ΤΙ ΠΡΟΤΕΙΝΟΥΜΕ ΩΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΕ ΕΝΑ ΝΕΟ ΣΗΜΕΡΑ;
Γεώργιος Λουράντος-Πιέρρος, Καθηγητής Θεολόγος τοῦ Γυμνασίου Κυθήρων
Θαρρῶ πῶς κάθε φορά πού κάνουμε αὐτή τήν ἐρώτηση στόν ἑαυτό μας τρομάζουμε. Ἕνα κῦμα μελαγχολίας ἐπισκιάζει τή σκέψη μας, πού μετατρέπεται κάποιες φορές σέ ἕνα τσουνάμι ἀπελπισίας γιά ὅσα δέν κάναμε καί, δυστυχῶς, δέν πρόκειται νά κάνουμε γιά τούς νέους μας.
Ἡ νέα τάξη πραγμάτων βομβαρδίζει καί ἐμᾶς καί ὅλους γύρω μας καί τή νέα γενιά μέ τήν ὑπαρξιακή ἀνεστιότητα, τήν κατάργηση τῶν ἀρχῶν καί τῶν ἰδεῶν, τήν ἄρνηση τῶν πολιτιστικῶν ἰδιαιτεροτήτων, τήν παραπληροφόρηση καί τήν ἀναξιοπιστία, τή σαρωτική ἐπιδημία ἀγχωτικῶν καταστάσεων. Νομίζω εἶναι μερικά ἀπό τά χαρακτηριστικά τῆς ἐποχῆς μας πού ἐπιδροῦν ἀφάνταστα καί στούς νέους μας σήμερα.
Θά ἤθελα ἐκ τῶν προτέρων νά πῶ, ὅτι παρόλα ὅσα λέγονται γιά τόν κόσμο σήμερα καί γιά τήν κοινωνία μας, ζοῦμε σέ μία ἐποχή, πού ὅσο κι ἄν κινδύνευσε καί κινδυνεύει καί σήμερα μέ ἀφανισμό στήν πραγματικότητα, ἀκόμα δέν χάθηκε τελείως ἡ ἔννοια τῆς ἀνθρωπιᾶς, τό ἄνοιγμα τῆς ἐπικοινωνίας πρός τόν ἄλλον. Ἡ ἔννοια τῆς δικαιοσύνης καί τῆς ἰσότητας. Ἀκόμη δέν χάθηκε τελείως ἡ ἐλπίδα. Μποροῦμε νά τό δοῦμε αὐτό στά μάτια των ἀνθρώπων.
Ἔρχομαι λοιπόν νά θυμίσω σέ ὅλους σας, ἀντίθετα μέ τά σενάρια ἀπελπισίας πού κάνουμε ὅλοι μας, ὅτι σήμερα ζοῦμε κοντά στήν τεχνολογική πρόοδο τοῦ καιροῦ μας, κοντά στά θαυμαστά κατορθώματα τοῦ ἀνθρώπου, σέ ὅλους τούς τομεῖς καί τά ἐπιτεύγματα τῆς τέχνης καί κοινωνικῆς εὐαισθησίας. Δέν ζοῦμε σέ μία κοινωνία πρωτόγονου κανιβαλισμοῦ, ζοῦμε σέ ἕνα κόσμο πού τόν ἐπηρέασε οὐσιαστικά καί τόν μεταμόρφωσε, εἴτε τό θέλουμε εἴτε δέν τό θέλουμε τό χριστιανικό πνεῦμα.
Κατάργηση τῆς δουλείας. Ἰσότητα των ἀνθρώπων. Ἰσοτιμία τοῦ ἄνδρα καί τῆς γυναῖκας. Ἀνάδειξη τῆς θέσης τοῦ παιδιοῦ. Δικαιοσύνη γιά ὅλους. Κοινωνική πρόνοια καί εὐαισθησία. Ἐργασία χωρίς προϋποθέσεις δουλείας καί μέ μισθοδοτική καί ἀσφαλιστική κάλυψη γιά ὅλους.
