Η Γέννησις του ΣωτήροςΧριστού
ΤουΠρωτοπρεσβυτέρου Γεωργίου Δορμπαράκη
Το κοντάκιο της εορτής τωνΧριστουγέννων, από τα γνωστότερα τροπάρια της Εκκλησίας μας, μας οδηγεί στηνεπισήμανση σημαντικών και καίριων διαστάσεων της εορτής.
«Η Παρθένος σήμερον τον υπερούσιοντίκτει, και η γη το σπήλαιον τω απροσίτω προσάγει∙ άγγελοι μετά ποιμένωνδοξολογούσι, μάγοι δε μετά αστέρος οδοιπορούσι∙ δι’ ημάς γαρ εγεννήθηπαιδίον νέον ο προ αιώνων Θεός».
(Η Παρθένος Μαριάμ σήμερα γεννά Αυτόνπου είναι πάνω από κάθε κτιστή ουσία και η γη προσφέρει στον απρόσιτο αυτόν Θεότο σπήλαιο. Άγγελοι δοξολογούν το γεγονός μαζί με τους ποιμένες, ενώ οι μάγοιοδοιπορούν (προς τη Βηθλεέμ) με οδηγό το αστέρι. Διότι για εμάς και για τησωτηρία μας γεννήθηκε ως βρέφος ο προαιώνιος Θεός).
Το πρώτο που διαπιστώνει κανείς, ότανεμβαθύνει στα Χριστούγεννα, είναι ότι πρόκειται περί μεγάλου μυστηρίου∙ περίγεγονότος δηλαδή που υπερβαίνει την οποιαδήποτε αντιληπτική ικανότητα τουανθρώπου, αλλά και κάθε άλλη ικανότητά του. «Μυστήριον ξένον ορώ και παράδοξον»κατά την έκφραση της υμνολογίας. Και τούτο γιατί μιλάει για τον Θεό που είναιπέρα από κάθε κτιστή, δημιουργημένη πραγματικότητα. Αυτό σημαίνει ότι δενυπάρχει κανείς αυτόνομος ανθρώπινος δρόμος κατανοήσεως του Θεού. Κάτι τέτοιο ανσυνέβαινε, θα διέστρεφε την περί Θεού εικόνα, αφού θα υποβίβαζε κι Αυτόν σεκάτι το κτιστό. Στον Χριστιανισμό ο ίδιος ο Θεός φανερώνεται, ενώ ο μόνοςδρόμος κατανοήσεώς Του είναι η από το Πνεύμα Του φωτισμένη πίστη.
Ο απόστολος Παύλος διακηρύσσει τηνπαραπάνω αλήθεια.«Ομολογουμένως μέγα εστί το της ευσεβείας μυστήριον∙ Θεόςεφανερώθη εν σαρκί» (Α΄Τιμ. 3, 16). Το μυστήριο ακριβώς αυτό επισημαίνει και τοκοντάκιο των Χριστουγέννων, όταν μιλώντας για τον Θεό που γεννάται Τονχαρακτηρίζει «υπερούσιον» (πέρα από κάθε κτιστή ουσία), «απρόσιτον»(κανείςδεν μπορεί να Τον πλησιάσει από μόνος του), «προ αιώνων Θεόν» (αυτοζωή και πηγήτης ζωής ως από πάντα υπάρχων).
Η επισήμανση του μυστηρίου μέσα από τοκοντάκιο επιτείνεται ακόμη περισσότερο από το γεγονός ότι εκείνη που τίκτει τονυπερούσιο και απρόσιτο Θεό είναι μία απλή γυναίκα, και μάλιστα Παρθένος. Λογικάμία Παρθένος κόρη δεν στέκει να γεννά – τούτο προσκρούει στους ανθρώπινουςφυσικούς νόμους. Πολύ περισσότερο δεν στέκει με τη λογική ναγεννάται ως άνθρωπος ο Θεός. «Αναμφίβολα είναι φυσικός νόμος να γεννά η γυναίκαμόνον, όταν συνευρεθεί με άντρα∙ όταν όμως μία παρθένος που δεν γνώρισεάντρα γεννήσει και μετά τον τοκετό παραμείνει πάλι παρθένος, αυτό ξεπερνά τουςφυσικούς νόμους» (ι. Χρυσόστομος).
Το λογικό όμως αδιέξοδο αίρεται από τογεγονός ότι όλα αυτά τα πέραν της λογικής πραγματοποιούνται όχι βεβαίως με τηνανθρώπινη δύναμη, αλλά με τη δύναμη του Θεού. Διά Πνεύματος Αγίου γίνεταιάνθρωπος ο Θεός και στον Θεό «ουκ αδυνατήσει παν ρήμα». Με σεβασμό, με πίστηκαι με ευλαβική σιωπή λοιπόν αποδεχόμαστε το γεγονός, διότι ο ίδιος ο Θεόςευδόκησε τούτο. «Ό,τι εμπίπτει στους φυσικούς νόμους αξίζει να ερευνάται, ό,τιόμως τους ξεπερνά πρέπει να περιβάλλεται με τιμητική σιωπή, όχι βέβαια επειδήτου πρέπει απομόνωση, αλλ’ επειδή αξίζει να μένει μυστήριο και νατιμάται χωρίς πολυλογίες» (ι. Χρυσόστομος).
2. Τα Χριστούγεννα μηνύουν ποιος είναιο Χριστός.
Με βάση τα παραπάνω, φανερώνεται καθαράτο ποιος είναι ο Χριστός. Γεννάται ως παιδίον νέον ο προ αιώνων Θεός, λοιπόν οτεχθείς είναι ο αληθινός Θεός που έγινε αληθινός άνθρωπος. Με τα Χριστούγενναδηλαδή διακηρύσσεται η θεμελιώδης πίστη της Εκκλησίας μας, ότι ο Χριστός έχειδιπλή φύση, θεϊκή και ανθρώπινη. Ούτε μόνον Θεός είναι ο Χριστός(μονοφυσιτισμός) ούτε μόνον άνθρωπος (νεστοριανισμός). Είναι ο Θεός, το δεύτεροπρόσωπο της αγίας Τριάδος, που πήρε την ανθρώπινη φύση, σώμα και ψυχή, από τοπανάχραντο σώμα της Θεοτόκου, χωρίς αμαρτία. Και η πρόσληψη αυτή της ανθρώπινηςφύσης έγινε πραγματικά και αληθινά και όχι κατά φαντασία («κατά δόκησιν»), γι’αυτό και μετά την Ανάληψή Του ο Κύριος συνεχίζει να κρατά, και μάλιστα αιωνίως,την ανθρωπότητά Του, δείχνοντας επιπροσθέτως τη μεγάλη αξία του να είναι κανείςάνθρωπος.
Το «χωρίς αμαρτίας» όμως που είπαμε,αφού γεννάται ο Χριστός εκ Πνεύματος Αγίου και άρα χωρίς να κληρονομήσει τηνπροπατορική αμαρτία ως αναγκαστική ροπή προς την αμαρτία, σημαίνει ότι ηαμαρτία δεν είναι φυσική κατάσταση του ανθρώπου. Ο άνθρωπος γίνεται πραγματικόςκαι αληθινός άνθρωπος στον βαθμό που δεν αμαρτάνει, παίρνοντας τη δύναμη αυτήαπό την ενσωμάτωσή του στην ανθρώπινη φύση του Χριστού, με το βάπτισμά του.
3. Συμμετοχή όλου του κόσμου στομυστήριο.
Στην «εκ Πνεύματος αγίου και Μαρίας τηςΠαρθένου» Γέννηση του Χριστού δεν συμμετέχει μόνον η Παναγία. Συμμετέχουν ακόμηο πνευματικός κόσμος των αγαθών αγγέλων, η άλογη φύση, καθώς και όλοι οικαλοπροαίρετοι άνθρωποι, είτε Ιουδαίοι είτε ειδωλολάτρες. «Η γη προσάγει τοσπήλαιον», «οι άγγελοι δοξολογούσιν», οι ποιμένες και οι μάγοι προσέρχονταιπρος προσκύνηση. Με άλλα λόγια τα Χριστούγεννα αποτελούν ένα συμπαντικόπανηγύρι, το οποίο περικλείει τα πάντα. Διότι τα πάντα – άνθρωποι, άγγελοι,φύση - ανακαινίζονται εν Χριστώ. «Ιδού καινά ποιώ πάντα» κατάτην έκφραση της Γραφής (Αποκ. 21, 5).
Ιδιαιτέρως όμως πρέπει να τονίσουμε τηνανθρώπινη συμμετοχή. Ο Θεός έρχεται στον κόσμο δι’ ανθρώπου, της Παναγίας, μακαι γίνεται αποδεκτός από τους ανθρώπους. Στα πρόσωπα των ποιμένων (των απλώνκαι πιστών Ιουδαίων) και των μάγων (των καλοπροαιρέτων ειδωλολατρών) βλέπουμετους ανθρώπινους τύπους που σε κάθε εποχή πιστεύουν στον Χριστό και Τοναποδέχονται. Πρόκειται για τους καλοπροαίρετους ανθρώπους, που η πονηρία δενέχει διαβρώσει ακόμη την ψυχή και την καρδιά τους. Ο κάθε άνθρωπος, κάθεεποχής, έστω και ειδωλολάτρης, τελικώς θα κληθεί από τον Θεό για να πιστέψειστον Χριστό. Οι μόνοι που μένουν ξένοι προς τον ερχομό του Θεού είναι οιπονηροί εκείνοι, υποκριτές και εγωιστές, που δεμένοι παθολογικά με την αμαρτίατου κόσμου δεν τολμούν το άλμα εκείνο, που θα τους ρίξει στην αγκαλιά του Θεού.
4. Ο σκοπός της Γεννήσεως του Χριστού.
Στο κοντάκιο επισημαίνεται, λιτά καιεπιγραμματικά ασφαλώς, και ο σκοπός της Γεννήσεως του Χριστού. Ο Θεός γεννάται«δι’ ημάς» τους ανθρώπους. Στο σύμβολο της πίστεως το «δι’ ημάς» αναλύεταιπερισσότερο: ο Χριστός «δι’ ημάς τους ανθρώπους και διά την ημετέραν σωτηρίαν»κατήλθε εκ των Ουρανών και σαρκώθηκε εκ Πνεύματος Αγίου και από την ΠαρθένοΜαρία. Έτσι σκοπός της ενανθρωπήσεως του Θεού είναι, κατά το σύμβολο και τοκοντάκιο, η σωτηρία των ανθρώπων. Σωτηρία όμως από τι; Από την καταδυνάστευσητης αμαρτίας, του θανάτου και του διαβόλου. Κι αυτή η σωτηρία επιτυγχάνεταικατά τρόπο κυρίως θετικό: ο Χριστός μάς σώζει από την άρνηση στον βαθμό που μαςενώνει με τον Εαυτό Του και διά του Εαυτού Του με τον Θεόν Πατέρα. «Εγώ ειμι ηθύρα. Δι’ εμού εάν τις εισέλθη σωθήσεται» (Ιωάν. 10,9).
Έτσι με την ενανθρώπηση του Θεούανοίγεται και πάλι για τον άνθρωπο η βασιλεία του Θεού και μπορεί να επιτευχθείαπό αυτόν ο αρχικός του προορισμός: το «καθ’ ομοίωσιν», η θέωση. «Ο του ΘεούΛόγος ενηνθρώπησεν, ίνα ημείς θεοποιηθώμεν» (Μ. Αθανάσιος). Ο προορισμός αυτός,που είχε δοθεί ως δυνατότητα στον άνθρωπο απαρχής της δημιουργίας του, ανκαλλιεργούσε σε υπακοή προς τον Θεό τα χαρίσματα του «κατ’ εικόνα», χάθηκεμε την πτώση του στην αμαρτία. Το προπατορικό λεγόμενο αμάρτημα, η ανυπακοήδηλαδή που έδειξαν οι πρωτόπλαστοι στον Θεό Πατέρα, σκοτείνιασε, «εζόφωσε», τοκατ’ εικόνα και κατάφερε καίριο πλήγμα στο καθ’ ομοίωσιν. Ο ερχομός όμως τουΧριστού καθάρισε και πάλι το κατ’ εικόνα και άνοιξε εκ νέου την αρχικήπροοπτική: το καθ’ ομοίωσιν. Με τη Γέννηση του Χριστού ο άνθρωπος άρχισε καιπάλι να νιώθει τη θέρμη της αγκαλιάς του Θεού∙ να βιώνει τη βασιλεία Τουως την αληθινή πατρίδα και ως το πατρικό του σπίτι.
Τις δωρεές αυτές του ερχομού τουΧριστού, που τις ξεκίνησε με τη Γέννησή Του και τις ολοκλήρωσε με όλη τη ζωήΤου και μάλιστα τον Σταυρό και την Ανάστασή Του, καθώς και με την αποστολή τουΠνεύματός Του την ημέρα της Πεντηκοστής, τις απολαμβάνει ο κάθε πιστός μέσαστην Εκκλησία, το ζωντανό σώμα του Χριστού. Ιδιαιτέρως στην εν μετανοίασυμμετοχή στο σώμα και το αίμα του Χριστού γεύεται ο πιστός τις θεοποιέςενέργειες Εκείνου, που τον καθαρίζουν από κάθε αμαρτία και τον ενισχύουνδραστικά στην πορεία του προς τη θέωση. Έτσι η Γέννηση του Χριστούπροεκτείνεται στον χρόνο μέσα από το μυστήριο της θείας Ευχαριστίας. Στη ΘείαΕυχαριστία, το κέντρο της Εκκλησίας, η ενσάρκωση του Χριστού βρίσκει τηνπληρότητά της. Κατά συνέπεια Χριστιανός που δεν κοινωνεί εν μετανοία το σώμακαι το αίμα του Χριστού, ιδίως τα Χριστούγεννα, δεν υπάρχει.
5. Το άστρο των Χριστουγέννων.
Στο κοντάκιο μνημονεύεται και ο αστέραςτης Βηθλεέμ. «Μάγοι δε μετά αστέρος οδοιπορούσι». Τι ήταν όμως αυτό το άστρο;Επρόκειτο για κάποια φυσική, έστω και με την επέμβαση του Θεού, πραγματικότηταή για κάτι διαφορετικό; Κι είναι αλήθεια, πολλές προσπάθειες καταβλήθηκαν στοπαρελθόν – που προεκτείνονται μέχρι και σήμερα ακόμη – με σκοπό να εξιχνιάσουνοι αστρονόμοι το φαινόμενο. Μα, ίσως, προκειμένου για το άστρο, να πρέπει νακινηθούμε περισσότερο πάνω στη γραμμή των Πατέρων της Εκκλησίας μας. Κι εκείνοιαπό αυτούς που ασχολήθηκαν με τον αστέρα της Γεννήσεως, όπως ο άγιος ΙωάννηςΧρυσόστομος, ερμήνευσαν την εμφάνισή του σε σχέση με τους αγγέλους. Λέγεισυγκεκριμένα ο άγιος Χρυσόστομος ότι ο αστέρας αυτός δεν είναι κάτι το φυσικό:ένα φαινόμενο του ουρανού, αλλά πρόκειται μάλλον περί αγγέλου του Θεού, οοποίος παρουσιάστηκε με τέτοια φωτεινότητα, ώστε να κινήσει το ενδιαφέρον τωνμάγων-αστρονόμων της μακρινής Περσίας – ανθρώπων καλοπροαιρέτων, όπως είπαμε –και να τους καθοδηγήσει στο δρόμο τους για να βρουν τον γεννημένο πια Μεσσία.Διότι αν επρόκειτο περί φυσικού αστέρος δεν θα μπορούσε να δικαιολογηθεί τογεγονός να εμφανίζεται και να εξαφανίζεται, όποτε ήθελε. Μη ξεχνάμε ότι σταΙεροσόλυμα χάθηκε το αστέρι, ενώ και πάλι εμφανίστηκε, όταν κίνησαν οι μάγοιπρος τη Βηθλεέμ.
Έτσι κι αλλιώς, στη Γέννηση του Χριστούκινούμαστε πάντα σε επίπεδο διπλό: πατάμε σε έδαφος ιστορικό, φυσικό, αλλά ταδιαδραματιζόμενα είναι θεϊκά, υπερφυσικά.
Ακολουθείν
