Το ισλαμικό Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), στην εξουσία από το 2002 στην Τουρκία, προσπαθεί να ισλαμοποιήσει σταδιακά την τούρκικη κοινωνία. Επιτίθεται με τον ίδιο τρόπο και στα κυπριακά κατεχόμενα εδάφη.
Στην Τουρκία, ο πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αξιοποιεί όλες τις ευκαιρίες που του προσφέρει η πολιτική κατάσταση προς όφελος της ισλαμιστικής ιδεολογίας του.
Πρέπει να θυμηθούμε ότι ο Τούρκος πρωθυπουργός εξέφρασε επανειλημμένα, ακόμα και στο κοινοβούλιο, την θέλησή του να « εκπαιδεύσει μια θρησκευτική νεολαία » στη βάση με « των αξιών και αρχών του τούρκικου έθνους ». Απαντώντας στις διαμαρτυρίες των κοσμικών και δημοκρατικών κύκλων, πρόσθεσε μάλιστα : « περιμένετε από το AKP να εκπαιδεύσει μια γενία άθεων ; ». Ο Ερντογάν επανέλαβε τα λόγια του την Κυριακή 22 Φεβρουαρίου μπροστά στους νέους του AKP.
Η τούρκικη αντιπολίτευση αντέδρασε στις δηλώσεις αυτές. Στην διάρκεια μιας προεκλογικής ομιλίας στο Ντιγιαρμπακίρ, ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ηγέτης του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP, κεμαλικό), κατηγόρησε το AKP ότι έχει υιοθετήσει ένα κρυφό σχέδιο μονοπόλωσης της εξουσίας μετά τις εκλογές.
Επιπλέον, στα κατεχόμενα, το AKP και το Κόμμα Εθνικής Ενότητας (UBP, εθνικιστική δεξιά) κατηγορούνται ότι θέλουν να διαδώσουν το σουνιτικό Ισλάμ και ότι εμποδίζουν την επίλυση του κυπριακού.
Ο τουρκοκυπριακός και τούρκικος τύπος αναφέρεται στα γεγονότα αυτά. Η τουρκοκυπριακή ημερήσια εφημερίδα Kibris (13.02.12) αφιερώνει εκτενές άρθρο στη συνάντηση των εκπροσώπων της συνδικαλιστικής οργάνωσης των Τουρκοκυπρίων καθηγητών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (KTOEOS) με ηγέτες του Κόμματος της Ενωμένης Κύπρου (BKP, κομμουνιστική αριστερά). Σύμφωνα με την εφημερίδα, οι συζητήσεις επικεντρώθηκαν κυρίως στο άνοιγμα ενός τμήματος θεολογίας στο επαγγελματικό λύκειο στη κατεχόμενη Μια Μηλιά.
Ο πρόεδρος του KTOEOS Tahir Gokcebel δήλωσε ότι η πράξη αυτή ανήκει σε μια γενικότερη επίθεση κατά της πολιτιστικής ταυτότητας και της κοινωνικής και οικονομικής δομής της τουρκοκυπριακής κοινότητας.
Πιο συγκεκριμένα, καταδίκασε την τούρκικη κυβέρνηση του AKP, η οποία επιβάλλει τις αποφάσεις της στο τουρκοκυπριακό « λαό » μέσω της λεγόμενης « τουρκοκυπριακής κυβέρνησης » του UBP. Ο κ. Gokcebel υπενθύμισε ότι η οργάνωσή του διαμαρτύρεται επίσης για την ενοικίαση ενός οικοπέδου δίπλα στο τζαμί της Μιας Μηλιάς για την οικοδόμηση θρησκευτικού συγκροτήματος.
Πιο συγκεκριμένα, καταδίκασε την τούρκικη κυβέρνηση του AKP, η οποία επιβάλλει τις αποφάσεις της στο τουρκοκυπριακό « λαό » μέσω της λεγόμενης « τουρκοκυπριακής κυβέρνησης » του UBP. Ο κ. Gokcebel υπενθύμισε ότι η οργάνωσή του διαμαρτύρεται επίσης για την ενοικίαση ενός οικοπέδου δίπλα στο τζαμί της Μιας Μηλιάς για την οικοδόμηση θρησκευτικού συγκροτήματος.
Ο γενικός γραμματέας του KTOEOS, Mehmet Tasker έκανε παρόμοια σχόλια, λέγοντας ότι όλοι οι οργανωμένοι τομείς της τουρκοκυπριακής κοινότητας δέχονται επίθεση και ότι ο τελικός στόχος του AKP και του UBP είναι η ενσωμάτωση του βόρειου κατεχόμενου τμήματος του νησιού στην Τουρκία.