Ὅλα τά παραπάνω ἐπιτεύγματα τοῦ πολιτισμοῦ μας, ἐπηρεασμένα βαθύτατα ἀπό τό χριστιανικό πνεῦμα, ἐπαναλαμβάνω, μέ πολλές ἐλλείψεις, χωρίς ἀξιοκρατία ἐνίοτε, μέ ἀπαράδεκτους ὄρους κάποιες φορές. Ὅμως καί μέ ὑψηλές κατακτήσεις τοῦ πολιτισμοῦ μας γιά τίς ὁποῖες δικαιωματικά ὑπερηφανευόμαστε.
Σήμερα ὅλα αὐτά τά παραπάνω μποροῦμε νά τά θεωροῦμε αὐτονόητα.
Σκεφτεῖτε ὅμως ὅτι στόν προχριστιανικό κόσμο τίποτα ἀπό ὅλα αὐτά δέν ἦταν αὐτονόητο. Ἀρκεῖ αὐτό γιά τήν κοινωνία πού ἔχουμε διαμορφώσει;
Ἡ ἀπάντηση εἶναι φυσικά ἀρνητική ή ἔτσι τουλάχιστον νομίζω ἐγώ. Στίς ὁριακές στιγμές τῆς αὐτοκριτικῆς πού ὅλοι μας τολμοῦμε , κανείς δέν μπορεῖ νά ἰσχυριστεῖ ὅτι κάνουμε αὐτό πού πρέπει καί στό βαθμό πού ἀπαιτεῖται. Γιά αὐτό καί ζοῦμε σήμερα μία τραγικότητα καί ἔχουμε μία αἴσθηση ἀποτυχίας.
Aκόμη καί στίς κατακτήσεις τοῦ πολιτισμοῦ καί τῆς δημοκρατίας μας δέν νιώθουμε νά ἐκπληρώνονται οἱ στόχοι καί τά ὁράματά μας. Ἡ διάχυτη ὑποκρισία , ἡ μετάφραση τῶν ἀξιῶν σέ οἰκονομικά δεδομένα, ἡ ἔλλειψη σεβασμοῦ πρός τήν ἀνθρώπινη ἀξιοπρέπεια, ἡ καταπάτηση θεμελιωδῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων, τό ἔγκλημα καί ἡ τρομοκρατία, ὁ πόλεμος καί ἡ πείνα, ἡ ἐκμετάλλευση τῆς ἀνυπεράσπιστης παιδικῆς ἡλικίας, εἶναι μερικά μόνο ἀπό τά σημεῖα πού μᾶς κάνουν νά ἀναρωτιόμαστε γιά τήν ἀνθρωπιά μας καί νά ντρεπόμαστε κάποτε καί γιά τήν χριστιανική μας ἰδιότητα.
Ἀλλά ἄς πάρουμε τά πράγματα ἀπό τήν ἀρχή.
Πρῶτα-πρῶτα θά ἤθελα νά παραφράσω τό θέμα τῆς σημερινῆς ὁμιλίας μου, τό τί προτείνουμε δηλαδή ὡς κοινωνία σέ ἕνα νέο σήμερα, μέ τό τί προτείνει ἡ ἀγορά σέ ἕνα νέο σήμερα, γιατί πολύ φοβοῦμαι ὅτι αὐτό πού προτείνει ἡ ἀγορά εἶναι ή φαίνεται νά εἶναι πολύ πιό δελεαστικό ἀπό ὅτι προτείνει ὁ γονέας , ὁ δάσκαλος ή ὁ κληρικός.
Ἡ τηλεόραση, ἡ βιομηχανία τῆς ψυχαγωγίας καί τοῦ ἐλεύθερου χρόνου καί ἡ διαφήμιση ἀσκοῦν τρομακτική ἐπίδραση σέ ὅλα τά στρώματα τοῦ πληθυσμοῦ καί ἰδιαίτερα στήν εὐάλωτη παιδική καί τρυφερή ἡλικία.
