ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΘΕΩΜΕΝΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
1. Λέγαμε, ἀγαπητοί μου χριστιανοί, ὅτι ὁ σκοπός μας, γιά τόν ὁποῖο ἤρθαμε στόν κόσμο, εἶναι νά βροῦμε τόν Θεό καί νά ἑνωθοῦμε μαζί Του. Αὐτή τήν ἕνωση μέ τόν Θεό τήν λέμε «θέωση». Ὅταν ἕνα πράγμα ἑνώνεται μέ ἕνα ἄλλο, τότε παίρνει τό ὄνομα τοῦ ἄλλου αὐτοῦ πράγματος. Ὅταν, γιά παράδειγμα, ἑνώνεται τό σίδερο μέ τήν φωτιά καί κοκκινίζει, τότε λέμε «πυροῦται» τό σίδερο. Ἔτσι λοιπόν καί ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἑνώνεται μέ τόν Θεό, λέμε ὅτι «θεοῦται» ὁ ἄνθρωπος, ὅτι δοξάζεται, γιατί μετέχει στήν δόξα, στήν ἁγιότητα τοῦ Θεοῦ.
Ἀλλά, χριστιανοί μου, θά θυμᾶστε πού σᾶς ἔλεγα ὅτι δέν μπορεῖ ὁ Θεός νά ἑνωθεῖ με ἀκάθαρτη ψυχή. Γι᾽ αὐτό εἶναι ἀνάγκη, λέγαμε, νά κάνουμε τόν ἀγώνα μας, τήν ἄσκησή μας, γιά νά καθαρίσουμε τήν ψυχή ἀπό τά πάθη, ὥστε νά ᾽ρθεῖ ὁ Χριστός καί νά λάμψει σ᾽ αὐτήν καί νά πάρει ἡ ψυχή μας τήν θεία Του Χάρη. ΚΑΘΑΡΣΗ – ΕΛΛΑΜΨΗ - ΘΕΩΣΗ λέγονται τά στάδια αὐτά ἀπό τά ὁποῖα πρέπει νά περάσουμε. Οἱ ἅγιοι πέρασαν ἀπό τά τρία αὐτά στάδια καί θεώθηκαν. Καί ὅταν λέμε νά θεωθοῦμε, ἐννοοῦμε αὐτό ἀκριβῶς: Τό νά ἁγιάσουμε. Ἐννοοῦμε νά γευθοῦμε τόν παράδεισο, αὐτή τήν γλυκειά κοινωνία μέ τόν Θεό. «Ν᾽ ἁγιάσεις, παπᾶ μου»!, ἔλεγαν παλαιότερα σάν εὐχή στόν Ἱερέα.
Καί ὅταν στά τραπέζια σήκωναν τό ποτήρι μέ τό κρασί ἔλεγαν: «Ἄντε, καλόν παράδεισο»! Βλέπετε λοιπόν, χριστιανοί μου, ὅτι ἡ παράδοση τῶν παππούδων μας καί τῶν γιαγιάδων μας ἦταν τό νά ἁγιάσουμε, τό νά ἔχουμε καλή ψυχή.
2. Στό σημερινό μου κήρυγμα, ἀγαπητοί μου, θέλω νά σᾶς πῶ μέ λίγα λόγια, μέσα ἀπό τήν Ἁγία Γραφή καί τά ἱερά μας Συναξάρια, μερικά χαρακτηριστικά τοῦ θεουμένου ἀνθρώπου. Τοῦ ἀνθρώπου δηλαδή ἐκείνου, πού ξεπέρασε τήν κάθαρση τῆς ψυχῆς του καί πέτυχε τήν ἕνωσή του μέ τόν Θεό καί ἡ ψυχή του ἔγινε κατοικητήριο τῆς Χάριτός Του.
