Η δεύτερη ερώτηση από ομιλία πουπραγματοποιήθηκε στην αίθουσα της Ιεράς Μητροπόλεως Λεμεσού στις 16 Δεκεμβρίου2011 με τον κ. Δημητρίου Τσελεγγίδη, Καθηγητή Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ
Η υποδομή της Χριστιανικής μας ταυτότητας, υπόθεση ζωής
Δημήτριος Τσελεγγίδης Καθηγητής Α.Π.Θ
(Ερώτηση2)
Δημήτριος Τσελεγγίδης Καθηγητής Α.Π.Θ
(Ερώτηση2)
Ορίστε, πάτερ.
Εγώνα μεταφέρω τη συζήτησή μας σε κάποιο άλλο επίπεδο, αυτό που μόλις αναφέρατε,κύριε καθηγητά, ανταποκρινόταν όταν ο άνθρωπος μεγαλώσει και μπει κάτω από τηνεποπτεία την πνευματική ενός Επισκόπου.
Τι γίνεται όμως όταν είναι κάποιοςμικρό παιδί; Βλέπουμε ότι, όπως μας είπατε, όταν βαπτιστεί ο καθένας από μαςπολιτικογραφείται Ορθόδοξος Χριστιανός, λαμβάνει με το Χρίσμα του τις δωρεέςτου Αγίου Πνεύματος κι επομένως εν δυνάμει μετέχει στην Βασιλεία του Θεούκαι η Βασιλεία του Θεού εντός εστί του ανθρώπου. Τι γίνεται όμως όταν το παιδίαυτό, ένα μικρό παιδάκι, μεγαλώνοντας, επειδή δεν έχει συνειδητοποιημένη πίστηστην αρχή, δέχεται όλες τις προτροπές, όλες τις παραινέσεις των γονέων του, πουπολλές φορές το μπολιάζουν είτε με τους εγωισμούς τους, είτε με τις φιλοδοξίεςτους και με τα άλλα πάθη τους. Αυτό δεν μπορεί να λειτουργήσει αρνητικά στηνπνευματική πρόοδο ενός νεαρού παιδιού; Και αργότερα, πόση προσπάθεια χρειάζεταιγια να αποκόψει αυτά τα πράγματα από την ζωή του και να μπει σε μια τροχιά,ούτως ώστε να ανακαλύψει αυτήν την Χάριν που έχει μέσα του;
Ωραίο είναι καιπρακτικό το ερώτημά σας! Το απαντά πολύ αναλυτικά και ανάγλυφα ο Άγιος Ιωάννηςο Χρυσόστομος, και πάλι, στο έργο του «Περί κενοδοξίας και όπως δει τους γονέαςανατρέφειν τα τέκνα». Εκεί λέει ακριβώς αυτό το πράγμα, ότι πρώτοι που«μπαζώνουν» -να χρησιμοποιήσω την έκφραση του πατρός Παϊσίου- που μπαζώνουν τοπαιδί, είναι οι γονείς του με τα απόβλητα της κενοδοξίας τους· αυτά που συνήθωςλέγονται από αγάπη, αλλά από άρρωστη αγάπη, είναι που δημιουργούν το μπάζωμα,την αγάπη του εαυτού του την άρρωστη, τη φιλαυτία δηλαδή, κι έτσι το παιδί ότανφτάνει στην εφηβεία, προς έκπληξη των γονέων, αρχίζει να τους θεωρεί ως τουςμεγαλύτερους εχθρούς του! Γιατί; Γιατί απλούστατα δεν του κάνουν τα θελήματα.Μέχρι τότε του ηύξαναν τη φιλαυτία. Βέβαια οι γονείς βάζουν και κάποια όριαμέσα στο μυαλό τους, όμως εκείνο που έχει ανατραφεί και ανδρωθεί, έτσιενισχυθεί με όλην αυτή την φιλαυτία, δεν καταλαβαίνει τη λογική των γονέων πουτου λένε «όχι πλέον αυτό». Έχει σκοτιστεί δηλαδή ο νους του, αλλά σε αυτό είναιοι ηθικοί αυτουργοί, για να είμαστε έντιμοι, είμαστε εμείς οι γονείς που δεν τοκάναμε.
