Η εαρινή επίθεση στο ύψωμα 731
Από τον Γεώργιο Ν. Ξενόφο
Ητελευταία προσπάθεια του Μουσολίνι να νικήσει στον πόλεμο που κήρυξε στηνΕλλάδα έγινε τον Μάρτιο του 1941 και έμεινε γνωστή στην ιστορία ως «ΕαρινήΕπίθεση» (Primavera).
ΟΙταλός δικτάτορας ήθελε πάσει θυσία να κάμψει την ελληνική αντίσταση ώστε νααποδείξει τις ικανότητες της ιταλικής στρατιωτικής μηχανής στον Χίτλερ, πουείχε αποφασίσει ήδη να επιτεθεί στα Βαλκάνια. Γι’ αυτό το λόγο ήταν παρών στηνπρώτη γραμμή. Μόνο που η δύναμη της καθάριας ελληνικής ψυχής δεν του επέτρεψαννα απολαύσει τον θρίαμβο της νίκης.
Γιατις ανάγκες της μεγάλης επίθεσης ο Μουσολίνι είχε στη διάθεσή του 25 μεραρχίες,τρία συντάγματα ιππικού, τέσσερα συντάγματα Βερσαλλιέρων, ένα σύνταγμαΓρεναδιέρων, 20 τάγματα Μελανοχιτώνων, Αλπινιστές και πέντε τάγματα Αλβανώνεθελοντών που είχαν εξοπλιστεί από τους Ιταλούς. Ήταν επίσης διαθέσιμος μεγάλοςαριθμός πυροβόλων και 400 περίπου αεροπλάνα.
Οιελληνικές δυνάμεις αποτελούντο από πέντε μεραρχίες του Β΄ Σώματος Στρατού. ΤοΙταλικό σχέδιο απέβλεπε σε διάσπαση της ελληνικής γραμμής στον τομέα ευθύνηςτης 1ης Μεραρχίας μεταξύ Τρεμπεσίνας και Μπούμπεσι δηλαδή στα υψώματα 731 καιΜπρέγκου Ράπιτ. Με τον τρόπο αυτό θα απωθούσαν τις ελληνικές δυνάμειςεκατέρωθεν του σημείου διάσπασης και θα προέλαυναν από την κοιλάδα του Αώουπρος Πρεμετή – Λεσκοβίκι – Μέρτζανη – Ιωάννινα.
Στηνπεριοχή που θα εκδηλωνόταν η κύρια εχθρική επίθεση, η 1η Μεραρχία (Θεσσαλίας)με διοικητή τον Υποστράτηγο Βασίλειο Βραχνό διέθετε 6 τάγματα στην πρώτη γραμμήκαι άλλα 3 σε εφεδρεία επί της οδού Κλεισούρας – Βερατίου.
9Μαρτίου 1941, ώρα 04.00 – πρωινή. Ο Μουσολίνι με το επιτελείο του εγκαθίστανταισε παρατηρητήριο απέναντι από το ύψωμα 731, το πλέον στρατηγικό σημείο και απότα κυριότερα πεδία της μάχης που θα ακολουθούσε, για την οποία είχεεπιστρατεύσει τους γόνους των καλύτερων οικογενειών της Ιταλίας και τουςσημαντικότερους παράγοντες του φασιστικού καθεστώτος. Όλα ήταν σχεδιασμένατέλεια. Άλλωστε ο δικτάτορας είχε επιβλέψει προσωπικά την προπαρασκευή τηςμάχης ευρισκόμενος στην Αλβανία επτά ημέρες πριν την επίθεση. Ώρα 06.00 –πρωινή. Η επίθεση ξεκινά.
ΤοΙταλικό πυροβολικό δημιούργησε κατάσταση κόλασης στον τομέα της 1ης Μεραρχίας.Στις δυόμιση ώρες της επίθεσης οι ελληνικές θέσεις εβλήθησαν με πάνω από100.000 σφαίρες. Ταυτοχρόνως η ιταλική αεροπορία με 190 αεροπλάνα βομβάρδιζεανελέητα. Τα υψώματα 731, Μπρέγκο Ράπιτ και Κιάφε Λούζιτ δέχθηκαν το κύριοβάρος της επίθεσης. Ώρα 08.00 – πρωινή. Το ιταλικό πεζικό επιτίθεται.