Ὁ ἄνθρωπος αὐτός βλέπει τόν Θεό. Δέν βλέπει βέβαια τήν οὐσία τοῦ Θεοῦ, πράγμα πού εἶναι ἀδύνατο, ἀλλά βλέπει τίς ἄκτιστες ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ. Θά σᾶς μιλήσω ἄλλοτε για τήν διάκριση αὐτή μεταξύ τῆς οὐσίας καί τῶν ἐνεργειῶν τοῦ Θεοῦ. Ὁ ἄνθρωπος λοιπόν πού ἔχει καθαρή ψυχή, δηλαδή ὁ ἅγιος, βλέπει τόν Θεό· βλέπει τό μεγαλεῖο Του καί την δόξα Του καί γίνεται καί αὐτός δοξασμένος. Γι᾽ αὐτό καί ὅταν ὁ Ἱερέας μνημονεύει ἕναν ἅγιο, λέει: «Τοῦ ἁγίου ἐνδόξου πατρός ἡμῶν τάδε». Τήν δόξα τοῦ Θεοῦ ὁ δοξασμένος ἅγιος δέν τήν βλέπει φανταστικά, ἀλλά τήν βλέπει πραγματικά. Τήν βλέπει μέ τά μάτια του· γι᾽αὐτό καί διαβάζουμε στήν Ἁγία Γραφή ὅτι «Ἡ σάρκα τοῦ Ἰώβ εἶδε τόν Θεό» (Ἰώβ 42,5).
Δηλαδή σ᾽ αὐτή τήν θέα τοῦ Θεοῦ, σ᾽ αὐτήν τήν ἐμπειρία τῆς θεώσεως, μετέχει καί το σῶμα τοῦ ἀνθρώπου καί δοξάζεται καί αὐτό. Γι᾽ αὐτό καί τά σώματα τῶν ἁγίων εἶναι ἅγια καί αὐτά, εἶναι μοσχοβολητά καί θαυματουργά ἅγια λείψανα. Βλέπετε, χριστιανοί μου, για τί εἶναι προορισμένο τό σῶμα τοῦ χριστιανοῦ; Τό σῶμα μας δέν εἶναι πλασμένο γιά την σαρκικότητα καί τήν ἡδυπάθεια, ἀλλά εἶναι πλασμένο γιά τόν δοξασμό, γιά νά θεωθεῖ καιαὐτό. Θά πῶ ὅμως ὅτι, ὅταν ὁ θεούμενος βλέπει τό μεγαλεῖο τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ, στην ἀρχή τουλάχιστον, ἀποπροσανατολίζεται καί μπορεῖ ἀκόμη καί νά τυφλωθεῖ προσωρινά, ὅπως αὐτό συνέβηκε μέ τόν ἀπόστολο Παῦλο. Δέν χάνει ὅμως τίς αἰσθήσεις του.
Σκέπτεται κανονικά καί ἐνεργεῖ, ὅπως κάθε ἄνθρωπος. Μέ τήν μόνη μόνο διαφορά ὅτι ὁ θεούμενος ἄνθρωπος, δηλαδή ὁ ἅγιος, ἐνῶ ἐνεργεῖ κανονικά ὅπως οἱ ἄλλοι ἄνθρωποι, ὅμως δέν τρώει, δέν πίνει, δέν κοιμᾶται καί δέν ἔχει ἄλλες φυσικές ἀνάγκες. Εἶναι ὑπεράνω ἀναγκῶν, γιατί, λόγω τῆς καθαρότητός του, εἶναι ἑνωμένος μέ τόν Θεό καί τόν συντηρεῖ στήν ζωή μόνον ἡ Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Αὐτό τό βλέπουμε καθαρά στούς βίους τῶν ἁγίων. Βλέπουμε, γιά παράδειγμα, τούς στυλίτες νά εἶναι πέντε - δέκα χρόνια ψηλά σέ ἕνα στύλο και ἐκεῖ ἐπάνω νά ἔχουν συνεχῆ κοινωνία μέ τόν Θεό μέρα - νύχτα, χωρίς νά τρῶνε καί νά πίνουν καί χωρίς νά κοιμοῦνται.
