Ευθύμιος Δίπλαρος: Το μάθημα της Ορθόδοξης Χριστιανικής Αγωγής μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο
Ευθύμιος Δίπλαρος, Βουλευτής ΔΗΣΥ, Μέλος Επιτροπής Παιδείας της Κυπριακής Βουλής.
Εισήγηση στο Εκπαιδευτικό Θεολογικό Συνέδριο, που διοργάνωσε στη Λάρνακα ο Σύνδεσμος Θεολόγων Καθηγητών ΟΕΛΜΕΚ.
13/10/2012
Αγαπητοί φίλοι και φίλες, κυρίες και κύριοι,
Καταρχήν, θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τους διοργανωτές για την τιμή που μου κάνετε προσκαλώντας με στο σημερινό συνέδριο το οποίο θέτει προς προβληματισμό ένα πολύ σημαντικό και καίριο θέμα που δεν είναι άλλο από τη σημασία και το ρόλο της χριστιανικής αγωγής στην εκπαίδευση.
Όπως πολύ καλά γνωρίζετε, το θέμα αυτό αξιολογήθηκε, κρίθηκε και αναλύθηκε από διάφορες οπτικές γωνίες, θέτοντας στη μια πλευρά όσους επικαλούνται την παράδοση του Γένους και την εισφορά της Εκκλησίας στη διατήρηση της πολιτιστικής μας ταυτότητος, υπερασπιζόμενοι ότι η θρησκευτική αγωγή είναι απαραίτητη και χρήσιμη για τους νέους και το κράτος, ενώ στην άλλη πλευρά τάσσονται όσοι προτείνουν, επικαλούμενοι κυρίως τη θρησκευτική ελευθερία και τη λεγόμενη ουδετερότητα του κράτους έναντι των θρησκειών, να καταργηθεί τελείως η θρησκευτική αγωγή από τη δημόσια εκπαίδευση ή τουλάχιστον να μετατραπεί σε θρησκειολογική εγκυκλοπαιδική γνώση, ώστε να δύναται ο νέος εν καιρώ να επιλέξει ελεύθερα αν θα έχει θρησκευτική πίστη και ποια θα είναι αυτή.
Αγαπητοί φίλες και φίλοι,
ζούμε σε μια εποχή ραγδαίων εξελίξεων. Στην εποχή της ταχύτητας, της γνώσης, της τεχνολογικής επανάστασης, της κοινωνίας της πληροφορίας, της νέας οικονομίας, των λεωφόρων του κυβερνοχώρου. Ζούμε στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, όπου και καλούμαστε συνεχώς να απαντήσουμε σε νέα αιτήματα και νέες απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας.
Η εποχή μας αφενός, απαιτεί να κατακτήσουμε τις νέες τεχνολογίες αλλά αφετέρου διψά για πολιτισμό για αρχές και αξίες που θα επανατοποθετούν τον άνθρωπο στο επίκεντρο της γνώσης και όχι το κέρδος και την τεχνολογική αναβάθμιση στο επίκεντρο της ζωής των ανθρώπων.
Ξέρετε, ο μεγάλος Έλληνας φιλόσοφος, ο Αριστοτέλης, έλεγε ότι «Η μόρφωση και η ηθική, αυτά σχεδόν είναι που κάμνουν τον άνθρωπο σπουδαίο, αλλά και δημιουργούν τον έξοχο πολιτικό και τον καλό ηγεμόνα.»
Ο άνθρωπος, είναι η κορωνίδα της δημιουργίας, «είναι θεός περιπολών εν σαρκί» κατά την πατερική έκφραση, διότι έχει μέσα του την ίδια την εικόνα του Θεού. Έχει πραγματική αξία ο άνθρωπος όταν στη ζωή του βιώνει την αγάπη, τη δικαιοσύνη και την αλήθεια. Η ανθρώπινη ζωή λαμβάνει αξία από το ποσό και την ποιότητα της αρετής που ζούμε.
Οι αρετές εξαρτώνται η μία από την άλλη σαν να αποτελούν μια πνευματική αλυσίδα. Ο Μακάριος ο Αιγύπτιος γράφει σχετικά: « μία της μιας ήρτηνται: η ευχή από της αγάπης, η αγάπη από της χαράς, η χαρά από της πραότητος, η πραότης από της ταπεινώσεως, η ταπείνωσις από της διακονίας, η διακονία από της ελπίδος, η ελπίς από της πίστεως, η πίστις από της υπακοής, η υπακοή από της απλότητος. »
Η ποιότητα μας δεν κρίνεται από τις θέσεις μας, τα πλούτη μας, από το ύψος του τεχνικού πολιτισμού μας, αλλά από τη γνήσια αγάπη μας προς τους «Άλλους». Η αξία του ανθρώπου μετριέται από το πνευματικό ήθος. Και σ’ αυτό το πνευματικό ήθος καλείται ο εκπαιδευτικός να μυήσει το μαθητή ή τη μαθήτρια.
