ΠΑΤΕΡΙΚΑ ΚΗΡΥΓΜΑΤΑ – ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ
1. Μέ τό σημερινό μας κήρυγμα, ἀδελφοί χριστιανοί, ἀρχίζουμε μιά νέα σειρά διδαχῶν, ἡ ὁποία θά εἶναι ἀφιερωμένη στούς ἁγίους Πατέρες. Τούς ἁγίους Πατέρες τούς μνημονεύουμε συχνά καί στήν θεία Λατρεία καί στήν ἀτομική μας προσευχή. Μέ τήν ἐπίκληση τῶν Ἁγίων Πατέρων τελειώνουμε τήν προσευχή μας λέγοντες τό «Δι᾽ εὐχῶν τῶν ἁγίων Πατέρων ἡμῶν...». Περί τῶν ἁγίων Πατέρων σᾶς ἔγραψα καί ἄλλοτε, ἀγαπητοί μου, καί σᾶς εἶπα ὅτι αὐτοί εἶναι οἱ σωστοί καί ἀλάνθαστοι ἑρμηνευτές τῆς Ἁγίας Γραφῆς.
Ἔτσι βέβαια εἶναι. Γιατί ἡ Ἁγία Γραφή εἶναι θεόπνευστο βιβλίο. Συγγραφέα της ἔχει τό Ἅγιο Πνεῦμα. Ἀφοῦ λοιπόν ἡ Ἁγία Γραφή γράφηκε ἀπό θεόπνευστους συγγραφεῖς, θά πρέπει καί αὐτοί πού τήν ἑρμηνεύουν νά ἔχουν τήν Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, γιά νά ἑρμηνεύσουν σωστά αὐτό πού γράφηκε με/τήν ἔμπνευση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Καί τέτοιοι ἑρμηνευτές εἶναι οἱ ἅγιοι Πατέρες.Ἐπειδή εἶχαν ἅγιο βίο, ἡ καρδιά τους εἶχε την Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί ὅ,τι ἔλεγαν ἦταν σωστό καί ἀπλανές.
2. Οἱ Ἅγιοι Πατέρες, ὅπως εἶναι θαυμαστοί γιά τήν ἁγία ζωή τους, ἔτσι εἶναι θαυμαστοί καί γιά τήν ὡραία καί ὑψηλή θεολογία τους. Ἡ διδασκαλία τους συνιστᾶ ἕναν πύργο ὁμοφωνίας. Αὐτό σημαίνει ὅτι ὁ ἕνας Πατέρας δέν λέγει ἐναντίον τοῦ ἄλλου Πατέρα, οὔτε συγκρούεται μαζί του, ἀλλά ὅλοι οἱ Πατέρες συμφωνοῦν.
Εἶναι ὅμως ἀλήθεια ὅτι ἡ διδασκαλία τοῦ κάθε ἁγίου Πατέρα συνιστᾶ ἕνα εὖρος, μία διαπλάτυνση σχετικά μέ τόν προηγούμενο Πατέρα. Θά σᾶς ἐξηγήσω, ἀγαπητοί μου, τί θέλω νά πῶ μέ αὐτό. Ἀκοῦστε: Σέ κάθε ἐποχή συμβαίνει μία θεολογική κρίση,·κάθε ἐποχή ἔχει διάφορα θεολογικά προβλήματα. Καί οἱ Πατέρες τῆς κάθε ἐποχῆς καλοῦνται νά τά λύσουν. Καί τά λύνουν πραγματικά μέ βάση τήν διδασκαλία τῶν προηγουμένων Πατέρων. Ὅμως ἐφαρμόζουν τήν διδασκαλία αὐτή στήν ἐποχή τους, γιά νά λύσουν τά προβλήματά της. Ἔτσι αὐξάνεται ἡ προηγούμενη διδασκαλία τῶν ἁγίων Πατέρων καί, χωρίς καθόλου νά ἀλλοιωθεῖ, γίνεται σύγχρονη, γιατί μιλάει στά προβλήματα τῆς κάθε ἐποχῆς.
