ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΝ ΝΑ ΔΙΔΑΣΚΗ ΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΝ, ΤΟΝ ΠΑΠΙΣΜΟΝ, ΤΟΝ ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΙΣΜΟΝ, ΤΟΝ ΒΟΥΔΙΣΜΟΝ, ΤΟΝ ΙΟΥΔΑΪΣΜΟΝ, ΤΟ ΙΣΛΑΜ κ.λπ.
Ὁ Σεβ. Μεσσηνίας τάσσεται ἐναντίον τοῦ ὁμολογιακοῦ καὶ κατηχητικοῦ χαρακτῆρος τοῦ μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν
Παραθέτομεν τὸν πλῆρες κείμενον τῆς εἰσηγήσεως τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Μεσσηνίας κ. Χρυσοστόμου εἰς τὴν συνεδρίαν τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου κατὰ τὴν 5ηνΝοεμβρίου διὰ τὸ μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν. Συμφώνως πρὸς αὐτὴν τὸ μάθημα πρέπει νὰ χωρίζεται εἰς «κύκλους». Ὁ ἕνας νὰ ἀφορᾶ τὴν παράδοσιν τῆς Ὀρθοδοξίας. Ὁ ἄλλος τὴν παράδοσιν τοῦ Παπισμοῦ καὶ τοῦ Προτεσταντισμοῦ. Καὶ ὁ τρίτος τὰς παραδόσεις τοῦ Βουδισμοῦ καὶ τοῦ Ἰνδουϊσμοῦ, τοῦ Ἰουδαϊσμοῦ καὶ τοῦ Ἰσλάμ. Οὐσιαστικῶς μὲ τὰς προτάσεις αὐτὰς ἀλλάζει ὁ ὁμολογιακὸς καὶ κατηχητικὸς χαρακτὴρ τοῦ μαθήματος καὶ οἱ μαθηταὶ καὶ οἱ μαθήτριαι θὰ διδάσκωνται στοιχεῖα διὰ τὰ δόγματα τῶν αἱρετικῶν χριστιανῶν, τὰς ἐπιγείους κεφαλὰς τῶν ὁποίων ἀναγνωρίζουν τὸ Οἰκ. Πατριαρχεῖον καὶ οἱ ἐν Ἑλλάδι Οἰκουμενισταὶ Ἀρχιερεῖς ὡς πνευματικοὺς ἡγέτας κανονικῶν «Ἐκκλησιῶν».
Ἡ εἰσήγησις
Τὸ πλῆρες κείμενον τῆς εἰσηγήσεως τοῦ Σεβ. Μεσσηνίας κ. Χρυσοστόμου ἔχει ὡς ἀκολούθως:
«Μακαριώτατε Ἅγιε Πρόεδρε,
Σεβασμιώτατοι Ἅγιοι Συνοδικοί,
Α. Εἰς ἀπάντησιν τοῦ ὑπʼ ἀριθμ. 4431/1915/10–10–2012 Συνοδικοῦ Ἐγγράφου, σχετικῶς μὲ τὴν ὀνο- μασίαν, τὸ περιεχόμενον καὶ τὸν χαρακτῆρα τοῦ Μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν καὶ τὰς διατυπωθείσας προτάσεις, διαφόρων ἐκπαιδευτικῶν φορέων, συνδέσμων καὶ ἑνώσεων ἐπὶ τοῦ ὡς ἄνω θέματος, καὶ τῆς Ἀποφάσεως Ὑμῶν, ὅπως εἰσηγηθῶ σχετικῶς ἐπὶ τῶν ὡς ἄνω θεμάτων, εὐσεβάστως ἀναφέρω Ὑμῖν τὰ ὡς κάτωθι:
Περὶ ἀκραίων πόλων:
1. Μὲ ἀφορμὴν τὰς κατὰ καιροὺς Ἐγκυκλίους τοῦ Ὑπουργείου Ἐθνικῆς Παιδείας καὶ Θρησκευμάτων σχετικῶς μὲ τὴν διδασκαλίαν τοῦ Μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν (Μ.τ.Θ.) ἐξεφράσθησαν ποικίλαι ἀπόψεις καὶ ἀντιδράσεις, διὰ τῶν ὁποίων ἤνοιξε εἷς διάλογος, ὁ ὁποῖος κινεῖται μεταξὺ δύο ἀκραίων πόλων, ἑνὸς ἐπιφανειακοῦ ἐκσυγχρονισμοῦ καὶ ἑνὸς παραδοσιακοῦ, ὡς πρὸς τὸ περιεχόμενο κυρίως τοῦ θεσμικοῦ πλαισίου.