Ο γενικός γραμματέας του BKP Izzet Izcan βεβαίωσε ότι στηρίζει το αγώνα του KTOEOS. Κατέκρινε τη προσπάθεια αλλαγής της πολιτιστικής, οικονομικής και κοινωνικής σύνθεσης της τουρκοκυπριακής κοινότητας μέσω της διάδοσης του σουνιτικού Ισλάμ στα κατεχόμενα. Αυτό θα οδηγήσει, σύμφωνα με τον ίδιο, στην δημιουργία « νέου είδους λαού », έτσι ώστε να εμποδιστεί κάθε πιθανότητα επίλυσης του κυπριακού.
Η υπόθεσης της Μιας Μιλιάς, που αφορά την εκχώρηση ενός οικοπέδου για την οικοδόμηση ενός θρησκευτικού συγκροτήματος, προκάλεσε αλυσιδωτές αντιδράσεις. Εκπρόσωποι διάφορων τουρκοκυπριακών πολιτικών κομμάτων αντέδρασαν έντονα στην απόφαση αυτή.
Σύμφωνα με την τουρκοκυπριακή εφημερίδα Yeni Duzen (03.02.12), ο ηγέτης του Ρεπουμπλικανικού Τουρκικού Κόμματος (CTP, σοσιαλδημοκρατικό) Ozkan Yorgancioglu περίγραψε την πράξη αυτή ως μια « απαράδεκτη συμπεριφορά » και ζήτησε την άμεση παραίτηση της λεγόμενης « τουρκοκυπριακής κυβέρνησης » του UBP. Το CTP σημείωσε την παρατυπία της διαδικασίας δημιουργίας του θρησκευτικού συγκροτήματος : το « υπουργείο » εκπαίδευσης δεν έλαβε καμιά υποψηφιότητα για ένα τέτοιο εκπαιδευτικό σχέδιο• ο ίδιος ο « υπουργός » παραδέχτηκε ενώπιον του « κοινοβουλίου » ότι, πριν ενημερωθεί από ένα δημοσιογράφο, αγνοούσε τα πάντα για την ενοικίαση του οικοπέδου.
Η εφημερίδα Afrika αναφέρεται στην αντίδραση του Mustafa Emiroglulari, «βουλευτή» του Κόμματος της Κοινής Δημοκρατίας (TDP, κεντροαριστερά). Στο λεγόμενο κοινοβούλιο, ο κ.Emiroglulari κατηγόρησε έντονα την επίθεση στα κατεχόμενα από τους υποστηρικτές του θρησκευτικού νόμου, δηλώνοντας ότι « η νοοτροπία του θρησκευτικού νόμου θα δικάσει μια μέρα ακόμα και τον Ατατούρκ ».
Παρόμοιες αντιδράσεις διαπιστώνονται και στην Τουρκία, στην γενική τάση της ισλαμοποίησης της κοινωνίας. Ο τούρκικος τύπος δημοσίευσε αρκετά σχόλια κατηγορώντας τις παρατηρήσεις του πρωθυπουργού Ερντογάν ο οποίος βεβαίωσε ότι στόχος της κυβέρνησης του AKP είναι να αναθρέψει « μια ευσεβή γενιά ».
Στην εφημερίδα Hurriyet Daily News (03.02.12), ο Mehmet Ali Birand δημοσιεύει κριτική με τίτλο « Μην αντικαταστείτε την μιλιταριστική νεολαία με την θρησκευτική νεολαία ». Παραλληλίζει την προσπάθεια της κεμαλικής Τουρκίας να δημιουργήσει μια μιλιταριστική νεολαία με τις σημερινές δηλώσεις του AKP να αναθρέψει μια θρησκευτική νεολαία.
Ο δημοσιογράφος υπενθυμίζει την εθνικιστική και μιλιταριστική εκπαίδευση που έπρεπε να ακολουθήσει η τούρκικη νεολαία στην διάρκεια της κεμαλικής εποχής : ανάρτηση στους τοίχους, στις αίθουσες των σχολείων, του πορτρέτου του Ατατούρκ και της « έκκλησής του στην Νεολαία », διδασκαλία της στρατιωτικής επιστήμης, στρατιωτική θητεία η οποία παρουσιάζονταν ως « ένα προνόμιο για την νεολαία, μια ευκαιρία να εκπληρώσει τα χρέη της στο έθνος ».