Το ερώτημά σας είναιόμως όχι τόσο για την ευθύνη των γονέων· λέμε τώρα για την ευθύνη του παιδιού,το οποίο είναι θύμα αυτού του μπαζώματος. Θα πρόσθετα, όχι μόνον τωνγονέων, στη συνέχεια όλο το σύστημα το εκπαιδευτικό κινείται σ’ αυτήν την θεμελίωσητης αυτοπεποίθησης, της αξιοπρέπειας, όπως λέγεται κομψά, που είναι η φιλαυτίατου, και μέχρι και τις μεταπτυχιακές του σπουδές και τα διδακτορικά του όλη ηπαιδεία στοχεύει σ’ αυτό. Στο να βασίζεται δηλαδή στο «εγώ» του ή, αν θέλουμενα μιλήσουμε και λίγο ως Έλληνες ή Κύπριοι, και στο μέσον προς τον άλλον. Καιλέει ο προφήτης Ιερεμίας αυτός να ‘ναι καταραμένος, είναι καταραμένος, μάλλον,ο άνθρωπος, ο οποίος ελπίζει σε άλλους ή στον εαυτό του, επί τον βραχίονά του,δηλαδή έχει αυτοπεποίθηση. Καλούμαστε να ελπίζουμε και να εκζητούμε και όλα μαςτα αιτήματα να απευθύνονται προς τον Θεό. Επομένως δεν είναι μικρό αυτό τοπράγμα.
Τώρατο παιδί, για να απαντήσω ευθέως στο ερώτημα, με βάση την Ορθόδοξη ΘεολογικήΑνθρωπολογία ο άνθρωπος όσες αμαρτίες και αν κάνει, κατά ποικίλους τρόπους, θαλέγαμε όλες τις αμαρτίες όλων των ανθρώπων να τις κάνει ένας άνθρωπος, δενεπιτρέπει ο Θεός να καταστραφεί το κατ’ εικόνα. Το κατ’ εικόνα του ανθρώπου,που έχει το λογικό και το αυτεξούσιο, αυτά είναι τα κύρια χαρακτηριστικά του, σκοτίζεταιμεν δεν καταστρέφεται δε. Καταστρέφεται λέει ο Λούθηρος π.χ. ή οιΡωμαιοκαθολικοί θα μας πουν δεν έπαθε τίποτα. Και οι δύο είναι άσχετοι απ’ τηνπραγματικότητα. Η πραγματικότητα πείθει ότι σκοτεινιάζει ο νους μας μόλις, όχικάνουμε μια αμαρτία, μόλις σκεφτούμε ή συγκατατεθούμε στην αμαρτία. Λέμε «γιατίτο ‘κανες αυτό;», «σκοτείνιασε το μυαλό μου». Πώς σκοτείνιασε; Έτσι; «Μα δεν τοήξερα». Γιατί δεν το ήξερες; Η άγνοια δεν είναι ποτέ αγνή. Έχουμε κάνει κάποιεςάλλες αμαρτίες νωρίτερα, οι οποίες μας σκοτείνιασαν κι έχουμε αυτή την άγνοια.Όμως δεν επιτρέπει ο Θεός να καταστραφεί γιατί διαφορετικά δεν θα μπορούσε νακριθεί. Φανταστείτε ανθρώπους, οι οποίοι κάτω από την καταθλιπτική πίεση τουπεριβάλλοντός τους έχουνε μπαζωθεί τόσο. Όμως παραμένει μέσα αυτή η αναζήτησητου Θεού, δηλαδή δεν επιτρέπει την καταστροφή, όμως ο άνθρωπος σε καμίαπερίπτωση δεν μπορεί να απελευθερωθεί από αυτά τα μπάζα, δεν μπορεί νααπελευθερωθεί, πολύ περισσότερο από τον δαίμονα, ο οποίος ενεργεί μέσα του·γιατί όλα αυτά καταλαβαίνετε ποιον εισηγητή έχουν, είναι γνωστό, σε όλα ταεπίπεδα. Άρα, ο άνθρωπος δεν είναι χωρίς ελπίδα, να πούμε ότι αυτός, επειδήείχε το άλφα περιβάλλον· βεβαίως έχει, όπως έλεγε ο π. Παΐσιος, έχει πολλάελαφρυντικά. Στο δια ταύτα όμως, μας απάντησε ο Απόστολος Παύλος ότι εκείνοιπου δεν έχουν νόμο θα χαθούν διότι δεν άκουσαν τη συνείδησή τους, οι δε υπόνόμον όντες θα κατακριθούν, όταν αμαρτάνουν, επειδή αμάρτησαν. Άρα κανείς δενέχει το ακαταλόγιστο.
Ότανο άνθρωπος, όπως μας λέει στην Προς Ρωμαίους, όταν έχει την δυνατότητα πριν απότο βάπτισμα να βλέπει τα αόρατα του Θεού τοις ποιήμασι, όπως λέει καθοράται, ητε αΐδιος αυτού δύναμις και θειότης (Ρωμ. 1, 20), άρα μιλά για τους λόγους τωνόντων, άρα ο άνθρωπος μπορεί να δει πάρα πολλά πράγματα, άσχετα αν δεν τοομολογεί, που τον οδηγούν και στη διαπίστωση της ανεπάρκειάς του και προς τονΘεό γιατί είναι εικόνα Του. Επομένως, με δεδομένο τώρα ότι ο Θεός είναι που μαςαναζητεί, με δεδομένο ότι ο Θεός είναι μανιώδης εραστής τηςσωτηρίας του ανθρώπου, όπωςμας λέει ο Άγιος Νικόλαος Καβάσιλας, ή ο μανιωδέστερος των εραστών, όπωςθα μας πει ο Ιερός Χρυσόστομος, τούτο σημαίνει ότι έχουμε έναν Θεό,δηλαδή πάνσοφο ον, το οποίο ξέρει όλα τα δεδομένα μας και κάνει έτσι ταπράγματα ώστε να είμαστε αναπολόγητοι, δηλαδή να μας φέρει τέτοιες δυσκολίεςστη ζωή· θυμηθείτε τη Παραβολή εκείνη με τον Δείπνο, που παραιτούνταν όλοι κτλκαι λέει για τους άλλους, επειδή υπάρχει χώρος κτλ, ανάγκασον εισελθείν (Λουκ.,14, 23). Η ανάγκη δεν έχει σχέση με τηνκαταστολή ή την ακύρωση του αυτεξουσίου, αλλά με τη δημιουργία τέτοιωνσυνθηκών, θα λέγαμε αδιεξόδου, που ο άνθρωπος εκείνο που δεν έκανε απόφιλοτιμία, το κάνει πλέον από ανάγκη. Τι είναι αυτά; Κάποια ασθένεια, κάποιοςθάνατος, κάποιες άλλες οικονομικές και άλλες δυσχέρειες, οι οποίες βοηθούν καιανά πάσα στιγμή ο Θεός για τον καθένα μας –αν κανείς το προσέξει μένεικατάπληκτος- η πρόνοια του Θεού είναι εμφανής στην καθημερινή μας ζωή, γιαόλους όμως! Απλώςορισμένοι βλέπουν και δοξάζουν κι ευχαριστούν τον Θεό καθημερινώς. Άλλοι, πουδεν το βλέπουν, δε σημαίνει ότι γι’ αυτούς ο Θεός έκανε απεργία, σαν τουςΈλληνες και τους Κυπρίους, έτσι; Δεν κάνει ο Θεός απεργία, μας το είπε ο ίδιοςο Χριστός, ο Πατήρ μου άρτι εργάζεται καγώ εργάζομαι (Ιωάν., 5, 17), και κατάτην ερμηνεία την αυθεντική του Ιερού Χρυσοστόμου, είναι η πρόνοια του Θεού γιαόλους τους ανθρώπους, αφού θέλει πάντας, χωρίς εξαίρεση, πάντας ανθρώπους θέλεισωθήναι (Τιμ. Α’, 2, 4). Αυτό δε σημαίνει όμως ότι όλοι θα σωθούν, και δεν θασωθούν επειδή δεν θέλουν· εκεί είναι το πρόβλημα. Άρα, υπάρχει ελπίδα για όλουςαυτούς.
ΗΕκκλησία τώρα, με το έργο αυτό που κάνει, παρουσία του πιστού, μέσα από τοοποίο ξεχύνεται και φανερώνεται η Χάρη του Θεού, όσο και αυτός αν θέλει να τηνκρύψει, λειτουργεί ευεργετικά στο περιβάλλον του, έστω κι αν ο άλλος δεν κάνεικαι πολλά πράγματα. Μια θερμάστρα, για να μεταθέσω το ερώτημα αντίστροφα, ανεμείς είμαστε σωστοί, αν εμείς είμαστε μία θερμάστρα, αν εμείς είμαστε ένα φως,ετερόφωτο βεβαίως γιατί φως εκ του φωτός είναι, είναι ανάκλαση στον τενεκέ πουείμαστε εμείς, όπως έλεγε ο π. Παΐσιος, καθαρισμένο όμως και προσανατολισμένοπρος το φως· όταν ο άλλος προσβλέπει σε μας, βλέπει το φως του Θεού. Αυτό είναιδική μας ευθύνη. Όταν εμείς έχουμε την θέρμη της αγάπης, ο άλλος αισθάνεταικοντά μας αυτή την θέρμη. Όπως όταν έχει, το έλεγε και το διαπιστώσαμε, κι ο π.Εφραίμ ο Κατουνακιώτης κι ο π. Παΐσιος, ανάλογα με το φρόνημα που έχει κανείςμέσα του, το οποίο οφείλεται στο πνεύμα που έχει, ή τα πνεύματα αναλόγως πουέχει μέσα του, αυτό φαίνεται στο περιβάλλον του, το ανθρώπινο, ακόμη και αν δεμιλάει. Το βλέμμα του έχει μία παγερότητα ή έχει μια γλυκύτητα, αντιστοίχωςπρος το πνεύμα, το οποίο έχει μέσα του. Ε, αυτό το πράγμα είναι η ευθύνη η δικήμας και για τους άλλους. Αυτή είναι η κατ’ εξοχήν αγάπη, η αγάπη του Θεού, ηοποία εκχέεται εν ταις καρδίαις ημών και ξεχειλίζει προς τους άλλους με τοντρόπου του Θεού.
