Σχεδόν 3.500 άνθρωποι εκτιμάται από τους ειδικούς ότι έδωσαν τέλος στη ζωή τους στη χώρα μας από το 2010, έτος έναρξης της οικονομικής κρίσης έως και τον περασμένο μήνα, αριθμός που για τα ελληνικά δεδομένα είναι συγκλονιστικός, καθώς αποτυπώνει το μέγεθος της γενοκτονίας που συντελείται τα τελευταία δύο χρόνια...
Ανθρωποι απελπισμένοι πηδούν από μπαλκόνια, αυτοπυροβολούνται, απαγχονίζονται ή γίνονται ολοκαύτωμα, όπως η 20χρονη άνεργη κοπέλα από τα Μελίσσια, που αυτοπυρπολήθηκε την Τρίτη. Οπως μόλις μία ημέρα μετά, την Τετάρτη 14 Νοεμβρίου, η 35χρονη νοσοκόμα, που είχε απολυθεί πριν από λίγες ήμερες, «βούτηξε» από το μπαλκόνι της εξαώροφης πολυκατοικίας της στο Παγκράτι. Και τα περιστατικά πληθαίνουν με γεωμετρική πρόοδο....
Την 1η Νοέμβριου βρέθηκε το πτώμα ενός 60χρονου οικοδόμου από τη Σιάτιστα. Η οικογένειά του είχε χάσει τα ίχνη του από τον Αύγουστο. Ο άνεργος οικοδόμος είχε μάθει ότι του είχαν κόψει το πενιχρό επίδομα που έπαιρνε και είχε γράψει στη σύζυγό του: «Γυναίκα, μη με περιμένεις. Δεν θα γυρίσω σπίτι, είμαι ένας άχρηστος, ένα σκουπίδι».
Οι απαγχονισμοί
Στις 30 Οκτωβρίου ένας 42χρονος έμπορος στη Λαμία απαγχονίστηκε. Μία μέρα νωρίτερα με τον ίδιο τρόπο είχαν βάλει τέλος στη ζωή τους ένας 47χρονος άνεργος στην Κρήτη και ένας 27χρονος στην Πάτρα, όπως ο 66χρονος φαρμακοποιός στο Λαύριο στις 25 του προηγούμενου μήνα. Και ο μακάβριος κατάλογος δεν έχει τέλος.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της μη κυβερνητικής οργάνωσης Κλίμακα (www. Suicide-help.gr), τον Ιανουάριο του 2012, έβαλαν τέλος στη ζωή τους 19 άνθρωποι. Τον Φεβρουάριο άλλοι 19 προχώρησαν στο απονενοημένο διάβημα, ενώ τον Μάρτιο 24, τον Απρίλιο 32, τον Μάιο 47, τον Ιούνιο 26, τον Ιούλιο 31, τον Αύγουστο 27, τον Σεπτέμβριο 31 και τον Οκτώβριο 18.
Συνολικά 275 αυτοκτονίες καταγράφηκαν από την Κλίμακα από την αρχή του χρόνου έως και τον Οκτώβριο.
Το 2011 οι αυτόχειρες ήταν 268 και το 2010 416! Δηλαδή τα δύο τελευταία χρόνια έχουν καταγραφεί «επισήμως» 959 αυτόχειρες. Ανεπισήμως, λένε οι ειδικοί, ο αριθμός αυτός είναι πολύ μεγαλύτερος, καθώς -όπως λέει στην «κυριακάτικη δημοκρατία» ο ψυχίατρος Αντώνης Λιοδάκης, διευθυντής του Κέντρου Ψυχικής Υγείας στο Ρέθυμνο- οι αυτοκτονίες δεν δημοσιοποιούνται σ΄ ένα μεγάλο ποσοστό. «Οι εκτιμήσεις μας είναι ότι από την αρχή της οικονομικής κρίσης περίπου 3.500 Ελληνες έχουν δώσει τέλος στη ζωή τους. Ο αριθμός αυτός προκύπτει από την αύξηση των κρουσμάτων κατάθλιψης. Πολλές φορές το οικογενειακό περιβάλλον κρατάει μυστικό, για παράδειγμα, μια δηλητηρίαση ή ένα τροχαίο δυστύχημα που παθαίνει ο ασθενής με κατάθλιψη».
Τεράστιες διαστάσεις
Αν αναλογιστούμε μάλιστα ότι σε κάθε μία αυτοκτονία αντιστοιχούν δέκα έως είκοσι απόπειρες, αντιλαμβανόμαστε τις διαστάσεις του προβλήματος, σημειώνει η ψυχίατρος της Κλίμακας κυρία Ελένη Μπεκιάρη, που εργάζεται στο Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας. «Η κρίση έχει αποδειχτεί ότι λειτουργεί ως ένας πυροδοτικός μηχανισμός, ο οποίος τις περισσότερες φορές κινητοποιεί ευάλωτα άτομα προς ακραίες κατευθύνσεις» εξηγεί η ψυχίατρος.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι άνθρωποι που «δεν θέλουν άλλο να ζήσουν» δεν μπορούν να διαχειριστούν τα πολλά οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν, αισθάνονται αδικημένοι, νιώθουν ότι είναι αποκλεισμένοι από τα πάντα ή βιώνουν έναν αφόρητο ψυχικό πόνο, γιατί δεν μπορούν να βρουν εργασία και να νιώσουν χρήσιμοι στην οικογένειά τους και κατ΄ επέκταση και στην ίδια την κοινωνία.
Μελέτες έχουν δείξει εξάλλου ότι ένας άνεργος αντιμετωπίζει διπλάσιες με τριπλάσιες πιθανότητες να αυτοκτονήσει σε σχέση με εκείνον που δουλεύει, αλλά και ότι η εργασιακή ανασφάλεια που επικρατεί λόγω της ύφεσης αυξάνει κατά 33% την πιθανότητα εμφάνισης ψυχικής διαταραχής.
INFO: Η Εθνική Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία 1018 λειτουργεί σε 24ωρη βάση, επτά ημέρες την εβδομάδα, με την υποστήριξη και την εποπτεία του υπουργείου Υγείας. Δέχεται κλήσεις από κινητό ή σταθερό τηλέφωνο, απ' όλες τις περιοχές της Ελλάδας, με αστική χρέωση. Οι κλήσεις, φυσικά, είναι ανώνυμες και εμπιστευτικές.
Στόχος της είναι η διαχείριση της αυτοκαταστροφικής κρίσης, έτσι ώστε να αποφευχθεί ο βραχυπρόθεσμος κίνδυνος, αλλά και να διασφαλιστεί, όσο είναι δυνατόν, η παροχή ψυχιατρικής και ψυχολογικής στήριξης στον καλούντα και την οικογένειά του.
Βροχή οι κλήσεις στο 1018 από απεγνωσμένους που νιώθουν πως είναι βάρος
Τα τελευταία δύο χρόνια οι ειδικοί επιστήμονες της ψυχικής υγείας της Κλίμακας, που λειτουργεί την Εθνική Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία 1018, έχουν σημάνει συναγερμό, διότι -όπως επισημαίνουν- η αύξηση στις αυτοκτονίες στην Ελλάδα των Μνημονίων έχει αγγίξει το 40%.
«Αυτή είναι η δίκη μας εκτίμηση, καθώς η Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία μόλις φέτος τον Ιούλιο ανακοίνωσε τα επίσημα στοιχεία των αυτοκτονιών του 2010. Γι' αυτό στην Κλίμακα ''ανεβάζουμε'' τα κρούσματα που γίνονται γνωστά και βλέπουμε ότι πλέον συχνά έχουμε ακόμη δύο και τρεις αυτοκτονίες την ημέρα. Ομως οι πραγματικοί αριθμοί είναι πολύ μεγαλύτεροι».
Η γραμμή δέχεται κάθε μέρα 20 με 40 κλήσεις από απελπισμένους πολίτες όλης της χώρας. Συνήθως οι άνθρωποι εμφανίζουν αυτοκαταστροφική συμπεριφορά ή βιώνουν την απώλεια, π.χ., της εργασίας ή ανησυχούν για κάποιο δικό τους άτομο, που φαίνεται από τις πράξεις του ότι σκοπεύει να κάνει κακό στον εαυτό του.
Την ίδια ώρα 10-15 άτομα κάθε ημέρα επισκέπτονται τους ψυχολόγους και ψυχιάτρους του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, που βρίσκεται στον Κεραμεικό στην οδό Δεκελέων 50 (τηλ.: 210 3417160-3).
Πρόκειται για μαθητές και εφήβους ηλικίας από 14 έως 18 ετών, που απευθύνονται εκεί έπειτα από παρότρυνση των καθηγητών τους απ' το σχολείο, ανέργους, ιδιαίτερα στην πιο παραγωγική τους ηλικία, 20-55 ετών, ή ανθρώπους που ζητούν βοήθεια έπειτα από νοσηλεία στα νοσοκομεία ή παραπέμπονται από τα Κέντρα Υγείας των δήμων. «Αισθάνονται ότι δεν προσφέρουν, ότι είναι βάρος στην οικογένειά τους, ότι είναι άχρηστοι ακόμα και εάν εργάζονταν επί 10 ή 20 χρόνια συνέχεια. Οι άνθρωποι που χάνουν την εργασία τους νιώθουν ταυτόχρονα ότι έχασαν την αξιοπρέπειά τους και αυτό το συναίσθημα οδηγεί στην κατάθλιψη, που σε πολλές περιπτώσεις επιφέρει ακόμα και την αυτοκτονία» εξηγεί η κυρία Ελένη Μπεκιάρη.
Η χωρισμένη μητέρα (χωρίς δουλειά) που σώθηκε και πήρε τη ζωή στα χέρια της
Εκτός από τους ανθρώπους που λυγίζουν υπό το βάρος των οικονομικών προβλημάτων, υπάρχουν και εκείνοι που «πάλεψαν» με τον εαυτό τους και κέρδισαν το στοίχημα για τη ζωή. Οπως μας λέει η ψυχίατρος Ελένη Μπεκιάρη, εκατοντάδες έχουν καταφέρει τελικά να βγουν νικητές έπειτα από μια απόπειρα ή σκέψεις για να τερματίσουν τη ζωή τους με την υποστήριξη των ειδικών του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, αλλά και τη συμπαράσταση της οικογένειάς τους ή των φίλων τους, που τους αγκάλιασαν.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση μιας 40χρονης μητέρας, χωρισμένης με ένα παιδί, που ύστερα από 15 χρόνια εργασίας σε μια εμπορική εταιρία απολύθηκε και αισθάνθηκε να χάνει τα πάντα. «Χρειάστηκε ένας ξάδελφός της να μας τη φέρει κυριολεκτικά ''σηκωτή'' στο Κέντρο, μετά την πρώτη της απόπειρα αυτοκτονίας το 2010» περιγράφει η κυρία Μπεκιάρη και συνεχίζει: «Μάλιστα, μετά την πρώτη επίσκεψη η ίδια έλεγε στην οικογένειά της ότι δεν πρόκειται να ξανάρθει στο Κέντρο μας. Ευτυχώς ήρθε και δεύτερη και τρίτη και πολλές φορές ακόμα. Υστερα από σχεδόν έναν χρόνο κατάφερε να αναγνωρίσει το πολύτιμο δώρο που λέγεται ζωή, να αποδεχτεί τις δυσκολίες του ταξιδιού που μας επιφυλάσσει και να βρει τη δύναμη να ορθοποδήσει».
Σήμερα η γυναίκα εξακολουθεί να είναι άνεργη, όμως ψάχνει να βρει δουλειά και μάλιστα είναι πρόθυμη να μάθει ακόμα και μια τέχνη άσχετη με ό,τι έκανε τα τελευταία 15 χρόνια, καθώς γνωρίζει ότι πρέπει να κινητοποιηθεί για να ζήσει.