Κύριο συστατικό και γνώρισμα της παιδείας είναι η γνώση, η οποία καλείται να μορφοποιήσει τον άνθρωπο και να τον αναμορφώσει. Ο Πλάτων στο « Μενέξενο » ταυτίζει τη γνώση, την επιστήμη με το ήθος και χαρακτηρίζει τη γνώση που δε στοχεύει στην αρετή « πανουργία κι όχι σοφία ». Αλλά και σύμφωνα με τον Ισοκράτη και ολόκληρο σχεδόν τον αρχαίο κόσμο η γνώση, « η μάθηση έχει αξία, όταν μεταπλάθει τις δυνατότητες του ανθρώπου σε δεξιότητες και μαζί με αυτές εμπλουτίζει την αναδυόμενη ανθρώπινη προσωπικότητα με ήθος και αρετή. »
Πιστεύω, λοιπόν, ότι σήμερα που οι κοινωνίες έχουν μεταβληθεί σε πολυπολιτισμικές, το μάθημα της Ορθόδοξης Χριστιανικής Αγωγής μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην εκπαίδευση κυρίως όταν αυτό στηρίζεται στους στόχους:
• Να μυήσουμε το παιδί στις θεμελιακές αρχές συμβίωσης και επιβίωσης των ανθρώπων και να το βοηθήσουμε να καλλιεργήσει πνεύμα έμπρακτης αλληλεγγύης, ειρήνης, δικαιοσύνης, σεβασμού της ιδιαιτερότητας του καθενός και συνύπαρξης με το « διαφορετικό ».
• Να εκτιμήσει την αδελφοσύνη, την ειρήνη και το σεβασμό του περιβάλλοντος ως οικουμενικές και πανανθρώπινες αξίες.
• Να κατανοήσει ότι είναι ευθύνη όλων μας να ενδιαφερόμαστε και να αγωνιζόμαστε να αλλάξει ριζικά πρώτα ο δικός μας τρόπος ζωής και έπειτα των άλλων και στον αγώνα αυτό θα πρέπει να έχει ως οδηγό τα λόγια του Χριστού: « πάντα ούν όσα αν θέλητε ίνα ποιώσιν υμίν οι άνθρωποι, ούτω και υμείς ποιείτε αυτοίς ομοίως ».
• Να αντιληφθεί ότι οι Χριστιανοί αγωνίζονται όχι μόνο για την προσωπική τους αλλαγή, αλλά και για τη μεταμόρφωση όλου του κόσμου.
Κατ’ αρχήν, οι διεθνείς συμβάσεις των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών αναγνωρίζουν στους γονείς το δικαίωμα να δίδουν στα παιδιά τους την προτιμώμενη από αυτούς θρησκευτική και φιλοσοφική αγωγή. Ασφαλώς το δικαίωμά τους αυτό δύνανται να το ασκήσουν και δια της αξιώσεως όπως και στα δημόσια σχολεία δίδεται η ανάλογος θρησκευτική αγωγή, ιδίως στις κοινωνίες εκείνες όπου οι μεγάλες πληθυσμιακές ομάδες ανήκουν σε αυτό το θρήσκευμα.
Εγκληματολογικές και κοινωνιολογικές έρευνες καταδεικνύουν ότι οι στερούμενοι υγιούς χριστιανικής θρησκευτικής πίστεως και αγωγής, είναι επιρρεπείς στις παραβάσεις και στην αντικοινωνική συμπεριφορά, στη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών και στην αποφυγή της παραγωγικής εργασίας.
Επομένως, και αν ακόμη προσωπικά δε μετέχουμε της Χριστιανικής Ορθόδοξης Πίστης, θα πρέπει να επικροτούμε τη διδασκαλία της στα δημόσια σχολεία, κυρίως το ηθικό της μέρος, διότι μέσω της χριστιανικής αγωγής θα προέλθουν μεγάλα κοινωνικά οφέλη, τόσο ως προς τη μείωση της παραβατικότητας αλλά και ως προς τη μείωση των φαινομένων αντικοινωνικής συμπεριφοράς, παραδείγματα της οποίας έχουμε δει πολλά τα τελευταία χρόνια.
Η χριστιανική διδασκαλία, εφ’ όσον είναι ανόθευτη από ανθρώπινες παρανοήσεις, περιέχει ως βασικά στοιχεία της αφ’ενός την ελευθερία, τη γνώση, την αγάπη και την αλλαγή, αφ’ ετέρου δε την εργασία και την αυτοσυγκράτηση. Όλα αυτά εντάσσονται σε ένα πλαίσιο απαλλαγμένο από τον υπετροφικό εγωισμό της οποιασδήποτε πολιτικής εξουσίας και φιλοδοξίας και στηρίζονται στο σεβασμό προς το συνάνθρωπο και την ελευθερία του και στην αποφυγή της κατάχρησης εξουσίας των ισχυρών σε βάρος των αδυνάτων.
Πιστεύω ότι καμία σύγχρονη πολιτισμένη κοινωνία δεν έχει λόγους για να διαφωνεί ως προς την εμφύτευση αυτών των αρχών στους νέους διαμέσου της δημόσιας εκπαίδευσης.
Άλλωστε, σκοπός της Χριστιανικής Αγωγής, είναι να δημιουργήσει εκείνο το πλαίσιο μέσα στο οποίο το παιδί θα αρχίσει να αντιλαμβάνεται την ύπαρξη του μεταφυσικού. Δεν είναι πάντοτε δεδομένο και αυτονόητο πως οι έννοιες του Θείου και του μεταφυσικού βρίσκουν χώρο για να καλλιεργηθούν, ιδιαίτερα στην εποχή μας η οποία έχει υλιστικό και τεχνοκρατικό προσανατολισμό. Σίγουρα όμως, μετά από την απομυθοποίηση όλων εκείνων των πολιτικών και φιλοσοφικών ρευμάτων, κυρίως της Δύσης, που επαγγέλονταν την παντοδυναμία του ανθρώπινου πνεύματος, χωρίς την ανάγκη της υπαρξιακής αναζήτησης του Θείου, οι συνθήκες έχουν αλλάξει ριζικά ακόμη και σε περιβάλλοντα αθεϊστικά όπου η επιστροφή του Θεού υπήρξε θριαμβευτική.
Η Χριστιανική αγωγή πραγματοποιείται από τρεις θεσμικούς φορείς : α) το Σχολείο, β) την Οικογένεια, γ) την Εκκλησία. Οι τρεις αυτοί θεσμοί εξαρτώνται μεταξύ τους ως προς την επιτυχή χριστιανική και όχι μόνο αγωγή των παιδιών. Όταν το Σχολείο, η Οικογένεια και η Εκκλησία εναρμονίζουν τις προσπάθειες τους, τότε είναι μαθηματικά αποδεδειγμένη η επιτυχία της προσπάθειας για τη σωστή χριστιανική αγωγή των νέων.
Στην πλουραλιστική κοινωνία μας, το νόημα της Εκκλησίας συχνά υποβιβάζεται στο νόημα ενός απομονωμένου αυτο-περιφραγμένου σώματος που δεν έχει καμιά σχέση με τα ενδιαφέροντα του κόσμου. Βεβαίως κατά μια έννοια, οι χριστιανοί «δεν είναι του κόσμου τούτου», αλλά αυτό σημαίνει μόνο ότι δεν αποδέχονται την κοσμική ιεράρχηση των αξιών.
Η Χριστιανική Εκκλησία θα πρέπει να είναι μια εικόνα αγάπης και ενδιαφέροντος για τον κόσμο κι έτσι δεν μπορεί να σταθεί απομονωμένη και αδιάφορη. Πώς αυτό μπορούμε να το διδάξουμε στα παιδιά μας; Μπορούμε ανυπόκριτα να διδάξουμε κάτι, που τόσο λίγο πραγματοποιείται στη ζωή μας;
Κι όμως υπάρχουν τρόποι απλοί για να το κάνουμε. Μπορούμε να αρπάξουμε κάθε πρακτική ευκαιρία για να συνδέσουμε τα παιδιά μας με τον κόσμο, όπως συμμετοχή στη φροντίδα για τις ανάγκες των άλλων, ενδιαφέρον για το ιεραποστολικό έργο της Εκκλησίας, ώστε με τον τρόπο αυτό να οδηγήσουμε τα παιδιά σε μια βαθύτερη κατανόηση του ενδιαφέροντος της Εκκλησίας για τον κόσμο, το οποίο δε θα περιορίζεται μόνο σε μια σαρανταπεντάλεπτη περίοδο διδασκαλίας άλλα έμπρακτα θα διδάσκει τους νέους ότι η χριστιανική αγωγή είναι τρόπος ζωής που δεν οριοθετείται σε γεωγραφικά μήκη και πλάτη αλλά αντίθετα, είναι ένας οικουμενικός τρόπος ζωής.
Η ευθύνη όλων μας για την ορθή χριστιανική αγωγή των παιδιών είναι μεγάλη. Κρατάμε στα χέρια μας το πιο σημαντικό και συνάμα ελπιδοφόρο κομμάτι της κοινωνίας μας. Τα μάτια ενός παιδιού, το χαμόγελο, η σκανδαλιά, τα δάκρυα, η αγκαλιά του, είναι όλα εκείνα τα οποία θα μας δώσουν την έμπνευση, μαζί με τη χάρη του Θεού, ώστε το έργο μας είτε ως παιδαγωγοί, είτε ως πολιτικοί αντιπρόσωποι του λαού, είτε ως γονείς, να έχει το καλύτερο αποτέλεσμα.
Σας ευχαριστώ πολύ και αναμένω με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τα συμπεράσματα και τις απόψεις του συνεδρίου, ευελπιστώντας σε μια παραγωγική συνεργασία μεταξύ κράτους και σχολείου που θα στοχεύει στην αναβάθμιση και στον εκσυγχρονισμό της διδασκαλίας των Θρησκευτικών με τρόπο που να αντανακλά και να απαντά στις ανάγκες της σύγχρονης, πολύπλοκης, αν θέλετε, κοινωνικής πραγματικότητας.
Δείτε και:
