Αποστολικό Ανάγνωσμα: Ρωμ. β´ 10-16
Η ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ THΣ ΣYNΕΙΔHΣΕΩΣ
«Ἐνδείκνυνται τὸ ἔργον τοῦ νόμου γραπτὸν ἐν ταῖς καρδίαις αὐτῶν,
συμμαρτυρούσης αὐτῶν τῆς συνειδήσεως» (Ρωμ. β´ 10-16)
συμμαρτυρούσης αὐτῶν τῆς συνειδήσεως» (Ρωμ. β´ 10-16)
Δὲν ὑπάρχει ἄνθρωπος ποὺ νὰ µὴ γνωρίζει ποιὸ εἶναι τὸ καλὸ καὶ τὸ κακό. Ἀκόµη καὶ οἱ εἰδωλολάτρες, ὅπως µᾶς τὸ βεβαιώνει ὁ ἀπόστολος Παῦλος στὸ σηµερινὸ Ἀποστολικὸ ἀνάγνωσµα, «ἐνδείκνυνται τὸ ἔργον τοῦ νόμου γραπτὸν ἐν ταῖς καρδίαις αὐτῶν, συμμαρτυρούσης αὐτῶν τῆς συνειδήσεως»· δηλαδὴ ἔχουν στὶς καρδιές τους γραμμένο τὸ νόμο ποὺ τοὺς διαφωτίζει νὰ διακρίνουν τὸ καλὸ ἀπὸ τὸ κακό. Ὁ νόμος αὐτὸς εἶναι ἡ συνείδηση ποὺ δίνει μαρτυρία γιὰ τὸ ἂν εἶναι σωστὴ κάθε πράξη τους.
Μᾶς δίνεται λοιπὸν ἡ ἀφορµὴ σήµερα νὰ δοῦµε τί εἶναι ἡ συνείδηση καὶ πῶς µποροῦµε νὰ τὴν καλλιεργοῦµε, ὥστε νὰ µᾶς καθοδηγεῖ σωστά.
Συνείδηση ὀνοµάζεται ἡ ἔµφυτη δυνατότητα τοῦ ἀνθρώπου νὰ διακρίνει ἠθικοὺς κανόνες. Στὴν πραγµατικότητα ἡ συνείδηση εἶναι ἡ φωνὴ τοῦ Θεοῦ μέσα µας. Αὐτὴ µᾶς ὑποδεικνύει τί πρέπει νὰ κάνουµε καὶ τί νὰ ἀποφύγουµε, αὐτὴ ἐπίσης ἐπιδοκιµάζει ἢ ἀποδοκιµάζει κάθε σκέψη, ἐπιθυµία ἢ πράξη µας.
Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστοµος µᾶς πληροφορεῖ ὅτι ἀπὸ τὴν ἀρχή, ὅταν ὁ Θεὸς δηµιούργησε τὸν ἄνθρωπο, «νόµον αὐτῷ φυσικὸν ἐγκατέθηκε … καὶ αὐτοδίδακτον ἐποίησε τὴν γνῶσιν τῶν καλῶν καὶ τῶν οὐ τοιούτων» (PG 49, 131). Δηλαδὴ φύτεψε ὁ Πλάστης µας Κύριος µέσα στὴν ψυχὴ τοῦ ἀνθρώπου ὡς νόµο φυσικὸ τὴν συνείδηση, κι ἔτσι ἀπὸ µόνος του πλέον ὁ ἄνθρωπος γνωρίζει νὰ ξεχωρίζει τὸ καλὸ ἀπὸ τὸ κακό.
Μ’ αὐτὴ τὴ συνείδηση συμμορφώθηκαν οἱ δίκαιοι ἄνθρωποι, ὅπως π.χ. ὁ Ἀβραάμ, ὁ Ἰσαάκ, ὁ Ἰακώβ, ποὺ ἔζησαν πρὶν ἀπὸ τὸ γραπτὸ νόμο καὶ εὐαρέστησαν στὸν Θεό. Ἐπειδὴ ὅμως μὲ τὴν προοδευτικὴ ἐξάπλωση τῆς ἁμαρτίας ἡ φωνὴ τῆς συνειδήσεως διαρκῶς ἐξασθενοῦσε, «ἐδεήθημεν τοῦ γραπτοῦ νόμου, ἐδεήθημεν τῶν ἁγίων προφητῶν, ἐδεήθημεν αὐτῆς τῆς ἐπιδημίας τοῦ Δεσπότου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰς τὸ ἀνακαλύψαι καὶ ἀνεγεῖραι αὐτήν» (ἀββᾶς Δωρόθεος). Χρειαστήκαμε δηλαδὴ τὸν γραπτὸ νόμο ποὺ παρέδωσε ὁ Θεὸς στὸν Μωυσῆ. Χρειαστήκαμε ἀκόμη τὸ ἀφυπνιστικὸ κήρυγμα τῶν Προφητῶν καὶ τέλος τὴν ἐνανθρώπηση τοῦ ἴδιου τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ γιὰ νὰ ξαναφέρει τὴ συνείδηση στὸ φῶς καὶ νὰ τὴν ἀναστήσει.
Ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ἔχουµε συνείδηση. Λειτουργεῖ ὅµως σωστά; Διότι µπορεῖ κάποιος νὰ ὑποστηρίζει ὅτι τάχα δὲν τὸν ἐλέγχει ἡ συνείδησή του, ἐνῶ διαπράττει σοβαρὰ παραπτώµατα. Τότε θὰ λέγαµε ὅτι συµβαίνει κάτι παρόµοιο µὲ τὰ µάτια. Ὅταν πάσχει κάποιος ἀπὸ μυωπία ἢ κάποια ἄλλη σχετικὴ πάθηση, βλέπει θαµπὰ καὶ δὲν µπορεῖ νὰ διακρίνει ὀρθὰ τὰ πράγµατα. Κι ὅσο σοβαρότερη εἶναι ἡ ἀσθένειά του, τόσο πιὸ ἐπικίνδυνο εἶναι νὰ ἐµπιστεύεται τὴν ὅρασή του. Ἔτσι καὶ ἡ συνείδηση, πρέπει νὰ εἶναι ὑγιής, γιὰ νὰ καθοδηγεῖ µὲ ἀσφάλεια τὸν ἄνθρωπο. Πῶς ὅµως µποροῦµε νὰ καλλιεργοῦµε τὴν συνείδησή µας, ὥστε νὰ λειτουργεῖ σωστά;
Τὸ πρῶτο καὶ πολὺ σηµαντικὸ γιὰ τὴν καλλιέργεια τῆς συνειδήσεως εἶναι νὰ µελετᾶµε τὴν Ἁγία Γραφὴ καὶ τὴν διδασκαλία τῶν ἁγίων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας µας. Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ ἡ συνείδησή µας φωτίζεται γιὰ τὸ ποιὸ εἶναι τὸ θέληµα τοῦ Θεοῦ καὶ τὶ ἀποτελεῖ παράβαση τοῦ Νόµου του.
Ἐπίσης στὴν καλλιέργεια τῆς συνειδήσεως πολὺ βοηθεῖ ἡ τακτικὴ αὐτοκριτικὴ καὶ ἡ µετάνοια. Λέει ὁ ἅγιος Νικόδηµος ὁ Ἁγιορείτης: «Καθὼς τὰ πηγάδια ὅσο σκάβονται, τόσο καθαρότερο καὶ γλυκύτερο νερὸ βγάζουν, ἔτσι κι ἡ συνείδηση, ὅσο περισσότερο ἐξετάζεται καὶ ξεχώνεται ἀπὸ τὰ πάθη, ποὺ εἶναι σκεπασµένη, τόσο καλύτερα µᾶς διδάσκει τί πρέπει νὰ κάνουµε». Ἂς ἐξετάζουµε λοιπὸν συστηµατικὰ τὸν ἑαυτό µας κι ἂς καταφεύγουµε µὲ µετάνοια καὶ συντριβὴ στὸ Μυστήριο τῆς ἱερᾶς Ἐξοµολογήσεως, ὅπου λαµβάνουµε ὄχι µόνο τὴν ἄφεση τῶν ἀµαρτιῶν, ἀλλὰ καὶ κατάλληλες συµβουλὲς ἀπὸ τὸν ἱερέα – Πνευµατικό, ὁ ὁποῖος κατ᾽ ἐξοχὴν µᾶς βοηθεῖ νὰ διακρίνουµε τί εἶναι σωστὸ καὶ ὠφέλιµο γιὰ τὴν ζωή µας.
Καὶ κάτι τελευταῖο: Ἂς ἀγωνιζόµαστε, ὥστε νὰ µὴν παραβαίνουµε τὶς ὑποδείξεις τῆς συνειδήσεώς µας, ἀκόµη καὶ σ᾽ αὐτὰ ποὺ θεωροῦµε µικρὰ κι ἀσήµαντα. Γιατί, ὅπως λέει ὁ ἀββὰς Δωρόθεος, ἀπὸ τὰ µικρὰ αὐτὰ καὶ ἀσήµαντα φτάνουµε νὰ καταφρονοῦµε καὶ τὰ µεγάλα.
Ἡ συνείδηση! Ἡ φωνὴ τοῦ Θεοῦ ποὺ ἀντηχεῖ στὰ βάθη τῆς καρδιᾶς µας. Ἂς καθαρίζουµε τὸ ἐσωτερικό µας γιὰ νὰ ἀκοῦµε κρυστάλλινη τὴν φωνή της, κι ἂς ἀγωνιζόµαστε νὰ συµµορφώνουµε τὴν ζωή µας πρὸς τὶς ὑποδείξεις της. Νὰ ζητοῦµε δὲ καὶ τὴν Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύµατος διὰ τῶν ἱερῶν Μυστηρίων τῆς Ἐκκλησίας µας, ὥστε ἡ συνείδησή µας νὰ φωτίζεται καὶ νὰ ἁγιάζεται, γιὰ νὰ µᾶς καθοδηγεῖ ὀρθὰ στὸν δρόµο τῆς σωτηρίας.
«Ο ΣΩΤΗΡ», 01/06/2012