Τό παράδοξο εἶναι ὅτι κάποιοι ἀπό ἐκείνους πού ἐντοπίζουν καί καταγγέλλουν τό διαβρωτικό ρόλο τῆς διαφήμισης , προέρχονται οἱ ἴδιοι ἀπό τόν χῶρο τῆς διαφήμισης καί ὄχι ἁπλῶς προέρχονται , ἀλλά συχνά ἔχουν διαγράψει μία ἐξαιρετικά ἐπιτυχημένη προσωπική πορεία.
Στά κείμενά τούς ὑποστηρίζουν ὅτι ἡ ἀλλοτρίωση ἀρχίζει ἀπό τήν πολύ μικρή ἡλικία. Μιλᾶνε γιά σκληρά παιδιά πού ἐξετάζουν μέ βλέμμα εἰδικοῦ τά ροῦχα των συμμαθητῶν τούς , τή μάρκα τοῦ ρολογιοῦ καί τοῦ μπουφάν τούς καί φυσικά τό μοντέλο τοῦ κινητοῦ καί τοῦ ὑπολογιστή τους. Παιδιά πού ἤδη ἀπό τά ἕξι τούς χρόνια γνωρίζουν τήν ἀξία τοῦ χρήματος καί ἀρχίζουν νά σκέπτονται τρόπους γιά νά τό ἀποκτήσουν ὅσο τό δυνατόν συντομότερα καί μέ ἐλάχιστο κόπο.
Φοβᾶμαι πῶς σέ μερικά χρόνια μία στρατιά ἀνεγκεφάλων , διαποτισμένων μέ τεχνολογική παιδεία ὑψηλοῦ ἐπιπέδου, θά ἐνταφιάσει ὁριστικά τή μορφή τοῦ δασκάλου μαζί μέ ἐκείνη των ἄλλων παραδοσιακῶν παιδαγωγῶν , τοῦ πατέρα, τῆς μητέρας, τοῦ ἱερέα. Θά εἶναι ἡ νίκη των πολυεθνικῶν καί των ἠλεκτρονικῶν πολυμέσων. Καί ὅλα αὐτά στό ψευδεπίγραφο ὄνομα τῆς προόδου καί τῆς νεωτερικότητας.
Πολύ φοβᾶμαι πώς ὁ ἐνταφιασμός τῆς μορφῆς τοῦ δασκάλου ἔχει ἤδη ἀρχίσει. Φίλος συνάδελφος πού διδάσκει στό Λύκειο μιᾶς μεγάλης ἐπαρχιακῆς πόλης μοῦ ἐκμυστηρεύθηκε ὅτι ἐπιθυμεῖ νά ἐγκαταλείψει τήν ἐκπαίδευση καί μάλιστα ὅσο τό δυνατόν γρηγορότερα. Ὅταν τό ρώτησα γιατί, μοῦ εἶπε τό ἑξῆς καταπληκτικό: «ὅταν βρίσκομαι στήν τάξη καί διδάσκω, δέν ἔχω ἀπέναντί μου τούς 25 μαθητές, ἀλλά τά πέντε καλύτερα φροντιστήρια τῆς πόλης». Ἐκείνη τή στιγμή ἀνταγωνίζεται τούς καθηγητές των φροντιστηρίων καί πρέπει νά ἀποδείξει στά παιδιά ὅτι μπορεῖ, ὄχι ὅτι εἶναι καλύτερος τούς σάν ἐπιστήμονας, ἀλλά ὅτι μπορεῖ νά κάνει πιό ἀποτελεσματική δουλειά.
Τά παιδιά κρίνουν, συγκρίνουν τό δάσκαλο ὄχι μέ τό πόσο γοητευτικά εἶναι αὐτά πού τούς λέει, ἀλλά μέ τό φροντιστήριο. Μέ τό πόσο χρήσιμα εἶναι αὐτά πού τούς λέει. Ζητοῦν μέ λίγα λόγια χρησιμοθηρική καί ὄχι ἐπιστημονική γνώση.
Ἔρευνες πού διεξήχθησαν τήν τελευταία δεκαετία στίς ΗΠΑ καί στήν Βρετανία μᾶς λένε ὅτι τά παιδιά εἶναι σέ θέση νά ἀναγνωρίζουν ἐπώνυμα προϊόντα ἀπό τήν ἡλικία των 18 μηνῶν. Ἀναγνωρίζουν τό λογότυπο, τά χρώματα, τά σύμβολα. Γύρα στά 2 μποροῦν νά ἀρχίσουν νά ζητοῦν συγκεκριμένες μάρκες, ἐνῶ ἕνα χρόνο ἀργότερα ἀρχίζουν νά ἀξιολογοῦν τίς συγκεκριμένες μάρκες, π.χ ἀποφασίζουν ὅτι ἕνα παιδικό γιαούρτι εἶναι καλύτερο ἀπό ἕνα ἄλλο.
Ἕνα παιδί πού πηγαίνει στήν Α' τάξη τοῦ Δημοτικοῦ γνωρίζει περίπου 200 μάρκες προϊόντων. Στήν ἡλικία των 8 καί 10 ἐτῶν, οἱ μάρκες αὐτές γίνονται 400. τό μέσο παιδί στή Βρετανία βομβαρδίζεται ἀπό πολύ περισσότερα διαφημιστικά μηνύματα σέ σύγκριση μέ ὁποιαδήποτε ἄλλη ὁμάδα παιδιῶν στήν Ἱστορία.
18.000 τηλεοπτικές διαφημίσεις τό χρόνο, χώρια τίς διαφημίσεις πού ἐρχόμαστε σέ ἐπαφή μέ ἀφίσες στό δρόμο καί σέ ἄλλους τόπους. Λέγεται μάλιστα ὅτι τά χρήματα πού ξοδεύουν οἱ ἑταιρεῖες γιά νά πείσουν τά παιδιά νά προτιμήσουν τό ἕνα ή τό ἄλλο προϊόν εἶναι πολύ περισσότερα ἀπό τά χρήματα πού ξοδεύει τό κράτος γιά νά βρεῖ τρόπους μέ τούς ὁποίους θά διδάξει τά παιδιά πῶς θά γράφουν καί θά διαβάζουν.
Εἶναι αὐτονόητο ὅτι ὅλα αὐτά συνέβαιναν ἐδῶ καί χρόνια, ἀλλά μόνον στή δεκαετία τοῦ 90 ἄρχισαν νά γίνονται ἐμφανεῖς οἱ ἐπιπτώσεις αὐτοῦ τοῦ φαινομένου. Ἐνῶ παλαιότερα οἱ ἑταιρεῖες ἀπευθύνονταν κυρίως στούς γονεῖς καί προσπαθοῦσαν νά τούς πείσουν ὥστε αὐτοί νά ἀγοράσουν τά προϊόντα , τώρα ἀπευθύνονται , χωρίς μεσολαβητή , στά παιδιά καί προσπαθοῦν νά πείσουν τά ἴδια τά παιδιά , ὥστε ὄχι μόνο νά ἐπηρεάσουν τίς καταναλωτικές ἐπιλογές των γονιῶν ,ἀλλά νά τούς καταστήσουν ἰσόβιους πελάτες.
Εἶναι χαρακτηριστικό ὅτι σέ ἀρκετά σχολεῖα στίς Ἡνωμένες Πολιτεῖες τῆς Ἀμερικῆς χορηγοί ἐκδηλώσεων εἶναι ἡ Coca Cola ή ἀκόμα καί Τράπεζες κάνουν σεμινάρια στούς μαθητές γιά νά τούς διδάξουν πώς νά χρησιμοποιοῦν πιστωτικές κάρτες μέ ἐξυπνάδα καί εὐελιξία. Δηλαδή τό παιδί μπορεῖ νά μήν μπορεῖ νά ἀποκτήσει πιστωτική κάρτα ἴσως στά 12 ή στά 15 , ἀλλά ὅταν ἔρθει ἡ ὥρα νά ἀποκτήσει, θά ξέρει πολύ καλά ποιά Τράπεζα νά διαλέξει.
Τά τελευταία χρόνια μάλιστα ἡ ἀγοραστική δύναμη τῶν ἴδιων των παιδιῶν μεγαλώνει μέ τρομακτικούς ρυθμούς. Στίς ΗΠΑ αὐξήθηκε ἀπό τό 1989 μέχρι τό 2002 κατά 400% . Ἀπό 6,1 δίς δολάρια τό 1989 σέ 30 δισεκατομμύρια τό 2002. Ἐπιπλέον, συχνά τά παιδιά ἐπηρεάζουν τίς καταναλωτικές ἐπιλογές των μεγάλων γιά τό ποιά ἐφημερίδα θά ἀγοράσουν τήν Κυριακή, πού θά πᾶνε διακοπές , τί DVD θά νοικιάσουν ἀπό τό βίντεο κλάμπ, σέ πάρα πολύ μεγάλο βαθμό
Τό 2005 πραγματοποιήθηκε στή Βρετανία μία μεγάλης κλίμακας ἔρευνα στήν ὁποίαν δόθηκε ὁ τίτλος «Ἡ γενιά τοῦ shopping». Ἡ ἔρευνα αὐτή ἔδειξε ὅτι τό 78% τῶν παιδιῶν δηλώνουν ὅτι τούς ἀρέσει νά βγαίνουν γιά ψώνια, ὅπως καί τό 71% ἐκφράζει τήν ἀπογοήτευσή του, ἐπειδή δέν μπορεῖ νά ἀγοράσει ὅτι θά ἤθελε. Μέ λίγα λόγια ἡ ἀγορά ὑπόσχεται περισσότερα ἀπό ὅσα προσφέρει.
Ἕνα ἀπό τά πολύ σημαντικά πορίσματα τῆς ἔρευνας εἶναι ὅτι ἡ καταναλωτική κουλτούρα δυναμιτίζει τή σχέση γονέα καί παιδιοῦ. Σχεδόν τά μισά παιδιά πού συμμετεῖχαν στήν ἔρευνα εὔχονταν οἱ γονεῖς τούς νά κέρδιζαν περισσότερα χρήματα, ὥστε νά τούς ἀγοράζουν ὅ,τι ἐπιθυμοῦν. Αὐτή ἡ ἀπόκλιση ἀνάμεσα στήν ἐπιθυμία καί στήν πραγματικότητα εἶναι ἰδιαίτερα αἰσθητή στίς πιό φτωχές οἰκογένειες -σύμφωνα μέ τούς ἐρευνητές- καί δυστυχῶς αὐτό μεταφράζεται σέ αὐτόματη μείωση τοῦ κύρους τοῦ ἀναστήματος των γονιῶν στά μάτια τοῦ παιδιοῦ. Αὐτό ὑπολογίζεται ὅτι θά ἔχει ἀνυπολόγιστες συνέπειες ὄχι μόνο στήν παραδοσιακή δυναμική τῆς οἰκογένειας, ἀλλά ἐνδεχομένως καί στήν ψυχική ὑγεία των παιδιῶν.
Μιά ἄλλη παράπλευρη συνέπεια εἶναι τό γεγονός ὅτι τά παιδιά μεγαλώνουν πιό γρήγορα καί μέ στρεβλό τρόπο. Στή Βρετανία παρατηρεῖται τό φαινόμενο κοριτσάκια 7 ἐτῶν νά ζητοῦν make up ἐνῶ τά ἀγοράκια ἐγκαταλείπουν τά lego, τά τουβλάκια, στήν ἡλικία των 6 ἐτῶν. Κάποτε ἡ εὐχή πού ἔδινες σέ ἕνα παιδί ἦταν :«Νά μάθεις γράμματα, νά προκόψεις». Σήμερα ἡ ἀγορά εὔχεται σέ ἕνα νέο νά πετύχει , ὄχι ἁπλῶς νά εἶναι καλός στή δουλειά του, ἀλλά νά γίνει δημοφιλής, ἐπώνυμος, ἀναγνωρίσιμος, ἐπιτυχημένος.
Ἡ ἐπιτυχία καί ὁ ἀνταγωνισμός γίνονται οἱ δύο κύριοι ἄξονες γύρω ἀπό τούς ὁποίους περιστρέφεται καί ὁ εἰκονικός κόσμος τῆς τηλεόρασης καί τῆς διαφήμισης καί ὁ πραγματικός.
Ἄς ἐπιστρέψουμε λοιπόν στό θέμα. Ἡ κοινωνία, ἤ μᾶλλον ἡ ἀγορά, προτείνει στά παιδιά καί στούς νέους ἄφθονα ἐξειδικευμένα προϊόντα, παιδικό κομμωτήριο, παιδικό γιαούρτι μέ φροῦτα, παιδικό γάλα, παιδική μόδα, παιδικά καλλυντικά παιδικά καί ἐφηβικά ἔπιπλα, γιά νά μήν ἀναφερθοῦμε στή βιομηχανία τῆς μουσικῆς καί των ἠλεκτρονικῶν παιχνιδιῶν γιά νέους . Ἡ σημερινή κοινωνία ἔχει ἐμπορικοποιήσει τήν ἐφηβεία ἡ ὁποία ἀποτελεῖ πλέον αὐτόνομο καταναλωτικό στόχο. Ἴσως μέ αὐτό τόν τρόπο ἡ κοινωνία ἐργάζεται ὥστε οἱ ἔφηβοι αὐτοί ὡς ἐνήλικες αὔριο νά συμμορφωθοῦν πλήρως μέ τό κλῖμα τῆς ἀναισθησίας καί τῆς κατανάλωσης.
Ἄν δοῦμε προπολεμικές οἰκογενειακές φωτογραφίες θά παρατηρήσουμε ὅτι τό λεγόμενο νεανικό ντύσιμο ἀπουσιάζει. Θά ἀντικρύσουμε ἴσως ἀγοράκια μέ ναυτική στολή καί κοριτσάκια μέ κεντημένες ποδίτσες, ὅμως οἱ ἔφηβοι εἶναι ντυμένοι σάν μικροί ἐνήλικες μέ σακάκι καί πουκάμισο καί ὄχι μέ μπουφάν ή φοῦτερ. Στά 12 χρόνια τό παιδί κάποτε ἔμπαινε ἀπότομα στόν κόσμο των μεγάλων, τῆς ἐνηλικίωσης. Συχνά τό ἀγόρι μάθαινε μία τέχνη ή βοηθοῦσε τούς γονεῖς στό χωράφι, ἐνῶ ἕνα 12χρόνο κορίτσι πού ἔμενε στό σπίτι ἤξερε καί ἐκτελοῦσε ὅλες τίς δουλειές τοῦ σπιτιοῦ.
Σήμερα ἡ ἐφηβική ἡλικία μέ ἕνα τρόπο παρατείνεται. Ἡ οἰκονομική στήριξη καί συχνά ἡ συναισθηματική προστασία τῶν γονέων διατηρεῖται καί μετά τήν ὁλοκλήρωση τῶν σπουδῶν, μέχρι τήν οἰκονομική χειραφέτηση τοῦ παιδιοῦ. Οἱ γονεῖς συνηθίζουν νά λένε ὅτι δίνουν στά παιδιά τά πάντα, ὅμως ταυτόχρονα πιστεύω ἀφαιροῦν ἀπό τά παιδιά ἐκεῖνο πού διαχωρίζει τή νεανική ἡλικία ἀπό τήν ὡριμότητα. Καί ἐννοῶ τόν δημιουργικό ἐλεύθερο χρόνο. τό χρόνο τοῦ παιχνιδιοῦ, τῆς ὀνειροπόλησης, τῆς ἐξερεύνησης τοῦ κόσμου καί τῶν ἀνθρώπων. Ταυτόχρονα, τσιγκουνευόμαστε ἀφόρητα, τό χρόνο πού διαθέτουμε ἐμεῖς γιά τά παιδιά μας, ἀλλά καί γιά τούς ἀνθρώπους πού ἀγαπᾶμε καί μᾶς ἀγαποῦν.
Ἐδῶ γιά νά σᾶς ξεκουράσω καί λίγο θά σᾶς πῶ ἕνα ἀνέκδοτο ἀπό αὐτά πού κυκλοφοροῦν στό διαδίκτυο πού ἔχει ὅμως μεγάλη ἀξία. Συμβαίνει στήν Ἀμερική.
Ἕνα παιδάκι 5 χρονῶν περιμένει τόν πατέρα του στήν πόρτα νά γυρίσει ἀπό τήν δουλειά. Ὅταν ἔρχεται ὁ πατέρας τρέχει τόν ἀγκαλιάζει καί τοῦ λέει: «Πατέρα πόσα λεφτά κερδίζεις; Πόσα βγάζεις τήν ὥρα;» Ἐκεῖ ἰσχύει τό ὡρομίσθιο γιά πολλές κατηγορίες. Ὁ πατέρας παραξενεύεται καί τοῦ λέει: «20 δολλάρια». «Α, ὡραῖα. Μπορεῖς νά μοῦ δανείσεις τά 10;» Ἐκείνη τή στιγμή ὁ πατέρας θυμώνει. Λέει: «Ἔρχομαι κουρασμένος ἀπό τό σπίτι καί ἀντί νά μέ ρωτήσεις, νά μοῦ πεῖς πῶς τά πέρασα, νά μοῦ πεῖς ἐσύ πῶς τά πέρασες ἀπό τό σχολεῖο μου ζητᾶς χρήματα;». Ἀποφασίζει νά τιμωρήσει τό παιδί τό πεντάχρονο τοῦ λέει: «Πήγαινε κατευθείαν νά κοιμηθείς, δέν θά μιλήσουμε ἀπόψε. Πήγαινε στό δωμάτιό σου γιά ὕπνο». Τό παιδάκι ὑπακούει . Ὁ πατέρας ἀρχίζει νά μετανοιώνει μετά, ὅτι ἐνδεχομένως φέρθηκε σκληρά στό παιδί. Ἐξάλλου, δέν εἶναι ἀπό τά παιδιά πού κάθε τρεῖς καί λίγο ζητᾶ χρήματα. Σκέφτεται ὅτι ἴσως νά ἤθελε νά ἀγοράσει κάτι πού εἶχε σημασία. Πηγαίνει στό δωμάτιο τοῦ παιδιοῦ, χτυπᾶ τήν πόρτα. τό παιδάκι εἶναι ξύπνιο στό κρεβάτι του, ὁ πατέρας τό πλησιάζει καί τοῦ λέει: «Ἐντάξει θά σοῦ δώσω. Πάρε τά 10 δολλάρια πού μοῦ ζήτησες». Χαρούμενο τό παιδί σηκώνει τό μαξιλάρι καί βγάζει ἕνα μασούρι μέ τσαλακωμένα χαρτονομίσματα πού τά μετράει. Ὁ πατέρας ἐκεῖ πού εἶχε ἠρεμήσει ξανά ἐκνευρίζεται. Λέει: «Ἐσύ ἔχεις ἐδῶ τόσα χρήματα καί μοῦ ζητᾶς κι ἄλλα; Δέν ντρέπεσαι ; Τί εἶναι αὐτά;»
Ἀπαντάει τό παιδί: «Πάρε αὐτά τά 20 δολλάρια .Μπορεῖς νά μοῦ πουλήσεις μία ὥρα ἀπό τό χρόνο σου; Σέ παρακαλῶ, αὔριο τό βράδυ μήν αργήσεις πολύ, ