Γιατί «Θρησκευτικά» σήμερα;
Πρακτικά της Διημερίδας: Το μάθημα των Θρησκευτικών στο Ενιαίο Λύκειο (Α' Συνάντηση Θεολόγων Καθηγητών) Βόλος, 16-17 Απριλίου 1999Εποπτεία - συντονισμός ύλης: Παντελής Καλαϊτζίδης 7304 Π 622- Εκδόσεις Δόμος Αθήνα 2000
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΟΣΧΟΣ:Θα επανέλθω λίγο στο ζήτημα πού νομίζω ότι στοιχειώνει και τη χθεσινή συνεδρία και τη σημερινή και θα μας στοιχειώνει ως θεολόγους για πολύ καιρό ακόμη. Υπάρχει ο σκοπός του μαθήματος. Το πρόβλημα είναι αυτό. Ποιος είναι ο σκοπός μας μέσα στην τάξη. Ο ρόλος. "Η, τι σκοπό έχουμε με την παρουσία μας μέσα στην τάξη; Είναι άλλο πράγμα αυτό και άλλο πράγμα οι επιμέρους διδακτικοί στόχοι τους οποίους πολύ ωραία, σύμφωνα με κάποια μεθοδολογία, ανέλυσε η κ. Γριζοπούλου.
Δεν την ήξερα εγώ αυτή, ήξερα ίσως κάποια άλλη, δεν έχει σημασία. Ίσως να περιμέναμε και μια βιβλιογραφική ένδειξη, που υπάρχουν αυτά τα πράγματα, συνήθως ο spirituous rector της μεταρρύθμισης έχει μάλλον ως βάση τον Βloom, ταξινομία διδακτικών στόχων και τα άλλα ωραία πράγματα τα όποια διαβάζουμε. Τέλος πάντων, αυτοί είναι οι επιμέρους διδακτικοί στόχοι. Άλλο πράγμα αυτό. Δηλαδή δεξιότητες πού αποκτά το παιδί να χειρίζεται πληροφορίες, να μαθαίνει, να κάνει, να δείχνει. Αυτό δεν ισχύει μόνο για τα Θρησκευτικά, ισχύει και για άλλα μαθήματα. Έτσι, νομίζω. Και απλώς εμείς μπορούμε να βοηθήσουμε από τη δική μας τη μεριά.
Αυτό είναι ένα άλλο ζήτημα, ας μην το χαρακτηρίσουμε τώρα, εκσυγχρονιστικό κ.λπ., δεν είναι αυτό το θέμα. Άλλο είναι όμως το ζήτημα αυτό και άλλο είναι το ζήτημα του τί σκοπό έχει η παρουσία μας μέσα στην τάξη. Απώτερο σκοπό, ουσιαστικό σκοπό. Και εδώ υπάρχει το δίλημμα και θα ήθελα το φίλο Σταύρο για να το ξανασυζητήσουμε αυτό. Υπάρχει ένα πρόβλημα, συνάδελφοι, μπήκαμε σε μια απολογητική λογική. Στο διάστημα αυτό έχουμε το φόβο του τί μας επιφυλάσσει το μέλλον και αρχίσαμε και λέμε ότι το μάθημα δεν είναι αυτό πού νομίζετε, κατηχητικό κ.λπ., είναι η πολιτιστική μας παρουσία, είναι, ξέρω εγώ, η ορθόδοξη παράδοση, είναι το ένα, το άλλο κ.λπ. Προσέξτε: άλλο πράγμα είναι, συνάδελφοι, ότι παίρνω αφορμή από τα σπίτια στη Βέροια για να μιλήσω για την εκκλησία και άλλο πράγμα είναι να πω ότι ο άκοπος μου είναι να παρουσιάσω το θέμα αυτό. Διότι εκεί ανακύπτουν άλλου είδους αντιφάσεις. Να σας πω μια αντίφαση;
Αν κάποιου οι πρόγονοι δεν μεγάλωσαν στη Βέροια, σε αυτόν ο Χριστιανισμός δεν έχει να πει τίποτα; Άρα λοιπόν δεν είναι αυτός ο σκοπός. Είναι αφορμή, είναι ένας πάρα πολύ ωραίος τρόπος να μιλήσουμε γι' αυτά τα πράγματα, όλοι το θέλουμε, όλοι το δεχόμαστε, και εγώ έκανα περιβαλλοντικές και πήγαμε στα Μετέωρα με τα παιδιά και πήγαμε για να μιλήσουμε για το ένα, το άλλο. Πολύ ωραία είναι όλα αυτά, αλλά δεν νομίζω ότι εκεί συμποσούται ο σκοπός όλος του μαθήματος. Νομίζω ότι σκοπός είναι αυτό πού είπαμε τις προάλλες και νομίζω θα το ξαναπούμε, αυτό πού λέμε μύηση στην εκκλησιαστική ζωή, η εισαγωγή σ' έναν τρόπο πού λειτουργεί η Εκκλησία, πού πάει πιο πέρα από τα πολιτιστικά επιτεύγματα κι όλα αυτά πού έγιναν κατά καιρούς. Ο όρος «κατηχητικό», ίσως είναι μια φορτισμένη έκφραση, η κατήχηση μας ανακαλεί τρομερά πράγματα στο μυαλό κ.