ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤ. ΠΟΝΗΡΟΣ Δρ Θ., Μ.Φ.
ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Ἐφέτος (2012) συμπληρώνονται 100 χρόνια ἀπό τούς βαλκανικούς πολέμους, νικηφόρους γιά τήν Ἑλλάδα, μέ τούς ὁποίους ἡ πατρίδα μας διπλασίασε τήν μέχρι τότε ἐκτασή της καί τόν μέχρι τότε πληθυσμό της. Μέ τούς πολέμους αὐτούς ἀπελευθερώθηκε ἡ Μακεδονία, ἡ Ἡπειρος καί τά νησιά τοῦ ἀνατολικοῦ Αἰγαίου πλήν τῶν Δωδεκανήσων, πατρίδες δύο ἑκατομμυρίων ὑπόδουλων Ἑλλήνων.
Ὁ πόλεμος κηρύχθηκε στίς 4 Ὀκτωβρίου 1912 ἀπό τήν Ἑλλάδα, τή Σερβία καί τή Βουλγαρία ἐναντίον τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας. Εἶχαν προηγηθεῖ στίς 17 Ἰουλίου καί στίς 7 Σεπτεμβρίου οἱ ἐπαναστάσεις τῶν νησιῶν τῆς Ἰκαρίας καί τῆς Σάμου.
Οἱ ἑλληνικές δυνάμεις, χερσαῖες καί θαλάσσιες καταλαμβάνουν τήν Ἐλασσόνα, τό Γρίμποβο, τή Λῆμνο, τά Στενά τοῦ Σαρανταπόρου, τίς Λαζαράδες, τά Στενά τῆς Πόρτας, τήν Κοζάνη, τά Γρεβενά, τή Φιλιππιάδα, τήν Κατερίνη, τή Βέροια καί τή Νάουσα, τή Θάσο, τήν Ἔδεσσα καί τό Ἀμύνταιο, τή Σαμοθράκη, τή Νικόπολη στήν Ἤπειρο, ὥσπου φθάνουν στίς 19 Ὀκτωβρίου στά Γιαννιτσά. Ἐκεῖ μέ διήμερη μάχη ἐπιτυγχάνουν ἀποφασιστική νίκη πού τούς ἀνοίγει τό δρόμο γιά τή Θεσσαλονίκη.
Μέσα στή μεγάλη πόλη ὁ τουρκικός στρατός φθάνει σέ ἄθλια κατάσταση. Πεινασμένοι κι ἐξαντλημένοι οἱ στρατιῶτες γυρνοῦν στούς δρόμους καί πουλοῦν τά ὅπλα καί τά πυρομαχικά τους γιά ἕνα κομμάτι ψωμί, χωρίς νά ὑπάρχει κανένας νά τούς ἐμποδίσει.
Ἐξω ἀπ΄ τήν πόλη στίς 26 Ὀκτωβρίου παρατάσσονται κατά μέτωπο ἡ 1η, ἡ 3η, ἡ 4η, ἡ 7η ἑλληνικές μεραρχίες καί ἡ ταξιαρχία Κωνσταντινόπουλου, ἐνῷ ἡ 2η καί τό ἱππικό ἑτοιμάζονται νά ἐνεργήσουν κυκλωτικά μέσῳ Μπάλιτσας καί Δριμύγλαβα. Μετά τή ἦττα τῶν Γιαννιτσῶν, ὁ Τοῦρκος Στρατηγός Χασάν Ταχσίν πασάς σκέπτεται νά παραδώσει ἀμέσως τή Θεσσαλονίκη. Δύο φορές οἱ ὅροι του δέν γίνονται ἀποδεκτοί ἀπό τόν ἀρχιστράτηγο τῆς ἑλληνικῆς στρατιᾶς διάδοχο Κωνσταντῖνο καί μόλις τήν τρίτη φορά ἐπιτυγχάνεται συμφωνία. Ἔτσι στίς 27 Ὀκτωβρίου 1912 εἰσέρχεται ὁ ἑλληνικός στρατός νικητής στήν πόλη.
Ὅμως στίς 29 τοῦ μήνα ἕνα βουλγαρικό σύνταγμα ζητᾶ νά ἀναπαυθεῖ στήν πόλη. Μέ καλή πίστη τούς δίνεται ἡ ἄδεια. Ὅμως τήν ἄλλη μέρα 38.000 Βούλγαροι στρατιῶτες γλιστροῦν σιγά-σιγά στήν πολιτεία καί ἀρχίζουν τίς ἐνοχλήσεις εἰς βάρος τῶν Ἑλλήνων. Τό πλήθος αὐτό τό ἀπομακρύνει ὁ ἑλληνικός στρατός καί ἀπομένει στήν πόλη μία ταξιαρχία ἡ ὁποία ἐξακολουθεῖ νά συμπεριφέρεται ὅπως δέν ταιριάζει σέ συμμάχους, ὥσπου ἀπομακρύνεται κι αὐτή κατά τόν δεύτερο βαλκανικό πόλεμο, τό 1913, ὅταν πιά ἡ Βουλγαρία δέν ἦταν συμμαχική ἀλλά ἐχθρική δύναμη.
-National Geographic, 1912-13 Ἡ μεγάλη ἐξόρμηση, Ὁ διπλασιασμός τῆς Ἑλλάδος, Ἀθήνα 2001.
-Σπύρος Μελᾶς, Οἱ πόλεμοι 1912-13, Ἐκδ. Μπίρης, Ἀθήνα 1972.