3. Ἀλλά, ἀδελφοί χριστιανοί, ἐνῶ ἡ διδασκαλία τῶν ἁγίων Πατέρων εἶναι τόσο μεγάλη καί τόσο σπουδαία, ὅμως στήν πατρίδα μας, ἐδῶ καί πολλά χρόνια, ἔχουμε παραθεωρήσει τήν διδασκαλία αὐτή καί δέν τήν μελετοῦμε. Κυκλοφοροῦν βέβαια πολλά θρησκευτικά περιοδικά καί βιβλία. Ἀλλά τά βιβλία καί τά περιοδικά αὐτά, ἄν τά στίψεις, δέν θά βγάλεις οὔτε ἕνα ρακοπότηρο ἀπό τήν σοφία τῶν ἁγίων Πατέρων. Τά βιβλία πού διαβάζουν οἱ χριστιανοί μας – ὅσοι διαβάζουν – δέν ἔχουν τή νόστιμη πατερική διδασκαλία, γι᾽ αὐτό καί τό θεολογικό τους ἐπίπεδο εἶναι χαμηλό. Πολύ τό ἐπιθυμῶ, ἀδελφοί μου, σάν ἐπίσκοπός σας, γιά σᾶς τόν ἐκλεκτό λαό, πού εἶμαι ὑπεύθυνος γιά τήν πνευματική σας τροφή, νά παίρνω κατά καιρούς μία πατερική ὁμιλία καί νά τήν μεταφράζω ἤ νά τήν «ζυμώνω» γιά νά σᾶς τήν προσφέρω μέ ἁπλότητα. Τό ἐπιθυμῶ πολύ αὐτό καί θά τό κάνω μέ τήν Εὐχή τῆς Παναγίας μας. Ἀλλά αὐτή ἡ νέα σειρά τῶν κηρυγμάτων μας, πού τήν ἀρχίζω μέ χαρά, αὐτό θά κάνει· θά προσφέρει τήν πατερική διδασκαλία.
Δέν θά εἶναι ἀπό τά συνηθισμένα κηρύγματα αὐτά πού ἀρχίζουμε ἀπό σήμερα, γι᾽ αὐτό σᾶς παρακαλῶ νά τά προσέχετε ἰδιαίτερα, γιά νά μορφωθεῖτε θεολογικά.
4. Τό πρῶτο λοιπόν λάθος μας σχετικά μέ τούς ἁγίους Πατέρες εἶναι τό ὅτι δέν διαβάζουμε τά ἅγια βιβλία τους καί ἀντί αὐτῶν προτιμᾶμε νά διαβάζουμε θρησκευτικά «περιοδικούλια» μέ διηγήματα καί ὠφελιμιστικά ἄρθρα, πού δεν λένε τίποτε ἀπό θεολογία. Πετᾶξτε, χριστιανοί μου, τά βιβλία καί τά περιοδικά αὐτά. Μήν τά διαβάζετε. Οὔτε τά δικά μου βιβλία νά διαβάζετε, ἀλλά νά διαβάζετε τά βιβλία τοῦ ἁγίου Νικοδήμου τοῦ ἁγιορείτου, ὁ ὁποῖος εἶναι ἡ «συνισταμένη» τῶν ἁγίων Πατέρων. Φανταστεῖτε! Ὅταν ἤμασταν ὑπόδουλοι στους Τούρκους εἴχαμε σωστή διδασκαλία, σωστό κήρυγμα, πέρα γιά πέρα ὀρθόδοξο, μέ ἅγιο Νικόδημο Ἁγιορείτη καί μέ ἅγιο Κοσμᾶ Αἰτωλό. Καί ἡ διδαχή τῶν Πατέρων αὐτῶν ἔβγαλε μάρτυρες καί ἥρωες, γιατί ἦταν διδασκαλία πού μιλοῦσε γιά ἀσκητισμό. Ὅταν ἐλευθερωθήκαμε, παραμερίσαμε τούς ἁγίους Πατέρες και οἱ χριστιανοί μας ἔγιναν καλοπερασάκηδες, χωρίς πόθο γιά ἄσκηση καί μαρτύριο.
Ἄς μήν ἐπιτρέψει ὁ Θεός μαρτύριο στά σημερινά μας χρόνια, γιατί θά ἔχουμε προδοσίες, ἐπειδή ἐμεῖς οἱ ἱερεῖς σας καί ἀρχιερεῖς σας οὔτε τραφήκαμε οὔτε και τρέφουμε μέ πατερική διδασκαλία σᾶς, τόν λαό τοῦ Θεοῦ.
5. Τό ἄλλο λάθος σχετικά μέ τούς ἁγίους Πατέρες εἶναι ὅτι τούς σταματήσαμε στόν 8ο αἰώνα καί μιλᾶνε ὅλοι γιά «Ἐποχή τῶν Πατέρων». Ἡ ἀντίληψη αὐτή, ἀδελφοί μου, εἶναι αἱρετική καί προέρχεται ἀπό τούς Φραγκολατίνους. Αὐτοί, ἐπειδή στίς ἀρχές τοῦ ἐνάτου αἰώνα ἔβαλαν τό Φιλιόκβε στό «Πιστεύω» μας και καταδικάστηκαν γι᾽ αὐτό ἀπό τήν 8η Οἰκουμενική Σύνοδο, δέν μποροῦν νά δεχθοῦν σάν ἁγίους Πατέρες αὐτούς πού τούς καταδίκασαν. Γι᾽ αὐτό σταμάτησαν τούς ἁγίους Πατέρες μέχρι τόν 8ο αἰώνα. Ἔτσι, λοιπόν, οἱ παπικοί ὅταν μιλᾶνε γιά ἁγίους Πατέρες, μιλᾶνε γιά μία παλαιά ἐποχή. Αὐτό εἶναι αἵρεση. Δηλαδή, σάν νά λένε οἱ Φραγκολατῖνοι παπικοί ὅτι τώρα δέν ὑπάρχει Ἅγιο Πνεῦμα στην Ἐκκλησία καί γι᾽ αὐτό δέν ὑπάρχουν σήμερα Πατέρες! Ὄχι, χριστιανοί μου, ὄχι!
Πάντοτε ὑπάρχει τό Ἅγιο Πνεῦμα στήν Ἐκκλησία καί πάντοτε ἀναδεικνύονται ἅγιοι Πατέρες σ᾽ αὐτήν καί αὐτοί δίνουν τήν λύση στά θεολογικά προβλήματα τῆς ἐποχῆς. Καί στήν σημερινή μας ἐποχή ἀπολαύσαμε ὡς ἁγίους Πατέρες τούς ἁγιασμένους Ἱερομονάχους Ἰάκωβο καί Πορφύριο καί τόν ἅγιο Γέροντα Μοναχό Παΐσιο. Τά βιβλία τῶν Γερόντων αὐτῶν εἶναι τά «Γεροντικά» τῆς ἐποχῆς μας, συνέχεια τῶν «Γεροντικῶν» τῶν μεγάλων ἐκείνων ἀσκητῶν Πατέρων τῆς ἐρήμου.
6. Γιά νά παραλείψω τά ἄλλα λάθη μας πρός τούς ἁγίους Πατέρες, ἀδελφοί, ἔρχομαι στό σημερινό κίνημα πού λέγεται «μεταπατερική θεολογία».Τό κίνημα αὐτό τάραξε τούς ὀρθοδόξους χριστιανούς μας καί δικαίως· γιατί, ὅπως τό λέγει ἡ ἔκφραση, οἱ δημιουργοί τοῦ κινήματος αὐτοῦ σάν νά παραμερίζουν τήν ὡραία καί ἅγια πατερική θεολογία καί θέλουν νά δώσουν, γιά τή σημερινή ἐποχή, μια ἄλλη θεολογία, «μεταπατερική», ὅπως τήν λέγουν. Σάν δηλαδή νά εἶναι ἄχρηστη γιά τήν ἐποχή μας ἡ διδασκαλία τῶν ἁγίων Πατέρων, σάν νά μή μπορεῖ νά ἐφαρμοστεῖ ἀκριβῶς ὅπως εἶναι, καί πρέπει λοιπόν νά τήν δώσουμε διαφορετικά, προσαρμοσμένη στήν ἐπιστήμη καί στήν σύγχρονη ἐποχή. Ἐάν ἔτσι εἶναι ἡ ἑρμηνεία τοῦ κινήματος αὐτοῦ – ὅπως αὐτό δίνει νά καταλάβουμε ἡ ὀνομασία του –, τότε τό κίνημα «μεταπατερική θεολογία» εἶναι καί βλάσφημο καί αἱρετικό καί θέλει πολεμική καί καταδίκη.Ἡ ἐπίσημη ὅμως ἀπάντηση ἀπό τό ἐν λόγῳ κίνημα πρός τήν Ἱερά Σύνοδο θέλει νά καλύψει τά πράγματα καί διά τοῦτο τό κίνημα δέν ἔχει καταδικαστεῖ ἐπισήμως μέχρι στιγμῆς. Ὅμως ἡ ὀνομασία του «μεταπατερική θεολογία» μᾶς ταράσσει σφόδρα καί ὁ κλῆρος καί ὁ λαός τῆς Ἐκκλησίας μας περιμένει περισσότερη ἐξήγηση μέ ξεκάθαρα λόγια, γιά τό ποιά εἶναι τά κίνητρα τοῦ κινήματος καί γιατί αὐτή του ἡ ὀνομασία. Διαφορετικά, ἀρχιερεῖς καί ἱερεῖς, πού φυλάσσουν φυλακάς νυκτός, καί ὁ ὀρθόδοξος λαός μαζί ἔχουν το χέρι τους στή σκανδάλη!...
† Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας