Πιλοτικά Νέα Προγράμματα Σπουδών. Ή στο ίδιο έργο θεατές;
του Δρ. Τριαντάφυλλου Σιούλη, Σχολικού Συμβούλου Θεολόγων
Μια πρώτη εκτίμηση από την εφαρμογή των νέων ΠΣ
Με τη λήξη των μαθημάτων του Σχολικού έτους και με βάση το έγγραφο του ΙΕΠ προς τους Σχολικούς Συμβούλους, το οποίο εστάλη σε συνέχεια της επιμορφωτικής συνάντησης των Σχολικών Συμβούλων που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη το Φεβρουάριο, επισκεφτήκαμε ξανά τα Γυμνάσια που εφαρμόζουν πιλοτικά το νέο Πρόγραμμα Σπουδών με σκοπό να συζητήσουμε με τους εκπαιδευτικούς «... την εμπειρία τους από την εφαρμογή του ΝΠΣ ... τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν ... τις απορίες τους και ... τις προτάσεις τους».
Από την διαδικασία αυτή προέκυψαν τα εξής:
-Θετικά αντιμετώπισαν μαθητές και εκπαιδευτικοί αρκετές από τις βιωματικές δραστηριότητες του νέου Προγράμματος Σπουδών.
-Τα παιδιά έχουν σαφώς λιγότερη εργασία για το σπίτι τους, ενώ στην τάξη κινητοποιούνται όλοι οι μαθητές..
-Σίγουρα διευκολύνονται οι εκπαιδευτικοί και σε θέματα διαχείρισης της τάξης.
-Η απαραίτητη εκπόνηση σχεδίων εργασίας κινητοποιεί ιδιαίτερα τους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι πρέπει να είναι εφευρετικοί σε νέες δραστηριότητες. Το πλαίσιο του νέου ΠΣ τους «λύνει» τα χέρια.
Όμως προέκυψαν και σοβαρά προβλήματα και έντονοι προβληματισμοί:
-Από την αρχή του έτους κλήθηκαν συνάδελφοι να εφαρμόσουν ένα Πρόγραμμα Σπουδών για το οποίο επιμορφώθηκαν από την ομάδα έργου τέλη Φλεβάρη και Μάρτιο. Το γεγονός αυτό τους δυσκόλεψε πολύ.
-Η ουσιαστική απουσία υλικοτεχνικής υποδομής στα σχολεία, απαραίτητη στο έργο τους (φωτοτυπίες, αίθουσες-εργαστήρια, βιβλιοθήκες κ.ά.), δεδομένης και της οικονομικής δυσπραγίας όλων (π.χ. πολλοί μαθητές και συνάδελφοι διακόπτουν τις συνδέσεις τους στο διαδίκτυο), υπήρξε ένα επιπλέον σοβαρό πρόβλημα.
-Τα μεγάλα τμήματα με πολλούς μαθητές δυσκολεύουν ιδιαίτερα την εφαρμογή ομαδοσυνεργατικών τεχνικών.
-Πουθενά δεν εφαρμόστηκε το συνεχόμενο 2ωρο, απαραίτητη προϋπόθεση για την εφαρμογή και επιτυχία του νέου ΠΣ.
-Το νέο ΠΣ είναι ιδιαίτερα απαιτητικό, με ποικίλες έννοιες και στόχους. Χρειάζεται να αφιερώσουν πολύ χρόνο για καλή προετοιμασία (εκπόνηση σχεδίου μαθήματος, εύρεση υποστηρικτικού υλικού κ.λπ.). Σε πολλά σημεία αντιμετώπισαν, ως προς το περιεχόμενο δυσκολία, αφού μοιάζει να δίνει σκόρπιες γνώσεις μέσα από ωραία θέματα, χωρίς αρχή, μέση και τέλος, χωρίς συνέχεια και συνοχή. Είναι "σαν να έχουμε τα κουπιά και χάσαμε τη βάρκα", είπε συνάδελφος.
Επικοινωνία με τον Μακαριότατο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και τη Διαρκή Ιερά Σύνοδο
Στα πλαίσια του πολύ σημαντικού διαλόγου που ξεκίνησαν οι Σχολικοί Σύμβουλοι με τον Αρχιεπίσκοπο και την Διαρκή Ιερά Σύνοδο για το ΜτΘ και το νέο ΠΣ, έγινε συνάντηση των Σχολικών Συμβούλων με την Διαρκή Ιερά Σύνοδο στην Αρχιεπιστοκή 4-5-2012, η οποία κατέληξε σε πολύ γόνιμο προβληματισμό. Λόγω αδυναμίας να παραβρεθώ, απέστειλα με Fax έγγραφο (αρ. πρωτ. 228/3-5-2012) στο οποίο μεταξύ άλλων, επεσήμανα και τα εξής: «... Στην συνάντηση που είχαμε οι Σχολικοί Σύμβουλοι Θεολόγων μαζί σας, στις αρχές Φεβρουαρίου, στην Αρχιεπισκοπή ... ήμουν από εκείνους που εξέφρασαν επιφυλάξεις ως προς το περιεχόμενο και τον προσανατολισμό των νέων Προγραμμάτων Σπουδών ... Η σπουδή που επεδείχθη στην εφαρμογή τους, η ελλιπής επιμόρφωση των συναδέλφων, η έλλειψη υλικοτεχνικών υποδομών, οι αποκλεισμοί που υπήρξαν στον διάλογο, όπως καταγγέλλεται από την ΠΕΘ και τον Σύνδεσμο Θεολόγων Μακεδονίας – Θράκης, που είχαν σαν αποτέλεσμα τη διάσπαση των συναδέλφων και την έντονη αντιπαράθεση, οδήγησαν στο να γίνει κακή αρχή, τόσο για την εκπόνηση όσο και για την εφαρμογή του προγράμματος. Η συνεργασία με τους συναδέλφους που διδάσκουν στα πιλοτικά σχολεία με βάση το νέο Πρόγραμμα Σπουδών, επιβεβαιώνουν τις επιφυλάξεις ... Ο θεολόγος στο Γυμνάσιο δυσκολεύεται ιδιαίτερα να τιθασεύσει και να διαχειριστεί το υλικό που του δίνεται με το συγκεκριμένο περιεχόμενο και την υπάρχουσα δομή, στο δε Δημοτικό ο δάσκαλος, που φιλότιμα αγωνίζεται να οργανώσει και να διδάξει τόσα αντικείμενα που του ανατίθενται, θα κληθεί να γίνει “ειδικός” σε θεολογικά και θεολογούμενα θέματα χωρίς “όρια”, που μπορεί να οδηγήσει σε επικίνδυνες ατραπούς. Μακαριότατε, θεωρώ πως με το υφιστάμενο περιεχόμενο του νέου Προγράμματος Σπουδών για το Μάθημα των Θρησκευτικών, ο μαθητής δεν αποκτά πλήρη και σφαιρική εικόνα για το ορθόδοξο γίγνεσθαι (βιβλικό, εκκλησιαστικό, πατερικό, λατρευτικό κ.λπ.). Το γεγονός αυτό δεν του προσφέρει την κατάλληλη ορθόδοξη αγωγή που θα τον βοηθήσει στον αυτοπροσδιορισμό του και την απόκτηση συνείδησης της ελληνικότητάς του, δομικό στοιχείο της οποίας είναι και η ορθοδοξία σε όλες της τις εκφάνσεις. Τα προηγούμενα βιβλία που γράφηκαν σύμφωνα με τα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών με το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών (ΔΕΠΠΣ-ΑΠΣ) που μόλις το 2005-2006 είχαν εισαχθεί στην εκπαίδευση και τα οποία πληρούσαν όλες τις θέσεις που το Νέο Σχολείο επαγγέλλονταν, προσέφεραν δικλείδα ασφαλείας, όσον αφορά στα παραπάνω θέματα. Το Διαθεματικό μάθημα προσφέρονταν για εφαρμογή καινοτομιών, ιδιαίτερα δε βιωματικών εργαστηρίων, κατάλληλα ενταγμένων στο συγκεκριμένο πλαίσιο, δομή και περιεχόμενο του Μαθήματος των Θρησκευτικών, τα οποία είχαν σαφώς διαφορετικό προσανατολισμό, ενός ορθόδοξου παιδαγωγικού μαθήματος. Η ανοικτότητα και ο σεβασμός στην ετερότητα, καθώς και ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός ήταν μερικά από τα καινοτομικά στοιχεία και σε εκείνα τα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών. Πιστεύω, επομένως, πως θα πρέπει να επαναπροσδιοριστεί το όλο εγχείρημα σε άλλη βάση και κυρίως σε συνεργασία με όλους, ώστε να έχουμε σύγκλιση όλων των απόψεων για ένα κοινά αποδεκτό αποτέλεσμα...».