2. Τὸν παρόντα διάλογο παρακολουθεῖ ἐπὶ διετίαν μὲ προσοχήν, σοβαρότητα καὶ νηφαλιότητα, ἡ Ἱερὰ Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, καταγράφουσα ὅλας τὰς ἐκφρασθείσας ἀπόψεις καὶ μέχρι σήμερον – παρὰ τὰς προσωπικὰς τοποθετήσεις διαφόρων ἐκκλησιαστικῶν ἀνδρῶν – δὲν ἔχει ἐπισήμως ἀποφανθῆ ἐπὶ τοῦ συγκεκριμένου θέματος.
3. Τὸ ὅλον θέμα ἀπησχόλησεν ἤδη τὴν συγκροτηθεῖσαν ὑπὸ τῆς Δ.Ι.Σ. "Προπαρασκευαστικὴ Συνοδικὴ Ἐπιτροπὴ γιὰ τὴν Παιδεία καὶ τὴ Νεότητα", εἰς ἀρκετὰς συνεδρίας καὶ κατεγράφησαν ἀφ᾽ ἑνὸς μὲν αἱ ἀπόψεις καὶ αἱ θέσεις τῶν διαφόρων φορέων, φυσικῶν προσώπων καὶ συλλογικῶν ὀργάνων, ἀφ᾽ ἑτέρου δὲ οἱ ἐκφρασθέντες προβληματισμοὶ καὶ αἱ προτάσεις τῶν Μελῶν τῆς Ἐπιτροπῆς. Αἱ προτάσεις αὗται κατετέθησαν καὶ διευκρινίσθησαν, ὑφ᾽ ὅλων τῶν Με λῶν τῆς Ἐπιτρο πῆς, εἰς κοινὴν Συνεδρίαν μὲ τὴν Δ.Ι.Σ., τῆς περιόδου 2010 – 2012, οὐδεμία δὲ ἀπόφασις ἐλήφθη, περὶ τοῦ πρακτέου ὑπὸ τοῦ συγκεκριμένου Συνοδικοῦ ὀργάνου, ἐνῶ ὁ διάλογος συνεχίζετο ἕως καὶ τῆς ἐκδόσεως τοῦ “Ὑπομνήματος γιὰ τὸ νέο Πρόγραμμα Σπουδῶν στὰ Θρησκευτικὰ Δημοτικοῦ καὶ Γυμνασίου”, ὑπὸ τῆς συγκροτηθείσης ὑπὸ τοῦ Υ.Π.Ε.Π.Θ., “Ἐπιτροπῆς Ἐμπειρογνωμόνων γιὰ τὴν ἐκπόνηση τοῦ νέου Προγράμματος”.
4. Εἰς τὴν ὅλην λοιπόν, μέχρι σήμερον, προβληματικὴν περὶ τῆς ὀνομασίας, τοῦ χαρακτῆρος, τοῦ περιεχομένου καὶ τοῦ σκοποῦ τοῦ Μ.τ.Θ. εἰσήχθη πλέον καὶ ἡ συζήτησις σχετικῶς μὲ τὴν δομὴν καὶ τὸ περιεχόμενον τοῦ ἀναλυτικοῦ προγράμματος τοῦ Μ.τ.Θ.
Ἡ εἰσήγησις τοῦ Ἀλεξανδρουπόλεως
5. Ἡ Δ.Ι.Σ., τῆς Συνοδικῆς περιόδου 2011–2012, μὲ τὴν πεποίθησιν τῆς δημιουργικῆς παρεμβάσεώς Της, ὥστε τὸ Μ.τ.Θ. νὰ ἔχει τὴν ὀρθὴν θέσιν εἰς τὸ ὅλον ἐκπαιδευτικὸν σύστημα τῆς Χώρας, ὥρισε τὸν Συνοδικὸν Σύνεδρον, Σεβ. Μητροπολίτην Ἀλεξανδρουπόλεως κ. Ἄνθιμον, ὅπως εἰσηγηθῆ ἐπὶ τοῦ ἀνωτέρω "Ὑπομνήματος γιὰ τὸ νέο Πρόγραμμα Σπουδῶν στὰ Θρησκευτικὰ Δημοτικοῦ καὶ Γυμνασίου" τῆς Ἐπιτροπῆς τῶν Ἐμπειρογνωμόνων.
6. Δύο λοιπὸν συνοδικὰ κείμενα ἀποτελοῦν μίαν πρώτην καταγραφὴν διὰ τὸν καταρτισμὸν καὶ τὴν ἀποτύπωσιν τῶν θέσεων καὶ τῶν προτάσεων τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος διὰ τὴν διδασκαλίαν τοῦ Μ.τ.Θ.:
α) Ὑπὸ τῆς "Προπαρασκευαστικῆς Ἐπιτροπῆς γιὰ τὴν Παιδεία καὶ τὴν Νεότητα", ἡ ὁποία ἀναφέρει, ὅτι:
"i. Πρέπει νὰ τονισθεῖ ὡς γενικὸ συμπέρασμα ὅτι ἡ συζήτηση γιὰ τὸ Μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν δὲν θὰ πρέπει νὰ ἀγνοεῖ ὅτι νομικὰ τὸ μάθημα δὲν ἀνήκει στὴν Ἐκκλησία, ἀλλὰ στὴν Πολιτεία.
ii. Ὁ σκοπός, ἡ θέση καὶ τὸ περιεχόμενο τοῦ Μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν συνδέεται μὲ τὴν παρουσία τοῦ θεολόγου στὸ σχολεῖο.
iii. Μέχρι τώρα δὲν ἔχουν ἀναζητηθεῖ οὐσιαστικοὶ τρόποι ὑποστήριξης τῆς θέσης τοῦ μαθήματος καὶ τῶν ἐκπαιδευτικῶν – θεολόγων μὲ παραγωγὴ ἐκπαιδευτικοῦ ὑλικοῦ καὶ ἐπιστημονικὰ τεκμηριωμένων τρόπων ἐπιμόρφωσης τῶν ἐκπαιδευτικῶν θεολόγων ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Σύνοδο καὶ τὶς Ἱερὲς Μητροπόλεις τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος",
Αἱ προτάσεις τοῦ Ἀλεξανδρουπόλεως
β) Ὑπὸ τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Ἀλεξανδρουπόλεως κ. Ἀνθίμου κατετέθησαν αἱ κάτωθι θέσεις:
"i. Νὰ μὴ υἱοθετήσουμε αὐτούσια καμμιὰ ἀπὸ τὶς παραπάνω ἐτικέτες τῶν μορφῶν τοῦ Μ.τ.Θ. προκειμένου νὰ μὴ ἐμπλακοῦμε σὲ ἤδη διαμορφωμένες καὶ πολωμένες ἀπόψεις, ἀλλὰ νὰ ἐργασθοῦμε γιὰ τὸν συγκερασμὸ τῶν θετικῶν στοιχείων ὅλων τῶν προτάσεων.
ii. Νὰ ἐπισημάνουμε σὲ ὅσους ἐπιμένουν νὰ μεταβληθεῖ τὸ Μ.τ.Θ. σὲ θρησκειολογία ὅτι τότε θὰ καταστρατηγηθεῖ τὸ δικαίωμα τῶν ὀρθοδόξων μαθητῶν γιὰ ὀρθόδοξη χριστιανικὴ μόρφωση. Οἱ Ἕλληνες γονεῖς θέλουν τὰ παιδιά τους νὰ μάθουν τὴν ὀρθόδοξη χριστιανική μας πίστη καὶ παράδοση ἀπὸ τὸ σχολεῖο.
Φυσικά, ἡ Κατήχηση τοῦ λαοῦ μας εἶναι κυρίως ἔργο δικό μας, τῶν Ἐπισκόπων καὶ τῶν Ἱερέων καὶ δὲν ἔχουμε τὴν πρόθεση νὰ τὸ ἐκχωρήσουμε σὲ ἐκπαιδευτικούς.
iii. Νὰ ἐπισημάνουμε σὲ ὅσους ἐπιμένουν νὰ μεταβληθεῖ τὸ Μ.τ.Θ. σὲ ὁμολογιακό, ὅτι, ἐὰν ὑπονοοῦν “Ὀρθόδοξη Κατήχηση”, τότε ἀνοίγουν τὶς πόρτες τοῦ σχολείου σὲ ἀλλοθρήσκους καὶ ἀλλοδόξους θεολόγους. Ἡ προταθεῖσα εἰσαγωγὴ ἑνὸς ἐναλλακτικοῦ μαθήματος γιὰ τοὺς ἀλλοδαπούς, δὲν εἶναι ἐφικτὴ στὴν ἐκπαιδευτικὴ πραγματικότητα τῆς Χώρας μας, ἐπειδὴ προσκρούει σὲ πρακτικὲς δυσκολίες (σχολικὲς αἴθουσες, συγγραφὴ πρόσθετων ἐγχειριδίων, ἐναρμόνιση μὲ τὸ σχολικὸ Πρόγραμμα). Θὰ ὠθήσουμε ὡς μοναδικὴ λύση, τὴν κατάργηση τοῦ Μ.τ.Θ.
iv. Νὰ ἐπιδιώξουμε, νὰ εἶναι ἡ Ὀρθόδοξη Θεολογία κέντρο τοῦ Μ.τ.Θ. χωρὶς ἀπαραίτητα ἡ μεθοδολογία τοῦ μαθήματος νὰ εἶναι “ὁμολογιακή”. Τὸ σχολεῖο δὲν μπορεῖ νὰ ἀπαιτεῖ τὴν διατράνωση τῆς Πίστεως τῶν μαθητῶν, ἐπειδὴ ἡ Πίστη δὲν ἀξιολογεῖται ἐκπαιδευτικὰ οὔτε βεβαίως μπορεῖ νὰ βαθμολογηθεῖ.
v. Νὰ ζητήσουμε, τὸ Μ.τ.Θ. νὰ ἐμφανίζει σὲ ὅλους ἀνεξαιρέτως τοὺς μαθητὲς τὸ πολιτισμικὸ μέγεθος τῆς Ὀρθοδόξου βιοτῆς καθὼς αὐτὴ διαποτίζει τὴν ἑλληνικὴ κοινωνία καὶ εἶναι “ἀγαθὸ ἐν κινήσει”.
Ὁ ἀλλόθρησκος μαθητὴς στὴ Χώρα μας, ὅπως θὰ διδαχθεῖ γιὰ τὸν Πλάτωνα, γιὰ τὴν Ἀθηναϊκὴ Συμπολιτεία καὶ τὸν Παρθενώνα, ἔτσι ὀφείλει νὰ μάθει γιὰ τὸν Ἰησοῦ Χριστό, γιὰ τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καὶ τὴν τέχνη της".
Οὐδεμίαν ἀπόφασιν
7. Ἐπὶ τῇ βάσει ὅλων τῶν ἀνωτέρω Προτάσεων ἡ Δ.Ι.Σ. εἰς οὐδεμίαν ἀπόφασιν ἤχθη, τοὐλάχιστον μέχρι τῆς σήμερον, καὶ δικαίως, διότι ὁ διάλογος καὶ αἱ ἀντιπαραθέσεις μεταξὺ τῶν διαφόρων φορέων συνεχίζονται πολωτικῶς.
Β. Ὑπήκων εἰς τὴν προαναφερθεῖσαν Συνοδικὴν Ἀπόφασιν καὶ προτροπήν, θεωρῶ ὅτι, ἐπὶ τῇ βάσει ὅλων τῶν προαναφερθέντων, καλοῦμαι νὰ εἰσηγηθῶ, τόσον ἐπὶ τῶν θεμάτων, τὰ ὁποῖα ἀφοροῦν τὰ περὶ τὴν ὀνομασίαν, τὸν χαρακτῆρα καὶ τὸν σκοπὸν τοῦ Μ.τ.Θ., ὅσον καὶ ἐπὶ τοῦ κατατεθέντος “Ὑπομνήματος” τοῦ νέου Προγράμματος Σπουδῶν τοῦ μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν Δημοτικοῦ καὶ Γυμνασίου.
Θεωρῶ ὅτι εἶναι ἀπαίτησις πλέον νὰ ὑπερβοῦμε τὰ ὑποδεικνυόμενα ὑφ᾽ ὅλων τῶν ὁμάδων σχέδια, ἀπόψεις ἢ τοποθετήσεις καὶ νὰ μὴ ἐγκλωβισθῶμεν οὔτε εἰς φιλελευθερισμοὺς οὔτε εἰς ἀγκυλώσεις παλαιῶν ἐκπαιδευτικῶν σχημάτων ἢ μοντέλων, ἀλλὰ μὲ νηφαλιότητα καὶ μὲ γνώμονα τὴν πνευματικὴν καὶ πολιτισμικὴν παράδοσιν τῆς Χώρας μας νὰ ἀπαντήσωμεν εἰς τὰ προβαλλόμενα ἐρωτήματα, σχετικῶς μὲ τὴν ὀνομασίαν, τὸν χαρακτῆρα καὶ τὸν σκοπὸν τοῦ Μ.τ.Θ., εἰς τὰ πλαίσια μίας δημοσίας ἐκπαιδευτικῆς διαδικασίας, ἀποφεύγοντες συγχρόνως νὰ μιμηθῶμεν ἐξ ἀντιγραφῆς ἐκπαιδευτικὰ πρότυπα ἄλλων Εὐρωπαϊκῶν Χωρῶν, ἀκρίτως καὶ ἀβασανίστως, καθότι ἱστορικῶς ἴσχυον καὶ ἰσχύουν διαφορετικαὶ πολιτιστικαὶ συντεταγμέναι καὶ ἀντιλήψεις κατανοήσεως τῆς ζωῆς καὶ τῆς ἀνθρωπίνης κοινωνίας μεταξὺ τῆς Χώρας μας καὶ τῶν ἄλλων Εὐρωπαϊκῶν Χωρῶν. Εἰδικότερον ὅμως τόσον ὡς πρὸς τὴν δομὴν τοῦ Μ.τ.Θ., ὅσον καὶ ὡς πρὸς τὸ περιεχόμενον τῶν Ἀναλυτικῶν Προγραμμάτων, δὲν δυνάμεθα νὰ παραθεωρήσωμεν τὰ σύγχρονα ἐκπαιδευτικά, διδακτικὰ καὶ παιδαγωγικὰ ἐπιστημονικὰ δεδομένα, κυρίως ὡς πρὸς τὴν μέθοδον, εἰς τὰ ὁποῖα ὀφείλουν νὰ προσαρμόζονται, τὰ ἀναλυτικὰ προγράμματα, ὥστε νὰ εἶναι καὶ χρηστικὰ καὶ συγχρόνως νὰ συμβάλλουν ἀποδοτικότερον εἰς τοὺς ἐπιδιωκομένους σκοποὺς μίας ὁλοκληρωμένης παροχῆς παιδείας.
Τί εἰσηγεῖται ὁ Σεβ. Μεσσηνίας
Ὅθεν εὐσεβῶς εἰσηγοῦμαι:
1. Ὡς πρὸς τὴν ὀνομασίαν: Νὰ παραμείνη τὸ μάθημα ὑπὸ τὸν τίτλον: Μάθημα Θρησκευτικῶν.
Οἱοσδήποτε ἄλλος ὀνοματικὸς προσδιορισμὸς θὰ δημιουργῆ προβλήματα τόσον ὡς πρὸς τὸ περιεχόμενον, τὸ ὁποῖον καλεῖται νὰ περιγράψη, ὅσον καὶ ὡς πρὸς τὸν χαρακτῆρα τοῦ μαθήματος.
Τὸ Μ.τ.Θ., ὡς μέρος τοῦ γενικοτέρου Προγράμματος τῆς πρωτοβαθμίου καὶ δευτεροβαθμίου ἐκπαιδεύσεως, δὲν δύναται νὰ τιτλοφορεῖται εἰς τὸ Γενικὸν Πρόγραμμα Σπουδῶν μὲ ὅρους, οἱ ὁποῖοι ὑποδηλώνουν μονομέρειαν ἢ ἀποκλειστικότητα.
2. Ὡς πρὸς τὸν σκοπόν: Εἶναι γνωστὸν ὅτι ἡ ἄσκησις καὶ ἡ ἀνάπτυξις ὅλων τῶν πλευρῶν τῆς προσωπικότητος τῶν διδασκομένων, αἱ ὁποῖαι ἔχουν σχέσιν μόνον μὲ τὴν γνῶσιν, συνιστοῦν τὴν ἀγωγήν, ἡ ὁποία συνδέεται ἄμεσα καὶ μὲ τὸν πολιτισμὸν καὶ μὲ τὴν γενικοτέραν καλλιέργειαν τοῦ διδασκομένου ἀλλὰ καὶ τοῦ ἀτόμου.
Ἕν μάθημα, τὸ ὁποῖον στοχεύει ὄχι μόνον εἰς τὴν παροχὴν γνώσεων ἀλλὰ καὶ εἰς τὴν ὑπόδειξιν κριτηρίων καὶ ὅρων, μὲ σκοπὸν τὴν καλλιέργειαν καὶ τὴν ἀνάπτυξιν ὁλοκληρωμένων προσωπικοτήτων, ἐνῶ παραλλήλως ἐπιδιώκει νὰ συμβάλη εἰς τὴν διάπλασιν καὶ διαμόρφωσιν τοῦ χαρακτῆρος τοῦ ἀτόμου (ἠθική), εἰς τὰ πλαίσια ἑνὸς γενικοτέρου ἐκπαιδευτικοῦ συστήματος, εἰς τὸ ὁποῖον ἐντάσσεται καὶ τὸ Μ.τ.Θ., πρέπει νὰ συμβάλη εἰς τὴν καλλιέργειαν τῆς ἀνεκτικότητος μεταξὺ τῶν λαῶν, τῶν πολιτισμῶν καὶ τῶν θρησκειῶν καὶ ὅπως ὅλα τὰ μαθήματα τῆς ἀνθρωπιστικῆς κατευθύνσεως, δὲν δύναται νὰ προσβλέπη εἰς τὴν παροχὴν καὶ μόνον ἁπλῶν γνώσεων, καθιστάμενον οὕτως μουσειακὸν ἀντικείμενον γνώσεων, ἀλλὰ ἀντιθέτως νὰ συνδέεται μὲ τὴν ἰδίαν τὴν ζωὴν καὶ νὰ συμβάλη εἰς τὴν ἀνάπτυξιν τῆς κοινωνίας καὶ τῆς πνευματικῆς συνειδήσεως τῶν διδασκομένων, ὡς πολιτῶν μίας κοινωνίας.
Μόνον, ἐὰν τὸ Μ.τ.Θ. ἐπιδιώκει τὴν παροῦσα στόχευσιν, τότε καθίσταται καὶ ἀναγκαῖον καὶ ἀπαραίτητον εἰς τὰ πλαίσια τῆς ὅλης δομῆς συγκροτήσεως τοῦ ἐκπαιδευτικοῦ συστήματος.
3. Ὡς πρὸς τὸν χαρακτῆρα: Τὸ Μ.τ.Θ. εἰς τὰ πλαίσια τῆς γενικοτέρας ἐκπαιδευτικῆς διαδικασίας δὲν δύναται νὰ προσδιορίζεται ὡς "Κατηχητικόν", "Ὁμολογιακὸν" ἢ "Θρησκειολογικόν", ὑπὸ ἀπόλυτον ἔννοιαν καὶ κατ᾽ ἀποκλειστικὸν περιεχόμενον.