Ηένταση των επιθέσεων δεν προβληματίζει την ελληνική αμυντική γραμμή. Ώρα 09.00πρωινή. Ξεκινά η κύρια επίθεση εναντίον του υψώματος 731 και του ΜπρέγκουΡάπιτ. Παρά την αντίσταση του ελληνικού πυροβολικού τα ιταλικά τμήματα φθάνουνως τις πλαγιές των υψωμάτων. Ο βομβαρδισμός κατέστρεψε όλα τα αμυντικά έργα καιτο τηλεφωνικό δίκτυο. Φωτιά και κουρνιαχτός παντού. Πλησιάζοντας το ύψωμα 731οι Ιταλοί, εμφανίζονται μπροστά τους σαν φαντάσματα οι Έλληνες φαντάροι με ταπολυβόλα και τους παίρνουν στο κυνήγι ... Μέχρι το απόγευμα εξαπέλυσαν χωρίςεπιτυχία άλλες τέσσερις επιθέσεις οι Ιταλοί. Το μόνο, που κατάφεραν ήταν ηκατάληψη του υψώματος 717, που βρισκόταν 500 μέτρα μπροστά από το 731. Οιιταλικές προσπάθειες στις περιοχές Μάλι Σπάνταριτ, Κιάφε Σοφιούτ και σταυψώματα 1300, 1030, Κιάφε Λούζιτ, 809, 710 και 717 υπήρξαν ιδιαιτέρως έντονεςμε σφοδρούς βομβαρδισμούς αλλά η ελληνική αντίσταση ήταν επιτυχής.
Τηνύχτα οι Έλληνες ετοιμάσθηκαν για τη δεύτερη ημέρα της επίθεσης της 10ηςΜαρτίου 1941. Με σκοπό τη διάσπαση της ελληνικής γραμμής στο όρος Σεντέλι μέχριτην Τρεμπεσίνα, οι Ιταλοί δεν κατάφεραν να διασπάσουν την ελληνική άμυνα,αντιθέτως, έχασαν ισχυρά οχυρωμένες θέσεις κι ο Μουσολίνι άρχισε να ανησυχεί.
11Μαρτίου 1941. Χαράματα οι Ιταλοί επιτίθενται χωρίς προπαρασκευή πυροβολικού.Κανένα αποτέλεσμα. Τη νύχτα διατάγματα της 26ης Λεγεώνας Μελανοχιτώνωνπροωθήθηκαν μέσα στην χαράδρα Προι Μάθ, έγιναν αντιληπτοί, εγκλωβίσθηκαν στηχαράδρα και μετά ολίγων ωρών τα δύο ιταλικά τάγματα έπαψαν να υπάρχουν ... Εάνείχε επιτυχή έκβαση η συγκεκριμένη ιταλική προσπάθεια, το τελικό αποτέλεσμα της«Εαρινής Επίθεσης» ίσως να ήταν διαφορετικό.
12Μαρτίου 1941. Συνεχίστηκαν οι επιθέσεις σε όλη την έκταση του μετώπου και όλεςαποκρούστηκαν. Οι απώλειες από τη δράση του ελληνικού πυροβολικού όμως δενφοβίζουν τους Ιταλούς στρατηγούς και οι Έλληνες, που επιζούσαν στα υψώματα τηςπρώτης γραμμής, μάχονταν σθεναρά χωρίς όρια λογικής. Πριν χαράξει, δυνάμεις τηςΜεραρχίας «Μπάρι» επιτέθηκαν εναντίον όλων των υψωμάτων κι οι άνδρες τουΚετσέα, τους απέκρουσαν και καταδίωξαν. Στην ιταλική πλευρά η αρχική αισιοδοξίαάρχισε να χάνεται...
13Μαρτίου 1941. Το ύψωμα 731 βομβαρδίζεται και ο λόχος του 111/19 Τάγματος, πουβρισκόταν στην κορυφή του, απώλεσε 68 νεκρούς και 219 τραυματίες, μεταξύ αυτώνελαφρά και ο Λοχαγός Κουτρίδης που παρέμεινε στη θέση του. Επιχειρώντας τοπικέςαντεπιθέσεις με εφ’ όπλου λόγχη και κραυγάζοντας «αέρα», οι υπερασπιστές του731 με μπροστάρη τον Υπολοχαγό Λαυρεντίδη (αντιπρόεδρο της Βουλής μετά τημεταπολίτευση) και τον έφεδρο Ανθυπολοχαγό Τζόμαλο, που έχασε τη ζωή του,εκδιώκουν τους Ιταλούς στρατιώτες, οι οποίοι υποχώρησαν κατατρομαγμένοι...
14Μαρτίου 1941. Και την επόμενη ημέρα οι προσπάθειες των Ιταλών απέτυχαν, ενώ οιβομβαρδισμοί συνεχίζονταν. Εφορμώντας από το 717 έφθασαν μέχρι τις πρώτεςγραμμές του 7.131 αλλά γρήγορα υποχώρησαν αφήνοντας πίσω τους σημαντικήποσότητα λαφύρων και αιχμαλώτων. Τμήμα υπό τον Λοχαγό Κουτρίδη και τον έφεδροΑνθυπολοχαγό Χατζηκυριάκο αντεπιτέθηκε με σφοδρότατη μανία και αποδεκάτισε τουςεχθρούς.
