«Χρόνια δοξασμένα»
Σαράντος Καργάκος, ιστορικός,φιλόλογος καί δοκιμιογράφος
Στα χρόνια της δικτατορίας ο κόσμος εύρισκε παρηγοριά, τραγουδώντας αλλούδυνατά κι αλλού σιωπηλά, το πολυθρύλητο άσμα που ανέδειξε τον κ. Γ.Νταλάρα: «Να ΄τανε το ‘21»!
Ο επικός, πολυαίμακτος αγώνας της εθνικής παλιγγενεσίας υπήρξε πάντα για το λαόμας εμπνευστική δύναμη, ιδίως σε περιπτώσεις εξωτερικής πολεμικής απειλής. Το’21 θα μπορούσε, κατάλληλα προβαλλόμενο, να μας υψώσει από τη σημερινήκακομοιριά, από τον ευτελισμό της χαμευνίας στο επίπεδο της αξιοπρεπείας. Δενθα πω ότι όλα όσα έγιναν στη διάρκεια του 8χρονου αγώνα ήσαν καλά και άγια.Αλλ’ όπως έχει πει ο Ίψεν, «όταν πολεμάς για λευτεριά, δεν φοράςτο καλό σου κοστούμι». Μια επανάσταση δεν είναι ρεβεγιόν, ούτε οι μάχεςγίνονται με... «κομφετί».
Ωστόσο, το ’21 έχει πάντα πολλά να μας πει, πολλά να μας διδάξει. Όχι μόνο μετα τρανά περιστατικά που τουλάχιστον στους παλαιότερους είναι γνωστά. Αλλά καιμε κάποια περιστατικά, από αυτά που περνούν στα «ψιλά» κι όμως ειδικά σήμεραείναι πολύ διδακτικά. Υποθέτω ότι ελάχιστοι συμπατριώτες μας γνωρίζουν το όνοματου Μανιάτη Ηλία Τσαλαφατίνου (γεννήθηκε στο ομηρικό Οίτυλο)που συμμετείχε στην απελευθέρωση της Καλαμάτας και υπήρξε –παρ’ ότι είχε 38μόνον παλληκάρια- ο εμψυχωτής της μάχης του Λεβιδίου (14 Απριλίου 1821).Ο αγωνιστής αυτός έλαβε μέρος σε όλες τις μάχες του Αγώνα, όχι μόνον σε αυτέςπου έγιναν στο Μοριά αλλά και σε πολλές που έγιναν στη Στερεά. ήταν οτελευταίος που μαζί με τον Γενναίο Κολοκοτρώνη και τον Νικηταρά εγκατέλειψαν τοστρατόπεδο του Φαλήρου μετά το θάνατο του Καραϊσκάκη και την ονειδιστική ήτταστον Ανάλατο (24 Απριλίου 1827).
Αλλά η πιο γενναία πράξη του Ηλία Τσαλαφατίνου δεν ήταν πολεμική· ήταν ηθική.Κατά γενική ομολογία, πέρα από την παλληκαριά, που ήταν το μικρότερο από ταπροτερήματά του, ο Ηλίας Τσαλαφατίνος υπήρξε ένα πελώριο ηθικό μέγεθος.Άνθρωπος με πολλά «εμβαδόν» ανιδιοτελείας. Λόγω της τεραστίας προσφοράς του, ηΔιοίκηση το 1823 τού προσέφερε από τα δημόσια εισοδήματα 2.000 γρόσια. Αλλ’ ουπέροχος Μανιάτης απάντησε: Μπορεί αυτός να είναι φτωχός, αλλά το έθνοςείναι φτωχότερο. Κι αποποιήθηκε την προσφορά!
Είναι γνωστή η ανιδιοτέλεια του ήρωα Νικηταρά, που οιλεπτοστόμαχοι Δανδήδες του πνεύματος απεχθάνονται το παρωνύμιό του«Τουρκοφάγος»· ίσως με το «Τουρκοδίαιτος» συμβιβάζονται. Αυτός, λοιπόν, οαγωνιστής που πέθανε μισότυφλος και φτωχός στον Πειραιά, είχε την ευκαιρίακυρίως στα Δερβενάκια, να κολυμπάει στο χρυσάφι. Δεν πήρε τίποτε από τα λάφυρα.Η Διοίκηση όμως του επέδωσε μια αδαμαντοκόλλητη σπάθη, την οποία λίγα χρόνιαμετά ο Νικηταράς επέστρεψε για να εκποιηθεί, προκειμένου να συγκεντρωθούνχρήματα για την εκστρατεία του Καραϊσκάκη.