Δέν ἔχουν φυσικές ἀνάγκες. Ὅταν ὅμως ὁ Θεός τούς παίρνει γιά λίγο τή Χάρη Του, τότε κατεβαίνουν ἀπό τόν στῦλο καί λένε ὅτι θέλουν νά φᾶνε καί να πιοῦνε καί ὅτι ἔχουν ἀνάγκη νά κοιμηθοῦν. Αὐτό πάλι τό βλέπουμε καί στούς μάρτυρες. Οἱ μάρτυρες πού πορεύονταν γιά τό μαρτύριο εἶχαν ἐξαγνίσει τήν ψυχή τους, ἦταν ἅγιοι. Και σάν ἅγιοι ἦταν γεμάτοι ἀπό τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ. Γι᾽ αὐτό, δυναμωμένοι ἀπό τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ, ἄντεχαν καί στά πιό φρικτά βασανιστήρια. Τούς ξερίζωναν μέ τανάλιες τά δόντια, τούς ἔβγαζαν μέ πηρούνια τά μάτια, τούς ἄλειφαν μέ πίσσα καί τούς ἄναβαν φωτιά, γιά να φωτίζονται τά ἐξοχικά τῶν ἀφεντάδων. Κι ὅμως τά ὑπέμειναν ὅλα. Κι ὄχι μόνον αὐτό ἀλλά ἡ Θεία Χάρις, πού σκήνωνε μέσα τους, τούς ἔδινε κατά τό μαρτύριό τους ἕνα γλυκασμό καί μία ἀνείπωτη εὐφορία, ἐπειδή ὅλα αὐτά τά ἔπασχαν γιά τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ.
3. Τέτοια φαινόμενα θεουμένων ἀνθρώπων συνέβαιναν καί στήν πατρίδα μας, κατά την περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας, στούς παπᾶδες τῶν χωριῶν μας κατά τήν ὥρα τῆς Θείας Λειτουργίας. Ἦταν ἀγράμματοι αὐτοί οἱ παπᾶδες, ἀλλά εἶχαν ἅγια ψυχή. Λειτουργοῦσαν κι ἔκλαιγαν. Καί γιά τήν καθαρότητά τους εἶχαν θεοπτία. Ὁ λαός τό καταλάβαινε αὐτό. Και ὁ παπᾶς πάλι, παρά τήν θεοπτία πού ἔβλεπε, συνέχιζε νά κάνει τίς ἐκφωνήσεις, νά ψέλνει καί νά τελειώνει τήν Λειτουργία. Ἀπό τέτοιους παπᾶδες ἔχουμε ἀνάγκη, ἀδελφοί χριστιανοί.
Ἐνῶ σήμερα μερικοί θεολόγοι τοῦ Πανεπιστημίου, κληρικοί καί λαϊκοί, κοροϊδεύουν αὐτά τά φαινόμενα τῶν θεουμένων ἁγίων μας καί τά θεωροῦν ὡς ἀπίστευτα. Κι ὅμως, ἀδελφοί μου. Ἡ παράδοση τῆς πίστης μας βασίζεται στίς ἐμπειρίες τῶν θεουμένων ἁγίων μας, οἱ ὁποῖοι, ἐπειδή εἶχαν καθαρή καρδιά, εἶχαν καί ἀποκάλυψη Θεοῦ. Γιατί ὁ Χριστός μας εἶπε: «Οἱ καθαροί στήν καρδιά θά δοῦν τόν Θεό» (Ματθ. 5,8). Ἑπομένως, ἐρχόμαστε στό τρίπτυχο πού εἴπαμε στήν ἀρχή: ΚΑΘΑΡΣΗ – ΕΛΛΑΜΨΗ - ΘΕΩΣΗ
† Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας
Δείτε και: -Μητροπολίτης Γόρτυνος Ιερεμίας, Κάθαρση, Έλλαμψη, Θέωση