15Μαρτίου 1941. Από την αρχή των επιχειρήσεων, οι απώλειες των Ιταλών είχανφθάσει τους 12.000 νεκρούς και τραυματίες. Μέχρι και τις 18 Μαρτίου εκτός απόβομβαρδισμούς, οι Ιταλοί δεν εκδήλωσαν επιθέσεις Πεζικού. Οι υπερασπιστές τωνυψωμάτων βρήκαν την ευκαιρία ανασύνταξης και επιδιόρθωσης των οχυρώσεών τους.19 Μαρτίου 1941. Οι Ιταλοί επιτίθενται εναντίον του 731 όπου κινήθηκε επίλεκτοςλόχος της Μεραρχίας «Στένα», με την υποστήριξη 4 αρμάτων. Αυτή ήταν η μοναδικήφορά, που ο εχθρός πάτησε το ύψωμα...
Αμέσωςμετά, εφεδρική διμοιρία υπό τον έφεδρο Ανθυπολοχαγό Τζάθα, αντεπιτέθηκεεισχωρώντας ανάμεσα στους Ιταλούς. Η κύρια ελληνική αντεπίθεση εκδηλώθηκε απότον 9ο Λόχο με επικεφαλής τον Υπολοχαγό Λαυρεντίδη και τον επιλοχία Ζήκο. ΟιΈλληνες τελικά κατέσφαξαν τους γενναίους «αρντίτι», οι οποίοι είχαν πλέοναποκλεισθεί πάνω στο ύψωμα. Παρά τους συνεχείς βομβαρδισμούς των Ιταλών, την αριθμητικήτους υπεροχή και τις απόπειρες να διασπάσουν την ελληνική άμυνα, κυρίως στηνπεριοχή της Κλεισούρας, οι προσπάθειές τους απέτυχαν. 21 Μαρτίου 1941.
ΟΜουσολίνι αποχώρησε από την Αλβανία εκφράζοντας την περιφρόνηση και την αηδίατου για τους στρατηγούς του θεωρούσε ότι τον είχαν εξαπατήσει, αφού ο στρατόςτου δεν είχε προχωρήσει ούτε βήμα.
22Μαρτίου 1941. Αντιπροσωπεία Ιταλών από ιερείς και τραυματιοφόρους ήρθε στο 731,ζητώντας κατάπαυση του πυρός για να ταφούν οι νεκροί τους. Όμως, παρά τηνκατάπαυση εκεί, οι επιθέσεις συνεχίστηκαν στο όρος Γκόλικο, όπου αμυνόταν η 11ηΜεραρχία (Αθηνών). Οι Ιταλοί τόλμησαν την ανακατάληψη μάταια στη θέση Δόντι καιστο ύψωμα 1615. Τις δύο επόμενες ημέρες επαναλήφθηκαν οι βομβαρδισμοί και οιπροσπάθειες πεζικού αλλά ουσιαστικά η μεγάλη «Εαρινή Επίθεση» του Μουσολίνιείχε κριθεί 23 και 24 Μαρτίου 1941. Οι Ιταλοί επιδόθηκαν σε επιθέσεις καισφοδρούς βομβαρδισμούς ειδικά στην περιοχή του 731 αλλά μόλις έγινε φανερή ηπρόθεση των Ελλήνων για αντεπίθεση και ακούστηκε ο ήχος των ξιφολογχών πουετοποθετούντο στα όπλα, οι Ιταλοί φρόντισαν να συμπτυχθούν.
25Μαρτίου 1941. Τελευταία ημέρα, της ιταλικής επίθεσης. Το εχθρικό πυροβολικόβομβάρδισε διάφορα σημεία του μετώπου και ιδιαίτερα το 731. Ανάμεσα στουςαπωλεσθέντες από αυτούς τους βομβαρδισμούς ήταν και ο Ανθυπολοχαγός Μαδεμλής.Τη νύχτα προς την 26η Μαρτίου, ελληνικά τμήματα κινήθηκαν προς κατάληψη τωνσημείων νότια του υψώματος 717. Φθάνοντας στις θέσεις που σκόπευαν διαπιστώθηκεότι αυτές ήταν κενές.
Οεχθρός είχε εγκαταλείψει τη μάχη. Ο Μουσολίνι δεν είχε υπολογίσει σωστά. Ταόνειρά του δεν κατάφεραν να λογχίσουν το μέταλλο της καρδιάς του Έλληναφαντάρου!
