Μια Βυζαντινή Πριγκίπισσα εκπολιτίζει τη Δύση. Ιδιαίτερα τη Γερμανία
Ἀπερίγραπτη ἦταν ἡ χαρά τοῦ βασιλιά της Γερμανίας Ὄθωνα Α´, ὅταν ἐπιτέλους πληροφορήθηκε ὅτι ὁ αὐτοκράτορας τοῦ Βυζαντίου Ἰωάννης Τσιμισκής δέχθηκε την πρότασή του νά συνδεθοῦν με συγγένεια οἱ δύο δυναστεῖες. Η πριγκίπισσα Θεοφανώ, ἡ ἀδελφή τοῦ Βασιλείου, πού ἀργότερα ἐπονομάσθηκε Βουλγαροκτόνος, θα παντρευόταν τό διάδοχο της Γερμανίας Ὄθωνα.
Τήν πολύ μεγάλη χαρά τοῦ βασιλιά της Γερμανίας καί τῶν ὑπηκόων του γιά την τιμή πού ἔπαιρναν μέ τό συνοικέσιο ἐκεῖνο φανερώνουν μερικές λεπτομέρειες τῶν γάμων τοῦ Ὄθωνα μέ τή Θεοφανώ.
Οἱ ἀνώτεροι Γερμανοί μεγιστάνες μέ ἐπικεφαλής τόν ἐπίσκοπο Θευδέριχο, πού ἦταν συγγενής τοῦ βασιλιάεἶχαν πάει στην Κωνσταντινούπολη, γιά νά κανονίσουν το θέμα αὐτό.
Ὁ Ὄθωνας δεχόταν νά καταπαύσει τις ἐχθροπραξίες κατά τῶν κτήσεων τοῦ Βυζαντίου στήν Κάτω Ἰταλία καί νά ἀναγνωρίσει τά ἐκεῖ δικαιώματα τοῦ αὐτοκράτορα (τοῦ Βυζαντίου). Ἔτσι ὁ Τσιμισκής ἔμενε μέ ἐλεύθερα τά χέρια νά καταπολεμήσει τούς ἐχθρούς του στήν Ἀνατολή.
Ἡ Θεοφανώ μέ τή συνοδεία τῶν Γερμανῶν ἀναχώρησε ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη και ἔφθασε στή Ρώμη, ὅπου τήν περίμεναν ὁ πεθερός καί ὁ γαμπρός. Ἐκεῖ, στό μεγαλοπρεπή ναό τοῦ Ἁγίου Πέτρου, τελέσθηκε τό μυστήριο τοῦ γάμου ἀπό τόν Πάπα Ἰωάννη ΙΓ´, στίς14 Ἀπριλίου 972 μ.Χ. (Δέν εἶχε ἐπέλθει τό σχίσμα τῶν Ἐκκλησιῶν ἀκόμη).
Οἱ γάμοι ἐκεῖνοι τοῦ Ὄθωνα καί της Θεοφανώς ἦταν πρωτοφανές γεγονός γιά τή Δύση κατά τό μεσαίωνα. Ὅλοι οἱ μεγιστάνες της Γερμανίας καί της Ἰταλίας ἦταν προσκεκλημένοι, ἄπειρο δέ πλήθος λαοῦ συγκεντρώθηκε μέσα στό μεγαλύτερο ναό τοῦ Χριστιανισμοῦ.
Τόσο πολύ ἐνθουσιάσθηκε ὁ βασιλιάς Ὄθων Α´, ὥστε δώρισε μέ ἐπίσημο ἔγγραφο στή νύφη του τίς ἐπαρχίες Ἰστρία καί Πεσκάρα τᾹς Ἰταλίας, μερικά νησιά στίς Κάτω Χῶρες καί πολλά κτήματα κοντά στό Ρήνο στή Γερμανία.
Οἱ λεπτομέρειες τῶν βασιλικῶν γάμων πού ἀναφέραμε, γιά μς σήμερα δέν ἔχουν βέβαια σημασία. Μεγάλη ὅμως ἱστορική σημασία ἔχει ἡ δράση τᾹς πριγκίπισσας καί ἀργότερα βασίλισσας Θεοφανώς.
Ἡ μόλις δεκαοχτάχρονη Ἑλληνίδα πριγκίπισσα διακρινόταν ὄχι μόνο γιά τή σωματική ὡραιότητα, ἀλλά καί γιά τήν πνευματική μόρφωση καί προπαντός γιά τήν ψυχική εὐγένεια.
Οἱ μεγαλοπρεπείς τελετές καί ἡ γενναιοδωρία τοῦ πεθεροῦ της δέν τή θάμπωσαν. Ἐκείνη ἔβλεπε ὅτι ἔφευγε ἀπό τήν τότε πρωτεύουσα τοῦ πολιτισμοῦ καί μετέβαινε σέ μία χώρα, ὅπου βασίλευε πυκνό σκοτάδι ἀμάθειας. Ἀντιλαμβανόταν λοιπόν ὅτι εἶχε μεγάλο ἔργο να κάνει.
Στή νέα πατρίδα της ὄχι μόνο Πανεπιστήμιο ἀνάλογο πρός τό περίφημο Πανδιδακτήριο τᾹς Κωνσταντινουπόλεως δεν ὑπήρχε, ἀλλά ἦταν σπάνιο φαινόμενο να συναντήσει κανείς ἄνθρωπο μορφωμένο.
