ΕΟΚΑ: Το τελευταίο ’21 του Γένους
«Τασπίτια που είχα μου τα πήραν», έλεγε με εκείνη την χαρακτηριστική σανλονδρέζικη ομίχλη θλίψη του ο ποιητής-υπονοώντας πολύ περισσότερα από τουςτέσσερις τοίχους των σπιτιών. Στίχος που ταιριάζει σήμερα στους σύγχρονουςΈλληνες. Στίχος που ανακαλεί εν πολλοίς όλες τις χαμένες πατρίδες τουΕλληνισμού.
Τασπίτια όμως έχουν ψυχή, είναι «στοιχειά και μας προσμένουν». Τέτοια «εθνικάοσπήτια», όπως έλεγαν τους ερειπιώνες του Αναπλιού, που στοίβαζαν τις χήρες καιτα ορφανά της Εθνεγερσίας, δηλαδή τα ριζιμιά λιθάρια του Γένους, είναι και οιημέρες μνήμης. Και σήμερα που μας «εκύκλωσαν αι του βίου μας ζάλαι, ώσπερμέλισσαι κηρίον» και είναι πλήθος τ’ άσχημα και τ’ άδεια αφέντες, ψάχνουμε, σαντον Διογένη, μέρα μεσημέρι, να βρούμε τις ανηφοριές και τα σκαλοπάτια που πανστην λευτεριά, όπως μας κανοναρχεί ο Ευαγόρας ο ανδρειωμένος.
Ξεφυλλίζωτο «Λεύκωμα της ΕΟΚΑ». Έχει μια μαυρόασπρη φωτογραφία, που αναπαριστά τονΚύπριο εθνομάρτυρα Μιχαήλ Καραολή, πλαισιωμένον από αποικιακούς δεσμοφύλακες,κατά την έξοδό του από το δικαστήριο της «αυτής μεγαλειότητος» Ελισσάβετ,βασιλίσσης της ξεδοντιασμένης γηραιάς Αλβιόνας. Εκεί, πριν από λίγα λεπτά, οΕγγλέζος δικαστής, παγερά βλοσυρός, κάτω από την άσπρη του περούκα, τουανακοίνωνε φλεγματικά πως ο νόμος του τιμωρεί την φιλοπατρία με θάνατο. Στις 10Μαϊου του 1956 απαγχονίζεται ο Καραολής, γιατί την Ελλάδα έτσι την εννοούσαντέτοιοι άνθρωποι ως τάφο. Λόγος εθνικός γι’ αυτούς είναι να μιλάς μες από τομνήμα.
ΉτανΠρωταπριλιά του 1955, όταν ξεκίνησε στην Κύπρο, το τελευταίο ’21 του Γένους.ΕΟΚΑ, τέσσερις λέξεις, δηλαδή σαν να λες Ζάλογγο και Μανιάκι και Μεσολόγγι καιΓραβιά. Και ονόματα που μπήκαν στο Εικονοστάσι του Γένους, δίπλα στους ήρωεςτου ’40, του ’12-’13, του ’21. Ο Αυξεντίου, ο Μάτσης, ο Δράκος, ο Λένας, οΠαναγίδης...
Αςτους «αναστήσουμε» μέσα από τα τελευταία λόγια τους. Ένα ευλαβικό μνημόσυνο σταλαμπρά παλληκάρια. Να ξεχάσουμε λίγο τις τιποτένιες ανθυπομετριότητες, που μαςκαταρρακώνουν... Να θυμηθούμε τι σημαίνει Ελλάδα...
«Αγαπητοίμου γονείς, όταν θα διαβάζετε το γράμμα μου αυτό, εγώ θα έχω σβήσει για πάντααπό τη ζωή. Μη νομίσετε όμως ότι αυτό με λυπεί. Απεναντίας, επειδή γνωρίζω γιαποιό σκοπό θα εκτελεστώ, αισθάνομαι τον εαυτό μου ισχυρό και γαλήνιο και είμαιέτοιμος να το αντιμετωπίσω με αφάνταστη ψυχραιμία». Χαρίλαος Μιχαήλ,απαγχονίστηκε στις κεντρικές φυλακές της Λευκωσίας, στις 9 Αυγούστου του 1956.Τελευταία του λόγια: «δοξάζωμεν τον Θεόν που μας απαξίωσε να πεθάνουμε χάριντης ελευθερίας της Κύπρου μας». Σκέφτηκα προς στιγμήν να σβήσω την φράση«δοξάζωμεν τον Θεόν», καιροφυλαχτούν οι «προοδευτικοί», που δεν έχουναντιληφθεί ακόμη σε ποια χώρα ζουν και ότι η ιστορία τους έχει προσπεράσει.