«Κλείστε την TV και φυτέψτε μποστάνια για θεραπεία αλλά και τις βιωτικές σας ανάγκες»
Οι άνθρωποι σε περίοδο οικονομικής κρίσης οδηγούνται συχνότερα στην αυτοχειρία διότι πλήττονται τρία βασικά ζητήματα της ύπαρξης τους, λένε οι ειδικοί. Αυτά είναι το εισόδημά του,ς βάσει του οποίου έχουν προγραμματίσει τη ζωή τους, η αξιοπρέπειά τους και το αίσθημα της ασφάλειας. Οταν αυτά εξανεμίζονται, τότε οι πολίτες γίνονται ευάλωτοι και το μέλλον κάθε χώρας είναι δυσοίωνο. «Πιστεύω ότι η αύξηση των αυτοκτονιών στην Ελλάδα είναι καθαρά πολιτικό πρόβλημα» σημειώνει ο διευθυντής του Κέντρου Ψυχικής Υγείας Ρεθύμνου Αντώνης Λιοδάκης και συνεχίζει: «Από τον Δεκέμβριο του 2010 έως σήμερα έχουμε δει πάνω από 600 άτομα, ενώ καθημερινά μας επισκέπτονται 20 έως 30 άτομα. Επιπλέον κάθε φορά που επισκέπτεται τα χωριά του Ρεθύμνου η Κινητή μας Μονάδα Ψυχικής Υγείας, η ανταπόκριση του κόσμου είναι τεράστια. Κι αυτό μας έχει εντυπωσιάσει, γιατί οι άνθρωποι πλέον θέλουν να μιλήσουν στον ψυχίατρο, κάτι που μέχρι πριν από λίγα χρόνια το θεωρούσαν ταμπού. Τώρα που δεν έχουν λεφτά ούτε για να αγοράσουν ένα εισιτήριο και να έρθουν στο Κέντρο μας στο Ρέθυμνο, όταν βλέπουν την Κινητή Μονάδα, αρπάζουν την ευκαιρία και έρχονται για να μιλήσουν. Εχουν μεγάλη ανάγκη να συζητήσουν για τα οικονομικά τους προβλήματα που τους βασανίζουν αλλά και τις στρεβλώσεις του πολιτικού μας συστήματος, που καλλιεργήθηκαν επί δεκαετίες και μας έφεραν σ' αυτή την κατάσταση».
Οι συμβουλές που δίνουν οι ψυχίατροι του Κέντρου Ψυχικής Υγείας στο Ρέθυμνο είναι απλές και εύκολες να εφαρμοστούν, όπως υποστηρίζει ο κ. Λιοδάκης: «Καταρχάς πρέπει να κλείσουν τις τηλεοράσεις. Είναι πολύ άσχημο για την ψυχολογία ενός ανθρώπου που χρωστάει στις τράπεζες και δεν έχει δουλειά να σηκώνεται το πρωί, να ανοίγει την τηλεόραση και να βλέπει τους παρουσιαστές αλλόφρονες να φωνάζουν και να σπέρνουν τον πανικό, κουνώντας το δάχτυλο στον τηλεθεατή που ήδη υποφέρει. Αργότερα οι μεσημεριανές και απογευματινές εκπομπές αποχαυνώνουν τον πολίτη με ανοησίες, μεταξύ των οποίων είναι και οι εκπομπές μαγειρικής, τις οποίες παρακολουθεί ο κάθε φτωχός, άνεργος, που δεν έχει να αγοράσει ούτε ψωμί ή γάλα στα παιδιά του, και φυσικά τρελαίνεται. Το βράδυ πάλι με τα τρομο-δελτία απόψεων ο πολίτης περνάει άλλο ένα σοκ και με τα βραδινά σίριαλ της κακιάς ώρας, πάει για ύπνο. Για όλους αυτούς τους λόγους τους λέμε να κλείσουν την τηλεόραση».
Η πρόταση που κάνει ο κ. Λιοδάκης στους πολίτες είναι να αναζητήσουν διεξόδους, όπως η ασχολία με τη γη, καθώς -σύμφωνα με μελέτες- ο άνθρωπος που δημιουργεί μέσα από τη φύση κάνει την καλύτερη ψυχοθεραπεία. «Η μιζέρια, η ηττοπάθεια και η κατήφεια είναι το πρώτο στάδιο της κατάθλιψης. Ολοι μαζί οι φορείς, οι δήμοι, οι κοινότητες, οι σύλλογοι πρέπει να οργανώσουμε μικρές κινήσεις δράσεις» λέει ο κ. Λιοδάκης και εξηγεί: «Υπάρχουν εγκαταλειμμένοι χώροι ακόμα και μέσα στις πόλεις που μπορούν να καλλιεργηθούν. Οι δήμοι πρέπει να πάρουν πρωτοβουλίες, να ενεργοποιηθούν, να καλέσουν τους ανέργους τους και να τους δώσουν την ευκαιρία να καλλιεργήσουν τα δικά τους λαχανικά. Εχω ακούσει ότι κάποιοι δήμοι έχουν επιτελούς αρχίσει να το κάνουν. Επισης, και στα χωριά οι άνθρωποι να ξαναβάλουν τα μποστάνια τους. Ακόμα και το φυτό που φυτεύει κανείς στο μπαλκόνι του στην τσιμεντούπολη, όταν βγάλει λουλούδι, τότε αμέσως αυτός ο άνθρωπος αισθάνεται μια ευφορία μόνο και μόνο που το βλέπει να ανθίζει και να μοσχοβολάει. Τους λέω, λοιπόν, να βάλουν σέλινο σε μια γλάστρα. Μπορεί να ακούγεται λίγο, αλλά από κει πρέπει να ξεκινήσουν για να κάνουν τα επόμενα βήματα. Μόνο και μόνο που βλέπει ο άνθρωπος να δημιουργεί μέσα από τη φύση είναι ψυχοθεραπεία».
Το ανταλλακτικό εμπόριο είναι επίσης μια ακόμη λύση, που μπορεί να εξασφαλίσει σ΄ έναν άνεργο τα προς το ζην. Για παράδειγμα, μπορεί να βάλει πατάτες στο μποστάνι του και τις ανταλλάξει, π.χ., με αβγά.
Περάσαμε ήδη το πρώτο σοκ
«Ηδη πιστεύω ότι περάσαμε το πρώτο σοκ και βιώσαμε μια περίοδο στοχασμού, περίσκεψης και απογοήτευσης. Τώρα είναι η ώρα της κινητοποίησης. Εχουμε μάθει από τα λάθη μας και δεν έχουμε πια καμία δικαιολογία. Η αυτοκτονία φυσικά και δεν είναι λύση. Ο κόσμος έχει μπουχτίσει από τα προβλήματα, γι΄ αυτό πρέπει να τα συζητάει και να τα βγάλει από μέσα του. Θα πρέπει όμως και να δραστηριοποιηθεί με αυτά που έχει, γιατί ο ''πνιγμένος από τα μαλλιά του πιάνεται'', όπως λέει και η σοφή παροιμία. Αυτά συζητάμε κάθε μέρα και με τους ανθρώπους που έρχονται στο Κέντρο και ψάχνουν λύσεις για να βγουν από το αδιέξοδο της κρίσης και να μη σκέφτονται την αυτοκτονία».
Τα σημάδια που δείχνουν το πρόβλημα
Οι ειδικοί της Κλίμακας υπογραμμίζουν ότι η αύξηση των αυτοκτονιών δεν είναι μόνο αποτέλεσμα της κοινωνικοοικονομικής κρίσης που πλήττει τον ελληνικό πληθυσμό. Είναι και αποτέλεσμα του εφησυχασμού, της ενοχής και του φόβου να αναγνωρίσουμε τι συμβαίνει δίπλα μας. Δηλαδή να αναγνωρίσουμε όλα εκείνα τα προειδοποιητικά σημάδια που «εκπέμπει» ένας άνθρωπος που σκέφτεται να αυτοκτονήσει. Για παράδειγμα, εμφανίζουν αλλαγές στη συμπεριφορά τους, είναι θλιμμένοι, ανήσυχοι, κλείνονται στον εαυτό τους και δυσκολεύονται στην επικοινωνία τους με τους άλλους.
Επίσης, γίνονται απαισιόδοξοι, χάνουν το ενδιαφέρον τους για δραστηριότητες που τους ευχαριστούσαν και εμφανίζουν αλλαγές στις διατροφικές τους συνήθειες και στις συνήθειες του ύπνου. Κάποιες φορές δε μπορεί να μιλούν για το θάνατο ή την αυτοκτονία και να χαρίζουν προσωπικά τους αντικείμενα.
Δημοκρατία- 18/11/2012 - Ρίτα Μελά
