτηρίας τουανθρώπου. Τι σημαίνει ανακεφαλαίωση; Επανένταξη του ανθρώπου και πάλι στοσχέδιο του Θεού. Η αμαρτία που διέσπασε τον άνθρωπο και τον εκτρόχιασε από τηνορθή πορεία της ζωής του, εξαφανίζεται και καταπατείται. Διά του Χριστού πουσαρκώνεται στην Παναγία η αμαρτία αίρεται και η θύρα του Παραδείσου και πάλιανοίγεται. Ο άνθρωπος βιώνει στο πρόσωπο του Χριστού τη σωτηρία του: να συναντηθείπραγματικά και πάλι με τον Θεό.
Κιόλα αυτά, πέμπτο σημείο, μας λέει το τροπάριο πραγματοποιούνται σήμερον.Ενώ όλα όσα αναφέρθηκαν βιώθηκαν στο παρελθόν, εντούτοις δεν χάνουν τίποτε καιαπό τη σύγχρονη επικαιρότητα. Το παρελθόν, ο ερχομός του Χριστού, η σύλληψή Τουστο πανάγιο σώμα της Θεοτόκου, βιώνεται στην Εκκλησία μας και ως παρόν. Λόγωτης διαρκούς παρουσίας του Αγίου Πνεύματος. Το Άγιον Πνεύμα, ο ίδιος δηλαδή οΘεός, διαιωνίζει τα σωτηριώδη γεγονότα του παρελθόντος και τα προχέει στοεκάστοτε παρόν. Πρόκειται για τον λεγόμενο λειτουργικό χρόνο, για τον οποίομιλάνε οι θεολόγοι της Εκκλησίας.
Κιαυτό σημαίνει: αφού το σωτηριώδες παρελθόν εν Χριστώ, όπως ο Ευαγγελισμός,γίνεται κάθε φορά παρόν, άρα το μόνο που και εμείς χρειαζόμαστε για να το κάνουμεδικό μας γεγονός, για να νιώσουμε τη δυναμική της ενέργειά του, είναι η πίστημας: η ανεπιφύλακτη παράθεση της ζωής μας στα χέρια Εκείνου και τις υποσχέσειςΤου. Μία τέτοια αληθινή πίστη θα μας κάνει να δούμε και τον δικό μας εαυτό μέσαστον Ευαγγελισμό της Παναγίας, δηλαδή να νιώσουμε σαρκωμένο και σε εμάς τονίδιο τον Θεό μας!
Ακολουθείν