Στο ίδιο έργο θεατές;
Τελευταία, διαπιστώνουμε πως και η ομάδα έργου που εκπόνησε το νέο ΠΣ για το ΜτΘ, έμμεσα, εκφράζει προβληματισμούς για το όλο εγχείρημα και διαπιστώνει προβλήματα σύμφωνα με τους στόχους που η ίδια είχε θέσει αλλά και τους στόχους που το ίδιο το ΠΣ θέτει. Σε κάθε περίπτωση η αυτοκριτική είναι θετικό γεγονός, φτάνει να οδηγεί σε γόνιμο και εποικοδομητικό διάλογο, χωρίς προϋποθέσεις και αποκλεισμούς και να σταματήσει το "κούνημα του δάκτυλου" προς κάθε αντίθετη άποψη που καλόπιστα εκφράζεται. Ας λάβουν υπόψη τουλάχιστον την ίδια αγωνία που έχουν όλοι για το ΜτΘ. Ενημερωνόμαστε π.χ. για «...διαπιστώσεις ... και τις εμπειρίες ... από την πρώτη –και θα παραδεχθούμε εδώ-προβληματική, για πολλούς λόγους ..., πιλοτική εφαρμογή του» ή αλλού πως «... αρκετοί συνάδελφοι είδαν πρωτόγνωρες δυνατότητες στο νέο ΠΣ αλλά και αρκετά προβλήματα στη πράξη ...» και πως τα «χρήσιμα συμπεράσματα ... θα αξιοποιηθούν στο μέγιστο βαθμό τόσο από την επιτροπή του ΠΣ στην διαδικασία ενσωμάτωσης συμπληρώσεων ή και διορθώσεων...». Επίσης πως για «... την αποτελεσματική εφαρμογή, επιπλέον απαιτείται: 1. Ουσιαστική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, 2. Παραγωγή κατάλληλου εκπαιδευτικού και διδακτικού υλικού (νέα βιβλία - διδακτικά πακέτα), 3. Επαρκής διοικητική υποστήριξη τόσο της πιλοτικής όσο και της γενικευμένης εφαρμογής. Με αφορμή τις μεγάλες δυσκολίες της κοινωνίας μας κατά την τρέχουσα περίοδο, είναι σώφρον να συνεχιστεί η πιλοτική εφαρμογή και κατά το επόμενο σχολικό έτος και στη συνέχεια να ακολουθήσει η καθολική εφαρμογή».
Εδώ αρχίζουν οι απορίες! Πιστεύω ότι τα προβλήματα οφείλονται στην βιασύνη και την προχειρότητα της εφαρμογής του πιλοτικού Προγράμματος Σπουδών (όπως είχαμε επισημάνει http://paterikos.blogspot.gr/2012/01/blog-post_6889.html), αλλά και έτσι να μην ήταν δηλαδή χωρίς προβλήματα, μήπως ο πραγματικός στόχος του όλου εγχειρήματος ήταν η παραγωγή του νέου υλικού; Δηλαδή ενός νέου πακέτου («νέα βιβλία – διδακτικά πακέτα») ενταγμένου στο ΕΣΠΑ (κάτι ανάλογο των ΕΠΕΑΕΚ 2005-2006), και κατά συνέπεια ένός νέου γύρου με την εμπλοκή των εκδοτικών οίκων τόσο στο σχολικό βιβλίο όσο και στο σχολικό βοήθημα, κάτι αντίστοιχο που είχε συμβεί και το 2006 με «δύο εκατ. ευρώ τζίρο για 700 "λυσάρια"» όπως έγραφε τότε η εφημερίδα Καθημερινή (http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_2_22/10/2006_202070); Μήπως ο μόνιμος Σχολικός Σύμβουλος κ. Σιγάλας, Πρόεδρος της Ένωσης κύριου προσωπικού του ΠΙ (http://www.alfavita.gr/artro.php?id=14380) που έγραφε για "εξωθεσμικούς παράγοντες" και εξωθεσμικές "επιτροπές" και πως δεν χρειαζόμαστε καινούργια βιβλία, αφού αυτά που πρόσφατα εισήχθησαν στα σχολεία (2006-2007) πληρούσαν όλους τους στόχους που έθετε το Νέο Σχολείο και πως αν υπάρχει σε κάποιο πρόβλημα (όπως π.χ. ισχυρίζομαι στα ξενόγλωσσα) να το διορθώσουμε, αλλά και η ΟΛΜΕ σε καταγγελία της για προγράμματα του "ποδαριού" και της "αρπαχτής" είχαν τελικά δίκιο; Σε προηγούμενο κείμενό μου είχα εκφράσει τον προβληματισμό μου για την πιθανότητα εμφάνισης βοηθημάτων («λυσάρια» και για το ΜτΘ) στην αγορά και είχε αποκλειστεί από συναδέλφους της ομάδας έργου στην συνάντησή μας στην Αθήνα 1-3 Φεβρουαρίου 2012 (http://paterikos.blogspot.gr/2012/02/2_04.html). Τώρα προβάλλεται η αναγκαιότητα ύπαρξης νέων βιβλίων και διδακτικού υλικού. Μήπως για άλλη μια φορά γίνουμε στο ίδιο έργο θεατές; Μήπως σε 2-3 χρόνια χρειαστούν πάλι καινούργια βιβλία και άντε πάλι από την αρχή; Με τζίρο εκατομμυρίων ευρώ βεβαίως - βεβαίως!
