ΚΟΥΑΚΕΡΟΙ ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Τοῦ Πρωτ. Βασιλείου Ἀ. Γεωργοπούλου, ΛέκτωροςΘεολογικῆς Σχολῆς Α.Π.Θ
1. Ἡ ὀνομασίατους καί ἡ προέλευσή τους
Οἱ Κουάκεροι εἶναι προτεσταντική αἱρετική κίνηση,πού ἐμφανίστηκε τόν 17ο αἰώνα στήν Ἀγγλία,ἀπό τόν ἱεροκήρυκα George Fox (1624 –1691) καί ἀναπτύχθηκε ἐντός τοῦ πουριτανικοῦ προτεσταντικοῦ χώρου ὡς μορφή διαμαρτυρίαςκατά τῆς ἈγγλικανικῆςἘκκλησίας καί ὡς τρόπος ἐπιστροφῆς στήν ἁπλότητα τοῦ ἀρχέγονουχριστιανισμοῦ1.
Ἡ ὀνομασία Κουάκεροι (Quakers)=τρέμοντες, τήν ὁποίαἀποδέχθηκαν ἀργότερα, ἀρχικά ἀποτέλεσε δυσφημιστικό παρωνύμιο τῶν ἀντιπάλωντους καί προῆλθε ἀπό τόν συνδυασμό δύο γεγονότων. Ἀπό τήν φράση τοῦ George Foxσέ μία δίκη, μεταξύ τῶν πολλῶν, πρός τόν δικαστή, «τρέμε τόν λόγο τοῦ Θεοῦ» καίἀπό τό γεγονός, ὅτι κάποια μέλη τῆς κίνησης ἔτρεμαν τήν ὥρα τῆς λατρείας τους 2. Ἡ ἐπίσημη ὀνομασία τους εἶναι"Θρησκευτική Κοινωνία τῶν Φίλων" (Religious Society of Friends). Οἱ ἴδιοι αὐτοχαρακτηρίζοντανἐπί- σης ὡς «Τέκνα τοῦ φωτός» και «Κήρυκες τῆς ἀλήθειας»3.
2. Ἡ ἱστορικήἐξέλιξη τῆς κίνησης.
Ὁ καταγγελτικὸς λόγος τους, ἡ ἀκτιβιστική ἐλεγκτικήσυμπεριφορά τους πρός τή θεσμική διάρθρωση τῆς Ἀγγλικανικῆς Ἐκκλησίας σεσυνδυασμό μέ τίς κοινωνικές πεποιθήσεις τους, π.χ. ἀρνοῦνταν να στρατευθοῦν, νάὁρκίζονται στα δικαστήρια, νά χρησιμοποιήσουν βία, ἀπόλυτη ἐλευθερία συνειδήσεωςκ.ἄ, ὑπῆρξαν ἀφορμές για πολλούς διωγμούς, πού ὑπέστησαν τόσο ἀπό τόθρησκευτικό χῶρο, π.χ. καλβινιστές – πρεσβυτεριανούς, ὅσο καί ἀπό τήν κρατική ἐξουσίαχωρίς νά ἀντιτάξουν βία μέ μοναδική ὑπομονή καί ἀντοχή. Πολλοί, ἀργότερα λόγῳ τῶνδιωγμῶν, μετανάστευσαν στις Η.Π.Α 4.
Σημαντικό ρόλο στήν ἑδραίωση τῆς κίνησης ἔπαιξαν ἡσύζυγος τοῦ George Fox, ἡ Margaret Fell (1614 –1702), ὁ πρώην Ἀγγλικανός δικηγόρος William Penn (1644 – 1718),πού ἐργάστηκε γιά τή διάδοση καί τη θεμελίωση τῆς κίνησης στήν Πενσυλβάνια τῶνΗ.Π.Α., ὅπως ἐπίσης καί ὁ θεολόγος τῆς κίνησης Robert Barclay (1648 – 1690) ἀνέπτυξεσυστηματικά τό 1676 τά πιστεύω τῆς κίνησης στό ἔργο του “Ἡ Ἀπολογία τῆς ἀληθινῆςχριστιανικῆς θεολογίας”.