«...Ηώρα του θανάτου πλησιάζει. Μα στην ψυχή μου φωλιάζει ηρεμία... Τότε θααισθανόμουν λύπη, αν ήξερα ότι θα μπορούσα να μείνω πάντα, πάντα νέος κιαθάνατος, αν απέφευγα την εκτέλεση. Πρώτα ή ύστερα έπρεπε να διαθέσω τη ζωήμου. Δεν βλέπω πιο κατάλληλη περίσταση από την τωρινή, να το κάνω». ΑνδρέαςΖάκος, εκτελέστηκε στις 9 Αυγούστου του 1956. Ο ηρωομάρτυρας Ανδρέας Παναγίδης,στην τελευταία του επιστολή στον αδελφό του γράφει για τον Ζάκο: «Μάθε ακόμηότι ο Ζάκος και οι άλλοι πέθαναν με υπερηφάνεια. Τραγουδούσαν μισή ώρα πρινεκτελεσθούν και την ώρα της εκτελέσεως φώναζαν υπέρ της ελευθερίας». Απώλειατης Κύπρου για τον Ελληνισμό θα σημάνει και το οριστικό τέλος της μείζονοςπαρουσίας του Ελληνισμού που «όσο και αν φαίνεται περίεργο, ο πριν από τους δύοπαγκοσμίους πολέμους υπήκοος του μικροσκοπίου μας κράτους ανάσαινε τον αέραμιας αυτοκρατορίας. Οι δυνατότητές του να κινηθεί χωρίς διαβατήριο γλώσσαςκαλύπτουν... μέρη από την Ιταλία ως την Αίγυπτο", μας λέει ο Ελύτης στα«Δημόσια και ιδιωτικά».
Συρρικώνεταιτο αψόγου στάσεως κρατίδιο, διότι επέλεξαν οι κατοικούντες σ’ αυτό ναπαραμείνουν ευδαιμονούντες έμποροι και υπάλληλοι και όχι πενόμενοι συντηρητέςτης μνήμης.
«Μητέρα,πρέπει να είσαι υπερήφανη, γιατί είμαι κι εγώ ένα παιδί της Κύπρου που δίνει τοαίμα του για την ελευθερία... Οι μόνες λέξεις που μπορούν ν’ ακούσουν από ταχείλη μας οι δυνάστες είναι αυτές: "Ελευθερία ή θάνατος". Είναιθέλημα Θεού να χωριστούμε και πρέπει να σεβαστούμε το άγιο θέλημά Του. Θαελυπόμουν, αν πέθαινα σαν ένας κοινός κλέφτης. Δεν υπάρχει όμως λόγος να λυπηθώτώρα, που πεθαίνω για χάρη ενός υψηλού ιδανικού. Δεν λυπούμαι, γιατί θαεκτελεστώ εν ονόματι της ελευθερίας». Μιχαήλ Κουτσόφτας, απαγχονίστηκε, 22χρονών, στις 21 Σεπτεμβρίου του 1956. Όταν το μεσημέρι της 20ηςΣεπτεμβρίου τον επισκέφθηκε η μάνα του... άρχισε να κλαίει η γερόντισσα: «Μάνα,αν είσαι Ελληνίδα, μην κλάψης, γιατί ο γιός σου δεν είναι για κλάματα, ο γιόςσου τραβάει για τη δόξα και την τιμή». Και η μάνα: «Είμαι περήφανη για σένα γιέμου. Σε γέννησα για την πατρίδα και σε δίνω την πατρίδα». Όταν λέμε η πατρίδαμου, δεν σημαίνει ότι την κατέχουμε ή μας ανήκει, αλλά ότι ανήκουμε σ’ αυτήνχωρίς επιφύλαξη. Και η «πατρίς» κάνει το χρέος της, δια στόματος τουπατριδοφύλακα στρατηγού Μακρυγιάννη: «Πατρίς, να μακαρίζης όλους τους Έλληνες,ότι θυσιάστηκαν δια σένα να σ’ αναστήσουνε, να ξανασηκωθής άλλην μιαν φοράνελεύτερη πατρίδα...».
