Λύση στο αισθητικό πρόβλημα της εικονογράφησης των σύγχρονων ναών επιχειρεί να δώσει η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος, με εγκύκλιο που απέστειλε στην Αρχιεπισκοπή Αθηνών και σε όλες τις Μητροπόλεις (αριθμ. εγκυκλίου 2260, στις 14/11/2012). Τα τελευταία χρόνια η δεινή οικονομική κατάσταση των πιστών κι επακόλουθα ο περιορισμός των εσόδων στους ναούς, έχει υποχρεώσει τους ιερείς και τα εκκλησιαστικά συμβούλια ν’ αναθέτουν τον εικονογραφικό διάκοσμο και τη συντήρηση των ναών σε τεχνίτες κι όχι σε ζωγράφους με εμπειρία και γνώση στην μνημειακή θρησκευτική τέχνη. Το πρόβλημα έχει οξυνθεί με την εκτεταμένη χρήση μεταξοτυπίας, που σαν αποτέλεσμα έχει την κακή φωτοτυπική αντιγραφή. Οι αποκαλούμενοι αγιογράφοι τοποθετούν επάνω στις επιφάνειες του ναού έτοιμες μεταξοτυπίες ή κάνουν χρήση ειδικού video-προβολέα (προτζέκτορα) κι επιζωγραφίζουν, αναπαράγοντας ξένες, έτοιμες συνταγές. Για πρώτη φορά μάλιστα στο εγκύκλιο σημείωμα γίνεται λόγος περί πνευματικής ιδιοκτησίας.
Συγκεκριμένα, συστήνεται στους προϊσταμένους των ναών:
α) η αποφυγή εκκλησιαστικών ειδών ευτελούς αξίας και β) η απαγόρευση χρήσεως εγχρώμων φωτοτυπιών (μεταξοτυπίας), λόγω της δημιουργίας κακίστου αισθητικού αποτελέσματος και του κινδύνου εμπλοκής σε δικαστικές διενέξεις, λόγω κλοπής πνευματικής ιδιοκτησίας άλλων αγιογράφων.
Το θέμα της εικονογράφησης των ναών δεν είναι βεβαίως κάτι καινούργιο στη ζωή της Εκκλησίας. Θεσμικά απασχόλησε για πρώτη φορά τον Αρχιεπίσκοπο Θεόκλητο στις αρχές του περασμένου αιώνα, όταν επιχείρησε το 1905 να θέσει ένα πλαίσιο βασικών αρχών στην εικονογράφηση των νεοαναγειρόμενων μνημείων. Με ένταση τέθηκε στη δεκαετία του ’30, με μπροστάρη τον Φώτη Κόντογλου, όπου η Πολιτεία και μάλιστα διά νόμου επιχείρησε ν’ αποφύγει αισθητικά ατοπήματα. Έκτοτε, το πρόβλημα στη σύγχρονή του μορφή, παραμένει και ταλανίζει τη ζωή της Εκκλησίας.
Η εγκύκλιος της Ιεράς Συνόδου
«Περίτοῦδιακόσμουκαίτῆςχρήσεωςἐγχρώμωνφωτοτυπιῶν (μεταξοτυπιῶν) διάτήνἁγιογράφησιντῶνἹερῶνΝαῶν»
Πρωτ. 5097
Αριθμ. Διεκπ. 2260 Αθήνα, 14ῃ Νοεμβρίου 2012
Πρός
ΤήνἹεράνἈρχιεπισκοπήνἈθηνῶνκαί
ΤήνἹεράνἈρχιεπισκοπήνἈθηνῶνκαί
ΤάςἹεράςΜητροπόλειςτῆςἘκκλησίαςτῆςἙλλάδος
ἘκΣυνοδικῆςἈποφάσεως, ληφθείσηςἐντῇΣυνεδρίᾳτῆςΔιαρκοῦςἹερᾶςΣυνόδουτῆς 6ηςμηνόςΝοεμβρίουἐ.ἔ., καίκατόπινπροτάσεωςτῆςΣυνοδικῆςἘπιτροπῆςἘκκλησιαστικῆςΤέχνηςκαίΜουσικῆς, γνωρίζομενὑμῖν, ὅτιἡἹεράΣύνοδος, ἐντῇῥηθείσῃΣυνεδρίᾳΑὐτῆς, λαβοῦσαἐπίσηςὑπ’ ὄψιντόσοντήνἐπικρατοῦσανδυσμενεστάτηνοἰκονομικήνκατάστασιν, ὅσονκαίτήνἀνάγκηνδιατηρήσεωςτῆςεὐπρεπείαςκαίτῆςπαραδόσεωςσχετικῶςπρόςτόνδιάκοσμοντῶνἹερῶνΝαῶν, ἤχθηεἰςτήνἈπόφασιν, ὅπωςσυστήσῃεἰςὑμᾶς : α) τήνἀποφυγήνχρήσεωςἐκκλησιαστικῶνεἰδῶνεὐτελοῦςἀξίαςδιάτόνδιάκοσμοντῶνἹερῶνΝαῶνκαίβ) τήνἀπαγόρευσινχρήσεωςἐγχρώμωνφωτοτυπιῶν (μεταξοτυπιῶν) διάτήνἁγιογράφησιντῶνἹερῶνΝαῶν, λόγῳτῆςδημιουργίαςκακίστουαἰσθητικοῦἀποτελέσματοςκαίτοῦκινδύνουἐμπλοκῆςεἰςδικαστικάςδιενέξεις, λόγῳκλοπῆςπνευματικῆςἰδιοκτησίαςἄλλωνἁγιογράφων.
Ἐντολῇ τῆς Ἱερᾶς Συνόδου
Ὁ Ἀρχιγραμματεύς
† Ὁ Διαυλείας Γαβριήλ