λπ. Δεν είναι όμως έτσι τα πράγματα. Ούτε να βιαστούμε να εξαλείψουμε την επιλογή του να έχουμε ένα μάθημα μη αξιολογούμενο μέσα στην τάξη. Όχι. Εγώ δεν είμαι υπέρ, άλλα δεν μπορούμε ξαφνικά έτσι να βγάλουμε αυτή την προοπτική από τη μέση. Όχι. Υπάρχουν δυνατότητες να διαμορφωθεί και μία ώρα μαθήματος τέτοια πού, αν θέλετε, να είναι και σε συνεργασία με την Εκκλησία και να είναι μέσα στην τάξη και να λειτουργεί με έναν άλλο τρόπο. Και αυτό υπάρχει σαν δυνατότητα. Μην το αποκλείουμε. Μη βιαζόμαστε να μπούμε σε μια λογική: παιδιά, θα μας πετάξουν απ' την τάξη, κάτσε να βρούμε έναν τρόπο, ότι έχει τον πολιτισμό κι όλα αυτά. Λοιπόν, αύτη είναι η προσωπική μου οπτική. Τελικά, θα ρωτήσει κανείς, πώς συμβιβάζεται όλο αυτό το πράγμα με την πολυπολιτισμικότητα; Δηλαδή, όταν θα έρθουν οι μη μετέχοντες στην Εκκλησία, θα τους δείξουμε τι ωραία πράγματα υπάρχουν εδώ πέρα. Αυτό όμως γίνεται μόνο όταν κάνουμε Θρησκευτικά; Και στο κάτω-κάτω αυτό δεν το κάνει η Ιστορία; Δεν το κάνουν τα Νεοελληνικά; Δεν το κάνουν τα Μαθηματικά; Δεν το κάνει η Φυσική; Γιατί να μην το κάνουν. Και εν πάση περιπτώσει, εγώ δεν έχω κανένα πρόβλημα πού έχουν περισσότερα κείμενα τα Νεοελληνικά και η Ιστορία. Είναι πολύ καλύτερα, πιστέψτε με, και πολύ καλύτερα έρχεται και κολλάει και είναι και πιο τίμιο. Και καλύτερα εγώ να μιλάω για άλλα πράγματα και για την παράδοση να μιλάνε οι φιλόλογοι και οι ιστορικοί και άμα έχουμε εμβέλεια ως θεολόγοι, έτσι θα τα καταφέρουμε καλύτερα. [Παρεμβολές από το ακροατήριο] ...μισό λεπτό. Έγινε κατανοητό; Άλλο πράγμα είναι η αφορμή. Η αφορμή... συγγνώμη, μιλάμε για το Χριστό, μη το ξεχνάμε αυτό το πράγμα και ο Χριστός έχει συγκεκριμένες εκφράσεις μέσα στη ζωή μας. Φυσικά! [Ακούγεται η έξης ερώτηση από το ακροατήριο:
«Η ιστορική σάρκα είναι απλώς κέλυφος ή μέρος της αλήθειας;»] Αυτό μπορούμε να το συζητήσουμε. Άλλες φορές μπορεί να φαίνεται περισσότερο κέλυφος και άλλες φορές περισσότερο μέρος. Αλλά πρέπει σε κάθε περίπτωση, κι αυτό το ξέρετε καλά, να είμαι πρόθυμος να δω αυτόν ο όποιος δεν έχει αυτό το κέλυφος μέχρι τώρα, ή έχει ένα άλλο κέλυφος, να δω πώς μπορώ να του μιλήσω και να μιλήσω στο δικό του κέλυφος. Και υπάρχουν και θα υπάρξουν όλο και περισσότεροι τέτοιοι μαθητές μέσα στην Ελλάδα στο μέλλον. [Ερώτηση από το ακροατήριο: «Η λειτουργική χρήση της εικόνας, δεν είναι πολιτισμός;»] Είναι και πολιτισμός. Εγώ όμως μπορώ να κάνω Θεία Λειτουργία σε μια εκκλησία πού δεν έχει εικόνες. Δεν μπορώ να κάνω; [Πάλι ερώτηση: «Δηλαδή το "Σήμερον κρεμάται επί ξύλου" δεν χρησιμοποιεί την εικόνα για να αναπαραστήσει, να μας κάνει αυτόπτες μάρτυρες της Σταύρωσης του Χριστού; Αυτό δεν είναι πολιτισμός;»] Ναι, εμένα όμως ο σκοπός μου ποιος είναι; Να εξηγήσω ότι ο Χριστιανισμός είναι το «Σήμερον κρεμάται επί ξύλου»; 'Ή αυτό πού βλέπει τον παραπέμπει σ' αυτό πού κάνει ο Χριστός για μένα; Αναπαράσταση μπορεί να είναι, αλλά άλλο πράγμα είναι η αφορμή, άλλο πράγμα το ερέθισμα πού παίρνω και μιλάω, και άλλος είναι ο σκοπός μου. Αν του πω ότι αυτό είναι πού γίνεται και τίποτε άλλο, έχει διαφορά. Εάν πω ότι πολιτιστικός ρόλος του μαθήματος είναι μόνο να του εξηγήσω πώς διαμορφώθηκε αυτή η ωραία περιφορά τη Μ. Πέμπτη κ.λπ., τότε αδικώ τον εαυτό μου, αδικώ το ρόλο μου, έτσι νομίζω.
