«Τήν σπουδήν σου τῇ κλήσει κατάλληλον ἐργασαμένη, φερώνυμε, τήν ὁμώνυμόν σου πίστιν εἰς κατοικίαν κεκλήρωσαι, Παρασκευή ἀθληφόρε· ὅθεν προχέεις ἰάματα καί πρεσβεύεις ὑπέρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν».
Τρεῖς λαχνοί
Τοῦ μακαριστοῦ Καθηγητοῦ Πανεπιστημίου Στεργίου Σάκκου
Ὁ ἁγιασμός καί ἡ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου εἶναι καρπός τῆς συνεργασίας δύο παραγόντων· τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ καί τῆς προσπάθειας τοῦ πιστοῦ. Αὐτήν τήν συνεργασία καί τό θαυμαστό της ἀποτέλεσμα ἀποδίδει λιτά ἀλλά χαρακτηριστικά ὁ ὑμνογράφος πού συνέθεσε τό ἀπολυτίκιο τῆς ἁγίας Παρασκευῆς:
«Τήν σπουδήν σου τῇ κλήσει κατάλληλον ἐργασαμένη, φερώνυμε, τήν ὁμώνυμόν σου πίστιν εἰς κατοικίαν κεκλήρωσαι, Παρασκευή ἀθληφόρε· ὅθεν προχέεις ἰάματα καί πρεσβεύεις ὑπέρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν».
Στήν κλήση, δηλαδή στήν θεία προσφορά, λέει ὁ ποιητής, πρόσθεσες τήν δική σου συμμετοχή, τήν σπουδή. Ἔτσι ὀνομάζει τόν ἀγώνα, τήν προσωπική ἄσκηση καί τήν ἱεραποστολική δράση τῆς ἁγίας. Τονίζει μάλιστα τήν προσφορά αὐτή μέ τήν μετοχή «ἐργασαμένη», πού δηλώνει ἐνέργεια, ἔργο. Συλλαμβάνουμε τήν ὑφή καί τίς διαστάσεις αὐτοῦ τοῦ ἔργου, παριστάνοντάς το μέ τήν ἑξῆς εἰκόνα: Ἡ «κλήση» εἶναι τό στημόνι, πού κατεβαίνει ἀπό τόν οὐρανό στήν γῆ, δημιουργώντας ἔτσι τήν πρώτη πρόσβαση ὅπου καλεῖται νά πατήσει ὁ ἄνθρωπος, γιά νά ἀνεβεῖ στόν οὐρανό. Ἀλλά τό ἀνέβασμα δέν εἶναι μία εὔκολη ἀναρρίχηση. Ἀπαιτεῖ κόπο καί προσπάθεια, ἡ ὁποία μάλιστα ὀφείλει νά εἶναι σύμφωνη μέ τήν ἐντολή καί τόν νόμο τοῦ Θεοῦ -«ἐάν δέ καί ἀθλῇ τις, οὐ στεφανοῦται, ἐάν μή νομίμως ἀθλήσῃ» (Β´ Τι 2,5). Ὀφείλει νά συνταιριάζεται ἁρμονικά μέ τήν προσφορά τοῦ Θεοῦ καί νά τήν ἀξιοποιεῖ δημιουργικά. Ὁλοκληρώνοντας τήν εἰκόνα, θά παρομοιάζαμε τήν προσπάθεια τοῦ ἀνθρώπου μέ τό ὑφάδι τοῦ ἀργαλειοῦ. Στό στημόνι τῆς θείας χάριτος ὑφαίνει ὁ κάθε πιστός τό ὑφάδι τοῦ δικοῦ του ἀγώνα, τῆς προσωπικῆς του ἀσκήσεως καί τῆς γενικώτερης δραστηριότητός του, ἀπαρτίζοντας μέρα μέ τή μέρα τό πέπλο τῆς σωτηρίας του.