Αλλά το πιο συγκινητικό με την εκστρατεία αυτή είναι το περιστατικό με την Ψωροκώσταινα.Ο μεγάλος δάσκαλος Γεώργιος Γεννάδιος (από τη Σηλυβρία τηςΘράκης), όταν μετά την πτώση του Μεσολογγίου, η Επανάσταση έσβηνε και ο Ιμπραήμμε τον Κιουταχή αλώνιζαν Ρούμελη και Μοριά, άρχισε να εκφωνεί λόγους στοΝαύπλιο και να καλεί πάντα δυνάμενο να προσφέρει τον οβολό του. Ο ίδιος, μηέχοντας χρήματα, πρόσφερε τον εαυτό του ως διδάσκαλο επί διετία αμισθί, αρκείνα βρισκόταν κάποιος να καταβάλει υπέρ του εράνου το ποσό που αναλογούσε γιαμια διετή διδασκαλία.
Πολλοί εύποροι τότε έκαναν τον κουφό στη φωνή του καθήκοντος. Και ξαφνικά μέσααπό το πλήθος, που άκουγε το Γεννάδιο, ξεπρόβαλε η θρυλική Ψωροκώσταινα. Ήτανχήρα από το Αϊβαλί. Ζούσε ρακένδυτη στο Ναύπλιο και εξασφάλιζε τα προς το ζηνξενοπλένοντας. Πολλοί την περνούσαν για ζητιάνα λόγω της πενιχρότητας τωνενδυμάτων της. Κάποιοι δοκίμαζαν να την ελεήσουν. Αλλ’ η περήφανη Αϊβαλιώτισσααπέρριπτε κάθε προσφορά ελεημοσύνης. Γι’ αυτή την υπέροχη υπερηφάνεια τήςείχαν κολλήσει το παρωνύμιο Ψωροκώσταινα, κατά το «ψωροπερήφανη». Αυτή, λοιπόν,η έχουσα εμφάνιση ζητιάνας χήρα από το Αϊβαλί, έδωσε το πιο ηχηρό χαστούκιστους απαθείς. Είχε συγκεντρώσει ένα ποσό χρημάτων για την ταφή της. Αλλάακούγοντας τον Γεννάδιο να ομιλεί, αισθάνθηκε την ανάγκη να προσφέρει κι αυτήό,τι μπορεί. Και κατέθεσε το πενιχρό «κομπόδεμά» της. Έτσι και με τον «οβολότης χήρας» σχηματίστηκε ο στρατός του Καραϊσκάκη.
Εκείνες τις θλιβερές ημέρες που ακολούθησαν την πτώση του Μεσολογγίου, μέσαστην Εθνοσυνέλευση, που είχε συγκληθεί για να εγκρίνει την «Πράξη της υποταγής»ή την «Πράξη υποτέλειας», στις 12 Απριλίου 1826 ο Δημ. Υψηλάντης,μία από τις αγνότερες και ηρωικότερες μορφές του Αγώνα, υπέβαλε έγγραφηδιαμαρτυρία στην οποία μεταξύ άλλων έγραφε:
«Σᾶς φοβίζει ἡ πτώσις τοῦ Μεσολογγίου; Ἀφιερωθεῖτε ὡς καί εἰς τάς ἀρχάς τοῦἈγῶνος εἰς τήν χαρακτηριστικήν ἐνέργειαν καί εἰς τόν πατριωτισμόν τῶν Ἑλλήνων· τόστῆθος κάθε Ἕλληνος εἶναι δεύτερον Μεσολόγγι. Σᾶς θορυβεῖ ἡ ἔλλειψιςχρηματικῶν πόρων; Καταφύγετε εἰς τήν γενναιοφροσύνην τῶν πολιτῶν. Ἕλλην δένἐκώφευσε ποτέ εἰς τήν φωνήν τῆς πατρίδος».
Άλλο όμως η φωνή της πατρίδος κι άλλη η φωνή των κομμάτων. Η φωνή των κομμάτων,η διά της «ντουντούκας» πολλαπλασιαζόμενη, σκέπασε τη φωνή της πατρίδος.Γι’ αυτό περιήλθαμε σε νέα κατάσταση δουλείας. Στην ίδια διαμαρτυρία οΔημ. Υψηλάντης είχε γράψει:
-«Δοῦλοςεἶν’ εὔκολο νά γενῆ τις, ὅταν θέλη· αὐθέντης εἶναι δύσκολον».
Όντως, θέλει δουλειά και όχι δανεικά.
Πηγή: Εστία, 23/03/2012