Ἐλάχιστοι ἀνώτεροι κληρικοί ἤξεραν ἀνάγνωση καί γραφή, οἱ δέ εὐγενείς ζοῦσαν σε ἐρημικούς πύργους καί ἀ σχολοῦνταν μόνο μέ τίς πολεμικές ἀσκήσεις καί τό κυνήγι. Καί οἱ πόλεις σέ ἕναν κάτοικο της Κωνσταντινουπόλεως ἔδιναν τήν ἐντύπωση μεγάλων ἀλλά φτωχῶν χωριῶν.
Σ’ αὐτή τή νέα πατρίδα της ἦρθε ἡ Θεοφανώ καί τήν ἀγάπησε μέ ὅλη τή δύναμη της ψυχής της. Ὁ αὐτοκράτορας (τοῦ Βυζαντίου) εἶχε στείλει ὡς συνοδούς της πριγκίπισσας μερικούς Ἕλληνες σοφούς, οἱ ὁποῖοι γιά πρώτη φορά δίδαξαν τά ἑλληνικά γράμματα στους ἀμαθείς Γερμανούς καί τούς ἄλλους ὑπηκόους τοῦ Ὄθωνα. Ὅταν δέ οἱ κάτοικοι της Δύσεως μπόρεσαν νά μελετήσουν τους ἀρχαίους Ἕλληνες συγγραφεῖς, ἄρχισαν νά παρουσιάζουν μικρή στήν ἀρχή καί μεγαλύτερη ἀργότερα πνευματική πρόοδο.
Ἡ κομψότητα της ἐνδυμασίας, ἡ εὐγένεια τῶν τρόπων καί προπαντός ἡ φιλανθρωπία, πού ἦταν πολύ ἀνεπτυγμένη στό Βυζάντιο, ἔφθασαν στή Δύση ἀπό τη Θεοφανώ.
Οἱ ὑπήκοοι τοῦ Ὄθωνα ἀγάπησαν τή νεαρή πριγκίπισσα, γιατί ἐκτιμήσανε τά μεγάλα ψυχικά της χαρίσματα. Καί μέ τήν πάροδο τοῦ χρόνου, ὅταν ἔβλεπαν τά πολλά καλά πού ὄφειλε ἡ πατρίδα τους σ’ αὐτή, ἡ ἀγάπη τους μεταβλήθηκε σέ πραγματική λατρεία.
Ἕνα χρόνο μετά τό γάμο πέθανε ὁ Ὄθωνας Α´ καί ἔγινε βασιλιάς ὁ Ὄθωνας Β´, ὁ σύζυγος τᾹς Θεοφανώς. Ἀλλά καί κεῖνος ἔζησε λίγα χρόνια καί ἡ Θεοφανώ ἔμεινε χήρα καί ἐπίτροπος τοῦ γιοῦ τᾹς Ὄθωνα Γ´ ἀρκετά νέα ἀκόμη.
Μέ ἀληθινή βασιλική ἀξιοπρέπεια κατέπνιξε τόν πόνο της γιά τόν πρόωρο θάνατο τοῦ συζύγου της καί ἀφοσιώθηκε στην ἀνατροφή τοῦ ἀνήλικου βασιλιά-γιοῦ της καί στόν ἐκπολιτισμό τοῦ λαοῦ της. Ἡ Γερμανία ἦταν πλέον γι’ αὐτή ἡ πατρίδα, γιά την ὁποία ὄφειλε νά μήν ὑπολογίζει οὔτε κόπους οὔτε χρήματα.
Γιά νά πετύχει τό μεγάλο σκοπό της ἡ Θεοφανώ, ἔπρεπε νά ζητάει διαρκῶς τή βοήθεια της πρώτης πατρίδας της, τοῦ Βυζαντίου. Οἱ Γερμανοί καί οἱ ἄλλοι Εὐρωπαῖοι ὑπήκοοί της μποροῦσαν νά προσφέρουν μόνο χρήματα.
Ἀλλά χρειαζόταν καί ἀνθρώπους, πού θά βρίσκονταν ἐκεῖ. Κάλεσε λοιπόν ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη σοφούς καί ὀργανωτές τῶν διαφόρων ὑπηρεσιῶν καί τῶν φιλανθρωπικῶν ἱδρυμάτων.
Τά καλά ἀποτελέσματα τοῦ ἐκπολιτιστικοῦ ἔργου της Θεοφανώς δέν ἄργησαν νά φανοῦν.Οἱ λαοί της Δύσεως καί μαζί μέ αὐτούς ὅλοι οἱ σημερινοί λαοί τοῦ κόσμου, πού ἀργότερα φωτίστηκαν ἀπό τή Δύση, πόση εὐγνωμοσύνη ὀφείλουν στήν Ἑλληνίδα πριγκίπισσα καί Γερμανίδα βασίλισσα Θεοφανώ!
Καί ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες τιμούμε τό ὄνομα της ἀντάξιας ἀδελφής τοῦ Βασιλείου Βουλγαροκτόνου, γιατί ὡς πραγματική Χριστιανή και Ἑλληνίδα ὑπήρξε μία μεγάλη εὐεργέτης της ἀνθρωπότητας.
Γεώργιος Ν. Καλαματιανός
“Πρός τή Νίκη” Μάιος 2012