Τὸ Μ.τ.Θ., ὡς καὶ ὅλα τὰ μαθήματα ἀνήκουν εἰς τὴν ἁρμοδιότητα τῆς Πολιτείας καὶ ὑπηρετεῖται μέσῳ τῶν ὑπευθύνων ἐκπαιδευτικῶν φορέων του, οἱ ὁποῖοι ὀφείλουν νὰ καθορίζουν τὴν δομὴν καὶ τὸ περιεχόμενον καὶ τοῦ συγκεκριμένου μαθήματος, ἐπὶ τῇ βάσει τῶν συγχρόνων ἐκπαιδευτικῶν κριτηρίων, χωρὶς νὰ παραθεωροῦν οὔτε τὴν πνευματικήν, οὔτε τὴν πολιτισμικὴν παράδοσιν τοῦ τόπου, καὶ τὴν προσωπικότητα τῶν μαθητῶν.
Περὶ τοῦ κατηχητικοῦ – ὁμολογιακοῦ χαρακτῆρος
Ὁ κατηχητικὸς ἢ ὁμολογιακὸς χαρακτήρας κάθε διδασκαλίας ἀνήκει εἰς τὸν φυσικὸν βιωματικὸν χῶρον τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινότητος. Εἰς τὴν λειτουργίαν δηλαδὴ τοῦ ζωντανοῦ σώματος τῆς ἐνορίας καὶ τῆς ἐπισκοπῆς, καὶ εἰς τὸν φυσικὸν λειτουργὸν τῆς κατηχητικῆς αὐτῆς διδασκαλίας, τὸν πατέρα κάθε ἐκκλησιαστικῆς κοινότητος, τὸν Ἐπίσκοπο καὶ ὄχι εἰς τὸν ἐκπαιδευτικὸν τοῦ σχολείου. Αἱ αὐταὶ συντεταγμέναι ἰσχύουν καὶ διὰ τὴν ἔννοιαν τοῦ Μ.τ.Θ. θεωρουμένου ὡς θρησκειολογικοῦ.
Ὑπὸ αὐτὸν τὸν γενικὸν χαρακτῆρα τοῦ μαθήματος τὸ Μ.τ.Θ. καθίσταται κοινὸν δι᾽ ὅλους τοὺς μαθητὰς καὶ ἀπαραίτητον εἰς ὅλα τὰ ἀναλυτικὰ προγράμματα ὅλων τῶν τάξεων τῆς πρωτοβαθμίου καὶ δευτεροβαθμίου ἐκπαιδεύσεως (ὑποχρεωτικότης καὶ ὄχι προαιρετικότης), διότι παρέχει γνώσεις, αἱ ὁποῖαι θὰ στηρίζουν καὶ θὰ ἀφοροῦν τὴν ἐξοικείωσιν τοῦ διδασκομένου μὲ τὰ στοιχεῖα ἐκεῖνα, τὰ ὁποῖα συγκροτοῦν καὶ δομοῦν τὴν πολιτισμι κὴν κληρονομίαν καὶ πολιτιστικὴν παράδοσιν τῶν Ἑλλήνων, αἱ ὁποῖαι μαζὶ μὲ τὰ ἰδιάζοντα στοιχεῖα τῆς Ὀρθοδόξου παραδόσεως διεμόρφωσαν τὴν ταυτότητα τῆς Χώρας, χωρὶς συγχρόνως νὰ παραθεωρεῖται καὶ ἡ ἱστορικὴ παρουσία καὶ τῶν ἄλλων Ὁμολογιῶν καὶ Θρησκευτικῶν Κοινοτήτων. Ἡ διδακτικὴ αὕτη ἀφ᾽ ἑνὸς μὲν δίδει εἰς τὸν διδασκόμενον τὴν ἀπόκτησιν γνώσεων (ἱστορικῶν καὶ ἰδεολογικῶν), ἀφ᾽ ἑτέρου δὲ τὸν προσανατολίζει, εἰς τὰ πλαίσια τῆς ἐγκυκλίου θρησκευτικῆς ἐκπαιδεύσεως, νὰ προσεγγίση τὰ μεγάλα ἐρωτήματα τῆς ζωῆς, τῆς ὑπάρξεως καὶ τῆς ἠθικῆς τῆς ἀνθρωπίνης κοινωνίας, εἰς τὰ πλαίσια τοῦ εὐρυτέρου πολιτιστικοῦ ὁρίζοντος τοῦ συγχρόνου κόσμου, εἰς τὸν ὁποῖον πλέον ζοῦν καὶ οἱ διδασκόμενοι τῆς Χώρας μας. Ὑπ᾽ αὐτὴν τὴν προοπτικήν, μέσα ἀπὸ τὴν ἴδια τὴν ἐκπαιδευτικὴν διαδικασίαν καὶ τὸ ἀναλυτικὸν πρόγραμμα, θὰ ἀναδειχθῆ καὶ ἡ εἰδοποιὸς διαφορὰ τῆς Ὀρθοδόξου Παραδόσεως καὶ τοῦ Ἑλληνικοῦ Πολιτισμοῦ διὰ τὴν ζωὴν καὶ τὴν κοινωνίαν. Μὲ βάσιν τὸν συγκεκριμένον χαρακτήρα ἐπιτυγχάνεται ἀφʼ ἑνὸς ἡ ὑποχρεωτικότης τοῦ Μ.τ.Θ. εἰς τὸν κορμὸν τῶν ὑποχρεωτικῶν μαθημάτων τοῦ σχολικοῦ προγράμματος, ἀφʼ ἑτέρου ἀποκλείεται ἡ θεώρησις τοῦ μαθήματος ὑπὸ τὸν μανδύας μίας ὁμολογιακῆς μονομερείας ἢ μίας ἁπλῆς θρησκειολογικῆς πληροφορήσεως.