Μέ ἁπλά λόγια τό νόημα τῆς μετοχικῆς προτάσεως, μέ τήν ὁποία ἀρχίζει τό τροπάριο, εἶναι· Ἐργάστηκες, ὕφανες, Παρασκευή, τό ὑφάδι τῆς δικῆς σου προσπάθειας, τῆς σπουδῆς, κατάλληλα καί ἀνάλογα πρό τό στημόνι τῆς θείας χάριτος, τῆς κλήσεως τοῦ Θεοῦ. Ὑπάρχει καί μία ἄλλη παραλλαγή, κατά τήν ὁποία τό ἀπολυτίκιο λέγει· «Τῇ σπουδῇ σου τήν κλῆσιν κατάλληλον ἐργασαμένη, φερώνυμε». Στήν περίπτωση αὐτή τό νόημα εἶναι· Τήν κλήση σου, Παρασκευή, τήν κατέστησες κατάλληλη, τήν ἀξιοποίησες, μέ τήν σπουδή σου. Ἡ διαφορά περιορίζεται μόνο στήν σύνταξη, χωρίς νά ἐπηρεάζει τό νόημα.
Τό δεύτερο σημεῖο πού ἐπισημαίνει τό ἀπολυτίκιο, εἶναι ἡ σχέση ἡ ὁποία συνδέει τό ὄνομα τῆς ἁγίας Παρασκευῆς -«ἀθληφόρον» τήν χαρακτηρίζει ὁ ποιητής- μέ τήν πίστη. Ὁ ὑμνογράφος θεωρεῖ τό ὄνομα τῆς Παρασκευῆς ὄνομα τῆς πίστεως. Πῶς; Θά ἐξηγήσω ἀμέσως.
Δύο ἔννοιες σχετίζονται μέ τό ὄνομα Παρασκευή. Ἡ πρώτη, ἐτυμολογική, ταυτίζετια μέ τήν «σπουδήν». Εἶναι ἡ ἐγρήγορση, ἡ προετοιμασία (παρασκευή - παρασκευάζω). Ἡ ἄλλη, ἱστορική, ἀναφέρεται στό Πάθος, θυμίζοντας τήν κατ' ἐξοχήν ἡμέρα τοῦ φρικτοῦ καί ζωοποιοῦ Πάθους τοῦ Κυρίου, τήν Μεγάλη Παρασκευή, τότε πού ἡ «κλήση» τοῦ Θεοῦ, ἡ θεία χάρις, ἔκανε τήν πιό δραματική ἀλλά καί τήν πιό δυναμική της ἀποκάλυψη στόν κόσμο.
Ἡ πρώτη σημασία (Παρασκευή = προπαρασκευή, προετοιμασία) φέρνει στήν σκέψη μας τήν πίστη, πού εἶναι ἡ προετοιμασία, ἡ καλλιέργεια καί ἡ τελείωσή μας. Ἀλλά καί ἡ δεύτερη σημασία, Μ. Παρασκευή, θυμίζει τήν πίστη στόν θάνατο καί τήν ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ. Νά, λοιπόν, πῶς ἡ Παρασκευή εἶναι ὁμώνυμη τῆς πίστεως. Νά, γιατί τῆς ἀναγνωρίζει ὁ ὑμνογράφος ὅτι «τήν ὁμώνυμόν σου πίστιν εἰς κατοικίαν κεκλήρωσαι».
Αὐτό πού σημαίνει τό ὄνομά της, αὐτό ἔλαβε ἡ ἀθληφόρος Παρασκευή. Ἐνστερνίστηκε τόσο βαθιά τήν πίστη, ὥστε ἡ πίστη ἔγινε γι' αὐτήν ὄχι ἔνα ἁπλό ἰδίωμα ἤ μία ἀρετή της, ἀλλά τό ἴδιο τό ὄνομά της. Θά μποροῦσε νά ὀνομαστεῖ ἁγία Πίστις.
Πίστη εἶναι ἡ προετοιμασία γιά τό θάνατο καί ἡ ἀπόφαση θανάτου. Ἀλλά δέν σταματᾶ στόν θάνατο ἡ πίστη. Ἐπεκτείνεται πέρα ἀπ' αὐτόν, μέ διαστάσεις πού περικλείουν τήν αἰωνιότητα. Γίνεται μία αἰώνια κατοικία, ἡ ὁποία προσφέρεται ὡς κλῆρος στόν πιστό. Αὐτό σημαίνει ἡ ἔκφραση «εἰς κατοικίαν κεκλήρωσαι». Ὅτι εἶναι ἕνα μερίδιο, μία κληρονομιά ἡ πίστη, λέγεται πολλές φορές στήν ἁγία Γραφή. Στήν ἀρχή τῆς β´ ἐπιστολῆς του ὁ ἀπόστολος Πέτρος χαιρετίζει τούς χριστιανούς μέ τήν προσφώνηση· «τοῖς ἰσότιμον ἡμῖν λαχοῦσι πίστιν ἐν δικαιοσύνῃ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν» (Β´ Πέ 1,1).
Ἕνας λαχνός, ὁ πρῶτος λαχνός, μέ ἀντίκρυσμα οὐράνιας ἀξίας εἶναι ἡ πίστη. Ἡ ἀξία αὐτή συγκεντρώνεται στό πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, τόν ὁποῖο προφητικά ὁ Δαυΐδ ὁμολογεῖ «μερίδα κληρονομίας»· «Κύριος μερίς τῆς κληρονομίας μου καί τοῦ ποτηρίου μου· σύ εἶ ὁ ἀποκαθιστῶν τήν κληρονομίαν μου ἐμοί» (Ψα 15,5).
Στό πρόσωπο τοῦ Κυρίου κερδίζει ὁ πιστός τρεῖς λαχνούς:
α)Τόν λαχνό τῆς πίστεως, μέ τήν ὁποία συμμετέχει στήν ζωή τοῦ Κυρίου καί ἑνώνεται μαζί του.
β) Τόν λαχνό τοῦ μαρτυρίου. Μιμητής τοῦ Χριστοῦ ὁ πιστός ὀφείλει νά τόν μιμεῖται στό πάθος καί τό μαρτύριο. Ὅπως ἔπαθε Ἐκεῖνος, ὀφείλει νά πάσχει καί αὐτός γιά τό θέλημα τοῦ Θεοῦ καί τήν ἀγάπη τῶν ἀδελφῶν.
γ)Τόν λαχνό τῆς ἀναστάσεως. Τό πάθος καί τόν σταυρό ἀκολουθεῖ ἡ ἀνάσταση καί ἡ αἰώνια ζωή.
Τήν κατάκτηση καί ἀξιοποίηση αὐτῶν τῶν τριῶν λαχνῶν βλέπουμε στήν ζωή τῆς ἁγίας Παρασκευῆς. Πίστεψε στόν Χριστό, τόν μιμήθηκε στό μαρτύριο καί κατέληξε μαζί του στήν δόξα τῆς ἀναστάσεως. Ἀλλά δέν δοξάζεται μόνο στόν οὐρανό. Καί ἐδῶ στήν γῆ τήν δοξάζει ὁ Κύριος, διότι τήν χρησιμοποιεῖ ὡς ὄργανο, μέ τό ὁποῖο χαρίζει τήν θεραπεία σέ πολλά πονεμένα παιδιά του, «προχέει ἰάματα».
Ἡ πίστη τήν ἔρριξε στήν περιπέτεια τοῦ μαρτυρίου, ἀλλά ἔγινε αὐτή καί ἡ αἰώνια δόξα καί ἡ ἔνδοξη κατοικία της, ὁ παράδεισος. Ἐκεῖ δοξάζεται μαζί μέ τόν Κύριό της καί πρεσβεύει σ' αὐτόν γιά ὅλες τίς ψυχές πού ἐμπνέονται ἀπό τό παράδειγμά της καί ἀγωνίζονται νά τήν μιμηθοῦν.