Ἀπό τήν ἱστορία τῆς κίνησης δεν ἀπουσιάζουν τάσχίσματα καί οἱ διαφοροποιήσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ἀποτελεῖ ἡ περίπτωσητοῦ Edward Hicks τό 1820 στις Η.Π.Α., πού ἀρνήθηκε τή θεότητα τοῦ Χριστοῦ μέ ἀποτέλεσμανα ἀποκοπεῖ μέ ἀρκετές ἑκατοντάδες ὀπαδούς του ἀπό τό σῶμα τῶν Κουάκερων καί νάδημιουργήσει ἕνα σχισματικό κλάδο.
Σήμερα ὑπάρχουν τρεῖς κύριοι κλάδοι: α) ΟἱΣυντηρητικοί Φίλοι, γνωστοί καί ὡς "Ἀρχέγονοι Κουάκεροι", πούπαραμένουν πιστοί στα ἀρχικά πιστεύω καί πρακτικές τοῦ Κουακερισμοῦ μέ ἀπολύτωςἐλεύθερη λατρεία, β) Οἱ Εὐαγγελικοί Φίλοι, πού ἔχουν υἱοθετήσει θεολογικές ἀρχέςτοῦ ἀρχικοῦ κλασικοῦ προτεσταντισμοῦ (κυρίως τῶν Μεταρρυθμισμένων) καί στήλατρεία τους ἔχουν πάστορες καί γ) οἱ Φιλελεύθεροι Φίλοι, πού ἔχουν υἱοθετήσειθεολογικές ἀπόψεις τοῦ φιλελεύθερου – ὀρθολογιστικοῦ Προτεσταντισμοῦ, πλήν ὅμως,ἔχουν ἐλεύθερη λατρεία.
3. Ἡπίστη, ἡ ζωή καί ἡ λατρεία τῶν Κουάκερων.
Οἱ Συντηρητικοί καί οἱ Εὐαγγελικοί Φίλοι τυπικά ἀποδέχονταιτο Μυστήριο τῆς Ἁγίας Τριάδος, τη θεότητα τοῦ Χριστοῦ ἀποφεύγουν ὅμως τή χρήσηθεολογικῆς ὁρολογίας, πού δέν ὑπάρχει κατά γράμμα στήν Ἁγία Γραφή. Ἀντιθέτως οἱΦιλελεύθεροι ἀρνοῦνται τό μυστήριο τῆς Ἁγίας Τριάδος καί τή θεότητα τοῦ Χριστοῦ.Ὀρθῶς ἔχει ἐπισημανθεῖ, ὅτι σήμερα ὑπάρχει μεταξύ τους μία ποικιλία ἀπόψεων γιάτά θέματα αὐτά 5.
Οἱ Συντηρητικοί καί οἱ Εὐαγγελικοί Φίλοι ἀποδέχονταιτήν ἀθανασία τῆς ψυχῆς, τή σπουδαιότητα τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ἀλλά ἀμφισβητοῦν τήνκαταγράμμα θεοπνευστία της 6 σέ ἀντίθεση μέ ἄλλες προτεσταντικές αἱρέσεις, ἐνῶ ἀμφότεραοἱ Φιλελεύθεροι τά ὑποτιμοῦν ἤ και τά ἀπορρίπτουν. Ὅλοι οἱ κλάδοι ἀρνοῦνται τήθεολογική ἑρμηνεία τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος.
Δίνουν ἄμεση προτεραιότητα στήν προσωπική ἐμπειρία7 καί στο λεγόμενο «ἐσωτερικό φῶς», πού καθοδηγεῖ τόν κάθε πιστό στήν κατανόησητῆς Βίβλου, καί εἶναι αὐτό τό ἴδιο, πού ὁδηγεῖ κάθε ἄνθρωπο σέ προσωπική σχέσημέ τό Θεό 8.
Εἶναι τέτοια ἡ ἐμμονή τους για τή σημασία τοῦ ἐσωτερικοῦφωτός ὡς εἶδος ἐμπειρίας, καθώς ἡ ἐν λόγῳ θεμελιώδη διδασκαλία τους, ἀποτελεῖκαί μέσο διαφοροποίησής τους ἀπό τίς ἄλλες προτεσταντικές κινήσεις, πού πολλοί ἐρευνητέςκάνουν λόγο στήν περίπτωση τῶν Κουάκερων γιά ἕνα ἰδιότυπο μυστικισμό. Ἡ ἀφοσίωσηκαί ἡ ὑπακοή σ᾽ αὐτό τό ἐσωτερικό φῶς, πού ὁδηγεῖ στό Χριστό, κατά τούς ἰσχυρισμούςτους, σέ συνδυασμό με τήν χριστανική ζωή ἀποτελοῦν για τούς Κουάκερους τά ἐχέγγυατῆς σωτηρίας.
Δέν τελοῦν καί δέν ἔχουν κανένα μυστήριο 9 . Ἀπορρίπτουντό Βάπτισμα καί τή θεία Εὐχαριστία ὡς μυστήρια καί τελετές καί μιλοῦν γιά μίαμόνο πνευματική καί ἐσωτερική τους σημασία. Στή ζωή τους προσπαθοῦν νά εἶναιλιτοί, σώφρονες, ἁπλοῖ στήν ἐνδυμασία, φιλάνθρωποι, φιλαλήθεις, εἰρηνικοί, ἀντίθετοισέ κάθε μορφή βίας, ὅρκου, πολέμου, στρατιωτικῆς θητείας 10.
Ἡ λατρεία τους στήν συντηρητική – παραδοσιακήμορφή της δεν ἔχει καθόλου καθιερωμένους τύπους ἤ τελετουργικό. Ἔχει ἔντονο τόναὐθορμητισμό, τή συναισθηματική φόρτιση, τό ἐσωτερικό μυστικό βίωμα, τήν ἀπουσίαμόνιμων παστόρων μέ ἐξαίρεση τούς Εὐαγγελικούς Φίλους. Κάθε ἄντρας και γυναίκα ἔχειτή δυνατότητα αἰ σθανόμενος, κατά τίς πεποιθήσεις τους πάντα, ὅτι καλεῖται ἀπότο Ἅγιο Πνεῦμα, νά σηκωθεῖ στήν λατρευτική σύναξη καί διδάξει τά ὑπόλοιπα μέλη11.
4. Ἡπαρουσία τῶν Κουάκερων στήν Ἑλλάδα.
Ἡ συγκεκριμμένη αἱρετική κίνηση ἐμφανίζεται στήν Ἑλλάδαστα τέλη τῆς δεκαετίας τοῦ 1980. Ἡ παρουσία τῆς κίνησης ἀριθμητικῶς στήνΠατρίδα μας εἶναι ἐξαιρετικά μικρή. Τά μέλη της προῆλθαν, κυρίως, ἀπό ἄλλεςπροτεσταντικές ὁμολογίες καί ἀνήκουν στούς Συντηρητικούς Φίλους. Ἡ κίνηση, φυσικά,δραστηριοποιεῖται στό διαδίκτυο καί στόν ἑλληνικό χῶρο.
Σημειώσεις
1. Βλ. ἐπιλεκτικά: Arbeitsgemeinschaft der Kirchen und Religionsgesellschaftenin Berlin (Hrsg), Was glauben die andern? 26 Selbstdarstellungen, Berlin 1954
2, σσ. 182–187. G. Scherer, Quäker,στο Η. Κrüger u. a (Hrsg),Ökumene Lexikon. Kirchen – Religionen – Bewegungen, Frankfurt am M 1983, στ. 993 – 996.J. Leslie Dunstan, DerProtestantismus,Stuttgart 1985, σσ. 116–118. Pink Dandelion, An Introduktion to Quakerism, New York 2007. 2. Βλ. Georges Liens, Quakers, στο DCrTh, (2007)
3, σ. 1169. 3. Βλ.Was glauben die andern?, ὅπ.π., σ. 183.
4. Βλ. Τhomas Hamm᾽s, The Quakers in America,New York 2003.
5. Βλ. GeorgesLiens, Quakers, ὅπ.π., σ. 1169.
6. Βλ. J. Leslie Dunstan, Der Protestantismus, ὅπ.π., σσ. 117–118.
7. Bλ. Eileen W. Linder (Ed), Yearbook of American& Canadian Churches 2008, Nashville 2008, σ. 120.
8. Βλ. Was glauben die andern?, ὅπ.π., σ. 185. 9. Βλ. Andreas Rössler, Kleine Kirchenkunde,Stuttgart 1999 2 , σ. 99. 10. Βλ. G. Scherer, Quäker, ὅπ.π., στ. 995. 11. Βλ. Was g
ΟρθόδοξοςΤύπος, 23/03/2012