«Αςευχαριστήσουμε όλοι τον Θεό κι ας γίνει το θέλημά Του... Τώρα που γνωρίζω ότισε μία μέρα θ’ αντικρίσω την αγχόνη, έχω διπλάσιο θάρρος παρά ποτέ. Ο Χριστόςείναι πάντα συντροφιά στα κελιά μας...». Αντρέας Παναγίδης, 23χρονος,απαγχονίστηκε στις 21 Σεπτεμβρίου του 1956, για την ένωση της Κύπρου με τηνΕλλάδα. Διαβάζεις τα λόγια του ήρωα και είναι σαν ν’ ακούς τον Σολωμό να λέει:
«Φρικτή‘ναι η ώρα που ο άνθρωπος
βαριάψυχομαχά
αλλάμη φοβηθείς
ιδού,ο Χριστός, που γέρνοντας
στουπόνου το κρεβάτι
σουσιάζει το προσκέφαλο
καισε παρηγορά»
(ΕιςΜοναχήν).
Καιπιο κοντά ο Κολοκοτρώνης, ο Γέρος της Λευτεριάς, να αφήνει παρακαταθήκη στουςαπογόνους: «Μία φορά εβαπτίσθημεν με το λάδι, βαπτιζόμεθα και μίαν με το αίμαδια την ελευθερίαν της πατρίδος μας». Μοσκοβολούν σαν Τίμιο Ξύλο αυτά τα λόγια,δύσκολο να αντιληφθούμε σήμερα πως το να παθαίνεις σωστά είναι ο μόνος σωστόςτρόπος ζωής.
«...Νιώθωτον εαυτό μου ισχυρό και γαλήνιο και είμαι έτοιμος να τα αντιμετωπίσω όλα μεθάρρος και υπομονή, γιατί έχω τον Χριστό μέσα μου και με βοηθά...». ΣτέλιοςΜαυρομάτης, εκτελέστηκε στις 21 Σεπτεμβρίου του 1956. Και «σιμώνει η Λευτεριάκαι κλαίει» και ακούει τον ήρωα να λέει: «μήπως ο Ιησούς δεν είπε «μη φοβηθείτεαπό των αποκτεινόντων το σώμα την δε ψυχή μη δυναμένων αποκτείναι;». Από τιλοιπόν να φοβηθούμε εφ’ όσον η ψυχή μας θα ζει αιωνίως;...».
«Αραπιάςάτι, Γάλλου νους, Βόλι Άγγλου
πέλαγομέγα πολεμά, βαρεί το καλυβάκι».
ΟΚυριάκος Μάτσης σ’ απάντηση στις εκκλήσεις του Άγγλου αξιωματικού που τον προέτρεψενα παραδοθεί, για να μην σκοτωθεί άδικα, μιας και είχε ήδη εκτελέσει το καθήκονστην πατρίδα του ακέραιο, απάντησε: «Εγώ θα βγω πυροβολώντας». Και έκανε ΕΞΟΔΟκαι την ίδια στιγμή δύο χειροβομβίδες τον διαμέλισαν, στις 19 Νοέμβρη του 1958.Πήγε και αυτός, «κουρμπάνι» «για την πίστη του Χριστού και την ψυχή τουανθρώπου καθισμένη, στα γόνατα της Υπερμάχου Στρατηγού, που είχε στα μάτια τηςψηφιδωτό τον καημό της Ρωμιοσύνης» (Σεφέρης). Αλυχτεί και σήμερα το θηρίο καιαπειλεί. Και όλα αυτά γιατί τα αλωπέκια (=αλεπούδες) του σκότους, οι Δυτικοί,οι εταίροι μας, μη μπορώντας να δώσουν στην Τουρκία όλα, όσα επιθυμεί, «τηνηρεμούν» με ελληνικά έξοδα, πιέζοντας την Ελλάδα να δεχθεί τις τουρκικέςαξιώσεις στην Κύπρο. 1η Απριλίου 1955, αρχίζει ο εθνικοαπελευθερωτικόςαγώνας της Κύπρου... ο αγώνας της ΕΟΚΑ για την Ένωση, δηλαδή, υπέρ πίστεως καιπατρίδος...
