Κυριακή Ι' Ματθαίου
Άπιστη καί διεστραμμένη γενιά
Τό σημερινό ευαγγελικό ανάγνωσμα αναφέρεται στήν θεραπεία τού σεληνιαζομένου νέου πού έγινε από τόν Χριστό. Στόν λόγο τού πατέρα τού νέου αυτού ότι δέν μπόρεσαν νά τόν θεραπεύσουν οι Μαθητές Του, ο Χριστός απάντησε: «ώ γενεά άπιστος καί διεστραμμένη!» (Ματθ. ιζ', 17). Μέ τόν λόγο αυτόν ο Χριστός συνδέει τήν απιστία μέ τήν διαστροφή καί κατ’ επέκταση τήν πίστη μέ τήν ορθότητα τού ήθους καί τής ζωής.
Πράγματι, συνδέεται πολύ στενά η πίστη μέ τήν όλη ζωή τού ανθρώπου. Όταν κανείς πιστεύη στόν Θεό, προσαρμόζεται σέ αυτήν τήν κατάσταση καί τό ήθος του καί η εν γένει κοινωνική του συμπεριφορά είναι σέ ορθή κατεύθυνση. Δέν είναι δυνατόν νά πιστεύη κανείς στόν Θεό, νά δέχεται τήν διδασκαλία Του, νά Τόν θεωρή δημιουργό του, πού τόν αγαπά, νά πιστεύη ότι ο Χριστός έγινε άνθρωπος γιά νά τόν σώση, νά διαβάζη τήν Αγία Γραφή καί νά μή διαποτίζεται η ζωή του από τόν ευαγγελικό λόγο. Δέν είναι δυνατόν νά αισθάνεται κανείς τήν αγάπη τού Θεού καί όμως αυτός νά μήν ανταποκρίνεται σέ αυτήν τήν αγάπη καί νά μήν αγαπά τόν Θεό καί τούς ανθρώπους. Πάντοτε, αυτό πού κυριαρχεί στόν διανοητικό καί καρδιακό χώρο τού ανθρώπου εκφράζεται καί εξωτερικά. Άν, όμως, ο άνθρωπος λέγη ότι πιστεύει στόν Θεό, αλλά αυτό δέν επηρεάζει τήν διαγωγή του καί τήν εξωτερική συμπεριφορά του, αυτό σημαίνει ότι η πίστη του είναι αναιμική, είναι ανίσχυρη.
Στήν Δογματική τής Εκκλησίας γίνεται λόγος γιά τήν σχέση μεταξύ τού δόγματος καί τής ηθικής ή καλύτερα μεταξύ τής διδασκαλίας τής Εκκλησίας, όπως εκφράσθηκε στίς Οικουμενικές Συνόδους από τούς Πατέρες, καί τού ήθους, τής ασκητικής. Τό δόγμα είναι η θεωρία καί η ασκητική είναι η πράξη. Ούτε η θεωρία χωρίς τήν πράξη μπορεί νά είναι αποτελεσματική ούτε καί η πράξη χωρίς τήν θεωρία μπορεί νά σώση τόν άνθρωπο. Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής διδάσκει ότι η πίστη χωρίς τά έργα είναι φαντασία καί τά έργα χωρίς τήν πίστη είναι ειδωλολατρεία. Αυτό λέγεται καί από τόν Αδελφόθεο Ιάκωβο, όταν διδάσκη ότι «η πίστις χωρίς τών έργων νεκρά εστιν» (Ιάκ. β', 20).
Εάν αυτό συμβαίνη μεταξύ πίστεως καί έργων, οπωσδήποτε συμβαίνει καί μεταξύ απιστίας καί διαστροφής. Όποιος δέν πιστεύει στόν Θεό καί δέν έχει μιά αναφορά στόν Θεό, καί επομένως στηρίζεται στόν εαυτό του καί στά πάθη του, είναι επόμενο νά έχη διεστραμμένο ήθος. Όταν τό διανοητικό μέρος τής ψυχής του δέν λειτουργή σωστά, τότε καί τό παθητικό μέρος τής ψυχής, ήτοι τό επιθυμητικό καί θυμικό, επηρεάζονται από τά πάθη καί γι’ αυτό γίνονται μεγάλα εγκλήματα. Η απιστία συνδέεται μέ τήν διαστροφή τού ήθους. Βέβαια, μπορεί νά υπάρχουν μερικοί ανθρωπιστές, πού είναι άθεοι, αλλά έχουν μερικές βασικές αρχές στήν ζωή τους, όμως καί σέ αυτήν τήν περίπτωση η συμπεριφορά τους δέν διακρίνεται από τήν λεπτότητα πού καθορίζει η διδασκαλία τού Χριστού. Άλλωστε, είναι γνωστόν ότι ένα ρεύμα τής δυτικής φιλοσοφίας τών τελευταίων αιώνων έχει φθάσει στό σημείο νά πή ότι «ο Θεός απέθανε» καί επομένως «όλα επιτρέπονται», ήτοι δέν υπάρχει διάκριση μεταξύ ηθικού καλού καί κακού.
Βέβαια, ο λόγος τού Χριστού πού είδαμε στό σημερινό ευαγγελικό ανάγνωσμα, «ώ γενεά άπιστος καί διεστραμμένη!», δέν αναφερόταν στήν απιστία-αθεΐα, αλλά στήν έλλειψη τής πίστεως εκ θεωρίας, η οποία πίστη είναι ανώτερη από τήν πίστη εξ ακοής. Επομένως, άλλο είναι η πίστη από αυτά πού ακούμε γιά τόν Θεό καί άλλο είναι η πίστη από τήν όραση τού Θεού. Έτσι, όταν φθάση κανείς στήν θεωρία τής δόξης τού Θεού, τότε θεούται, μεταμορφώνονται όλες οι δυνάμεις τής ψυχής καί τού σώματος, οπότε ο άνθρωπος δέν μπορεί νά επηρεασθή από τίς δαιμονικές ενέργειες. Αυτός ο άνθρωπος λέγεται θεούμενος.
Πάντως, ο λόγος αυτός τού Χριστού ισχύει καί γιά τούς ανθρώπους τής εποχής μας, γιά όλους μας. Κάνουμε λόγο γιά κρίση στήν εποχή μας καί τήν περιορίζουμε στά οικονομικά, στά πολιτιστικά, στά κοινωνικά καί στά οικογενειακά θέματα. Όμως, η κρίση είναι πνευματική καί θεολογική. Οι άνθρωποι τής εποχής μας έχουν απομακρυνθή από τόν Θεό καί τήν διδασκαλία τού Χριστού, δέν προσεύχονται, δέν εκκλησιάζονται, δέν διαβάζουν τήν Αγία Γραφή, τά Πατερικά βιβλία καί τούς βίους τών αγίων, οπότε έχουν αγριέψει. Δέν στηρίζονται στόν Θεό, αλλά στόν εαυτό τους καί τά πάθη τους. Ακόμη, καί όταν θεολογούν, έξω από τήν εκκλησιαστική, πατερική παράδοση, τό κάνουν μέσα από τά πάθη τους καί προσφέρουν τήν «θεολογία τών παθών» τους. Η κρίση προέρχεται από τήν διαστροφή τού ήθους καί αυτή έχει αιτία τήν απιστία ή τήν αθεΐα καί τήν υποκριτική πίστη. Η επιστροφή τού ανθρώπου στόν Χριστό καί τήν Εκκλησία Του προσφέρει πίστη καί μεταμορφώνει τό ήθος.
Ο Μητροπολιτης
† Ο Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου ΙΕΡΟΘΕΟΣ