Στη συνέχεια, ο κ. Birand εξηγεί ότι οι πολιτικές και γεωπολιτικές συνθήκες ευνοούσαν το μιλιταρισμό : η περίοδος 1929 εώς 1950 αποτελούσε την εμπέδωση της Τούρκικης Δημοκρατίας, ενώ μέχρι την δεκαετία του 1990 ο ψυχρός πόλεμος με την ένταξη της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ επέβαλλε « ο καθένας να είναι εκπαιδευμένος ως ένας σκληρός αντικομμουνιστής, ως ένας νέος μιλιταριστής έτοιμος να πεθάνει, εάν είναι αναγκαίο, όχι μόνο για τη χώρα του, αλλά επίσης για να προστατέψει την Ευρώπη από μια πιθανή ρώσικη εισβολή ».
Σήμερα, σύμφωνα με το δημοσιογράφο, δεν υπάρχει περιθώριο « να σκεφτεί κανείς σαν στρατιώτης ». Οι δηλώσεις του κ. Ερντογάν, όμως, προκαλούν ανησυχία, διότι σημαίνουν ότι το κράτος, όπως στο παρελθόν με την δημιουργία μιλιταριστικής νεολαίας, θα αναθρέψει θρησκευτικές γενιές.
Ο κ. Birand διαπιστώνει επίσης ότι η τούρκικη κοινωνία δεν χαρακτηρίζεται από την « μετριοπάθεια » της, και ότι, πολύ εύκολα, σε σύντομο χρονικό διάστημα, θα μπορούσε να δημιουργήσει μια φανατική θρησκευτική και αυστηρά συντηρητική νεολαία.
Στην εφημερίδα Zaman (06.02.12), ο Ihsan Dagi προσπαθεί να απαντήσει σε δυο ερωτήσεις : εξετάζει την νομιμότητα του κράτους να καθορίζει ως στόχο των θεσμών την δημιουργία μιας « θρησκευτικής γενιάς » • έπειτα, αναρωτιέται εάν ένας τέτοιος στόχος είναι πραγματοποιήσιμος .
Κατ΄ αρχήν, σημειώνει, με το να έχει η κυβέρνηση ως στόχο την δημιουργία θρησκευτικής γενιάς, αποτελεί προσβολή κατά της κοινωνικής και πολιτικής δομής. Αύτο συνεπάγεται ιεραρχική σχέση μεταξύ της κοινωνίας και του κράτους, το κράτος έχοντας « το καθήκον και την εξουσία να διαμορφώνει τα μυαλά, τις πεποιθήσεις και τους τρόπους ζωής των επόμενων γενιών ».
Οι συνέπειες μιας τέτοιας αντίληψης μπορεί να είναι δραματικές : το να διαδίδεται ο θρησκευτικός τρόπος ζωής μέσω των κρατικών αρχών και των δημόσιων ταμείων ανήκει, σύμφωνα με το δημοσιογράφο, σε « μια νοοτροπία όχι μόνο απολυταρχική, αλλά επίσης ολοκληρωτική ».
Οι συνέπειες μιας τέτοιας αντίληψης μπορεί να είναι δραματικές : το να διαδίδεται ο θρησκευτικός τρόπος ζωής μέσω των κρατικών αρχών και των δημόσιων ταμείων ανήκει, σύμφωνα με το δημοσιογράφο, σε « μια νοοτροπία όχι μόνο απολυταρχική, αλλά επίσης ολοκληρωτική ».
Δεύτερον, ο αναλυτής επικεντρώνεται στο κοσμικισμό του τούρκικου κράτους. Με τις δηλώσεις της, η τούρκικη κυβέρνηση φαίνεται να θέλει να διαδίδει την σουνιτική μουσουλμάνικη θρησκευτικότητα, κάτι που θέτει σε αμφισβήτηση την ελευθερία θρησκείας και συνείδησης, και επίσης την ουδετερότητα του κράτους σε σχέση με όλες τις θρησκείες.
Τέλος, ως απάντηση στην δεύτερη ερώτηση, ο δημοσιογράφος θεωρεί ότι οι προσπάθειες του AKP είναι μάταιες. Βασίζεται στην εμπειρία των Κεμαλικών, οι οποίοι απέτυχαν να δημιουργήσουν την δικιά τους « πιστή γενιά », θετικιστική και αντιθρησκευτική.
Χαράλαμπος Πετεινός, ιστορικός.
Αλέξης Χριστοδούλου, φοιτητής.