Ἐὰν ἴσχυον τὰ στοιχεῖα αὐτὰ θὰ ὁδηγούμεθα εἰς τὴν ἐπιβολὴν τῆς προαιρετικότητος τοῦ μαθήματος καὶ εἰς τὴν παρουσίαν, ἐντὸς τῆς αἰθούσης διδασκαλίας, καὶ διδασκόντων ἄλλων Ὁμολογιῶν καὶ Θρησκειῶν.
Ὁ διδάσκων – καθηγητής
Γ. Ὅλα τὰ ἀνωτέρω ἀποτελοῦν τὰς γενικὰς συντεταγμένας τῶν θέσεων καὶ τῶν προτάσεων τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, σχετικῶς πρὸς τὴν διδασκαλίαν τοῦ Μ.τ.Θ..
Θεωρῶ ὅμως ὅτι ὑφίστανται δύο ἐπιπλέον ἐγγενῆ προβλήματα εἰς τὴν ὅλην διαλεκτικήν, εἰς τὰ ὁποῖα ἡ Ἐκκλησία δύναται νὰ καταθέση ἐπίσης τὰς ἀπόψεις Της.
Τὸ πρῶτον πρόβλημα σχετίζεται μὲ τὴν παρουσίαν καὶ τὴν ἐκπαιδευτικὴν δυνατότητα τοῦ διδάσκοντος – καθηγητοῦ, ἀπὸ τὸν ὁποῖον ἐξαρτᾶται ὅπως καὶ εἰς τὰ λοιπὰ μαθήματα ἡ ἀνάδειξις τόσον τοῦ σκοποῦ, ὅσον καὶ τοῦ προαναφερθέντος χαρακτῆρος τοῦ Μ.τ.Θ.
Ὁ διδάσκων εἰς τὰς σχολικὰς αἰθούσας ἀποτελεῖ τὴν κινητήριον δύναμιν διὰ τὴν ἐπίτευξιν τῆς γνώσεως, τὴν ἑρμηνευτικὴν ἀνάλυσιν ἢ ἀπόδοσιν αὐτῆς καὶ τὴν ἐπιδιωκομένην ἀνάπτυξίν της.
Διὰ τὸν λόγον τοῦτον ὑποδεικνύομεν, ὅπως εἰς τὰς Θεολογικὰς Σχολὰς καὶ εἰς τὰ λοιπὰ Παιδαγωγικὰ Τμήματα τῆς τριτοβαθμίου ἐκπαιδεύσεως, ὑποδειχθῆ ἡ ἀναγκαιότης παροχῆς περισσότερων γνώσεων παιδαγωγικῶν καὶ Εἰδικῆς Διδακτικῆς τοῦ Μ.τ.Θ., παραλλήλως πρὸς τὴν θεολογικὴν ἐκπαίδευσιν τῶν νέων θεολόγων καὶ τῶν λοιπῶν γνωστικῶν ἀντικειμένων.
Αἱ ὧραι διδασκαλίας
Τὸ δεύτερον πρόβλημα ἀφορᾶ εἰς τὴν θέσιν τοῦ Μ.τ.Θ. εἰς τὴν ὅλην δομὴν τοῦ ἀναλυτικοῦ προγράμματος τῆς πρωτοβαθμίου καὶ τῆς δευτεροβαθμίου ἐκπαιδεύσεως, θέμα, τὸ ὁποῖο σχετίζεται τόσον μὲ τὸν ἀριθμὸν τῶν ὡρῶν διδασκαλίας, κυρίως εἰς τὰς τάξεις Β καὶ Γ´ Λυκείου, ὅσον καὶ μὲ τὸ περιεχόμενον τῆς ὕλης τοῦ μαθήματος εἰς τὸ ὑπὸ κατάρτισιν ἀναλυτικὸν πρόγραμμα.
