Οι πρόσφατες εξελίξεις στον ισλαμικό κόσμο επαναφέρουν στο προσκήνιο τη θρησκευτική διαμάχη ανάμεσα στους σιίτες και τους σουνίτες, των εκπροσώπων των δυο κύριων κατευθύνσεων του Ισλάμ.
Ο διχασμός ανάμεσα στους πιστούς προέρχεται από το ζήτημα της διαδοχής του προφήτη Μωάμεθ, το οποίο ξέσπασε αμέσως μετά το θάνατό του, το 632 μ.Χ.. Από τη μία πλευρά βρίσκονται οι σουνίτες, η πολυπληθέστερη ομάδα των μουσουλμάνων. Τηρώντας πιστά το Κοράνι και τις παραδόσεις, είναι αυτοί που φέρουν το χαρακτηρισμό «ορθόδοξοι», αποτελώντας περίπου το 85% του ισλαμικού πληθυσμού. Οι σιίτες, ο δεύτερος κλάδος του ισλαμισμού, οφείλουν το όνομά τους στην αραβική λέξη «σία», δηλαδή μερίδιο. Αρχικά απαρτίζονταν από οπαδούς του Αλί Ιμπν Αμπί Ταλίμπ, ξάδερφο και γαμπρό του Μωάμεθ, τον οποίο και θεωρούσαν ως το μοναδικό νόμιμο διάδοχό του. Μειονότητα στον ισλαμικό κόσμο σήμερα, που υπολογίζεται σε 1,6 δισ. πιστούς, οι σιίτες αποτελούν μόνο το 10-15% των μουσουλμάνων.
Σουνίτες: οι "κερδισμένοι" διάδοχοι του Μωάμεθ
Σουνίτες: οι "κερδισμένοι" διάδοχοι του Μωάμεθ
«Από μία πλευρά οι σιίτες είναι οι χαμένοι της ιστορίας», σημειώνει ο Λουντζ Μπέργκερ, ισλαμολόγος στο πανεπιστήμιο του Κιέλου. Ο Αλί και οι διάδοχοί του δεν κατάφεραν να επικρατήσουν σε ολόκληρη την επικράτεια, προβάλλοντας τελικά μία αρνητική εικόνα προς τα έξω. Τα μαρτύρια των πιστών σιιτών, ως μία πρακτική για να φτάσει κανείς στη σωτηρία και το θεό, βασίζουν την παράδοσή τους στους μαρτυρικούς θανάτους του Αλί και του γιού του, Χουσεΐν, τον 7ο αιώνα μ. Χ..
«Από την άλλην πλευρά, οι σουνίτες είχαν σημειώσει από την αρχή επιτυχία», σύμφωνα με τον Μπέργκερ, ενώ μέσα από υποβάθμιση των πρακτικών βασανιστηρίων που υιοθετούσαν οι σιίτες, κατάφεραν να εδραιωθούν στην πλειονότητα του μουσουλμανικού κόσμου.
Η συνύπαρξη των μουσουλμάνων
Οι συγκρούσεις ανάμεσα στους μουσουλμάνους της σημερινής εποχής δεν αναδεικνύουν όμως μόνο τις θρησκευτικές διαφωνίες ανάμεσα στους δύο μεγάλους κλάδους των πιστών. Το Ισλάμ, όπως και αρκετές θρησκείες, έχει ισχυρή πολιτική υπόσταση, ταυτίζοντας τη θέση της θρησκείας με εκείνη του κράτους. Παραδείγματα υπάρχουν πολλά. Από τα ισχυρότερα είναι εκείνα των εμφύλιων πολέμων στη Συρία και το Ιράκ, καθώς και οι υποβόσκουσες εντάσεις ανάμεσα στη Σαουδική Αραβία και το Ιράν, τη μοναδική χώρα που ο Σιιτισμός έχει οριστεί ως η επίσημη θρησκεία του κράτους.
Ακριβή στοιχεία για τον πληθυσμό των μουσουλμάνων παρόλα αυτά δεν υπάρχουν και μόνο κατά προσέγγιση μπορεί να υπολογιστεί, γιατί σε πολλά κράτη δεν πραγματοποιείται καμία καταγραφή των θρησκευτικών πεποιθήσεων των πολιτών. Ο φόβος της καταδίωξης σε περίπτωση που οι προσωπικές θρησκευτικές πεποιθήσεις διαφοροποιούνται από την επίσημη θρησκεία του κράτους, αναγκάζει σε πολλές περιπτώσεις τους πιστούς να κρύβουν τα πραγματικά τους πιστεύω. Έτσι οι σιίτες δεν είναι πάντα διατεθειμένοι να δηλώσουν τη θρησκευτική τους ταυτότητα σε ένα σουνιτικό περιβάλλον.
Ακριβή στοιχεία για τον πληθυσμό των μουσουλμάνων παρόλα αυτά δεν υπάρχουν και μόνο κατά προσέγγιση μπορεί να υπολογιστεί, γιατί σε πολλά κράτη δεν πραγματοποιείται καμία καταγραφή των θρησκευτικών πεποιθήσεων των πολιτών. Ο φόβος της καταδίωξης σε περίπτωση που οι προσωπικές θρησκευτικές πεποιθήσεις διαφοροποιούνται από την επίσημη θρησκεία του κράτους, αναγκάζει σε πολλές περιπτώσεις τους πιστούς να κρύβουν τα πραγματικά τους πιστεύω. Έτσι οι σιίτες δεν είναι πάντα διατεθειμένοι να δηλώσουν τη θρησκευτική τους ταυτότητα σε ένα σουνιτικό περιβάλλον.
Παρόλα αυτά, ακόμη και αν οι σουνίτες και οι σιίτες αυτοπροσδιορίζονταν πάντα μέσα από τις διαφορές τους, όπως υποστηρίζει ο Μπέργκερ, υπήρξαν και ειρηνικές περίοδοι συνύπαρξης.
Sabine Hartert-Mojdehi / Χρύσα Βαχτσεβάνου
Υπεύθ. σύνταξης: Μαρία Ρηγούτσου