Ὡς πρὸς τὸ θέμα τῶν ὡρῶν διδασκαλίας, εἰς τὰς δύο τελευταία τάξεις τοῦ Λυκείου, θεωρῶ ὅτι πρέπει νὰ ἐπιδιώξωμεν (τὴν διατήρησιν τῆς ὑποχρεωτικότητος καὶ τῶν δύο ὡρῶν διδασκαλίας εἰς κάθε μίαν τάξιν).
Ὡς πρὸς τὸ περιεχόμενον τοῦ ἀναλυτικοῦ προγράμματος τοῦ Μ.τ.Θ. θὰ πρέπη νὰ ἐπιδιωχθῆ, ὥστε νὰ ἐναρμονίζεται αὐτὸ πρὸς τὸν χαρακτῆρα καὶ τὸν σκοπὸ τοῦ μαθήματος, ὅπως τὸν περιεγράψαμεν ἀνωτέρω. Δηλαδή, νὰ παρουσιάζη ἕν μάθημα, τὸ ὁποῖον θὰ διατηρῆ τὸν γνωστικὸν καὶ παιδαγωγικόν του χαρακτῆρα. Θὰ ἐκφράζεται μέσα ἀπὸ μίαν ἑνιαίαν δομήν, μὲ τρόπον ἐπαγωγικόν, συμφώνως καὶ μὲ τὰ σύγχρονα παιδαγωγικὰ χαρακτηριστικὰ τῆς ἡλικίας καὶ τῶν μορφωτικῶν ἀναγκῶν. Δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ἀποτελῆ ἁπλῆν συσσώρευσιν γνώσεων, οὔτε νὰ ἐπιδιώκη προβολὴν μεταφυσικῶν καὶ ἰδεολογικῶν προεκτάσεων, ἑρμηνευτικῶν προσεγγίσεων ἢ ἀκροβατισμῶν, ἀλλὰ διὰ τῆς διδασκαλίας θὰ ἐπιδιώκεται ἡ προβολὴ καὶ αἱ συνέπειαι διαμορφώσεως ἑνὸς προτύπου ζωῆς, δηλαδὴ τοῦ πολιτισμοῦ καὶ τῆς κοινωνίας.
Διδασκαλία διὰ ὅλους
Ἐπὶ τῇ βάσει τῶν συντεταγμένων αὐτῶν θὰ πρέπη νὰ διαμορφωθῆ ἕν πρόγραμμα, τὸ ὁποῖον θὰ ξεκινᾶ καὶ θὰ ἔχη ὡς ἐπίκεντρον τὴν ἑλληνορθόδοξον παράδοσιν τοῦ τόπου, ἐπὶ τῇ βάσει τοῦ ὁποίου ἐξεφράσθη ὡς ἦθος, καὶ διεμορφώθη ὡς ζωή, καὶ ὡς αὕτη ἡ παράδοσις ἀπετυπώθη εἰς τὰ μνημεῖα τοῦ πολιτισμοῦ μας.
Ἕκαστος μαθητὴς ἢ μαθήτρια, ἀνεξαρτήτως τῆς θρησκευτικῆς του ἰδιοπροσωπίας, εἶναι ἀπαραίτητον καὶ πολύτιμον νὰ γνωρίζη τὴν θρησκευτικὴν παράδοσιν τοῦ τόπου, ὡς πίστιν, λατρείαν, ζωήν, τέχνην καὶ πολιτισμόν. Τοῦτος θὰ πρέπη νὰ εἶναι ὁ πρῶτος καὶ ὁ βασικὸς κύκλος τοῦ μαθήματος. Ὁ δεύτερος κύκλος θὰ ἀφορᾶ τὰς μεγάλας χριστιανικὰς παραδόσεις, ἐκτὸς τῆς Ὀρθοδοξίας, αἱ ὁποῖαι συναντῶνται εἰς τὸν ἑλλαδικὸν χῶρον καὶ γενικότερον εἰς τὸν κόσμον, ὅπως ὁ Ρωμαιοκαθολικισμὸς καὶ ὁ Προτεσταντισμός. Ὁ τρίτος κύκλος θὰ πρέπη νὰ περιλαμβάνη ὁρισμένα στοιχεῖα ἀπὸ τὰ μεγάλα Θρησκεύματα καὶ ἰδίως ὅσα ἐνδιαφέρουν τὴν ἑλληνικὴν κοινωνίαν περισσότερον, δηλαδή, τὰς μονοθεϊστικὰς παραδόσεις τοῦ Ἰουδαϊσμοῦ καὶ τοῦ Ἰσλάμ, τὸν Ἰνδουϊσμὸν καὶ τὸν Βουδισμόν, προκειμένου εἰς ἐπίπεδον γνωσιακὸν οἱ διδασκόμενοι νὰ ἀποκτήσουν "πεῖραν".
Πάντα ταῦτα ὑποβάλλω Ὑμῖν εὐσεβάστως».
Ορθόδοξος Τύπος, 16/11/2012
Δείτε και:
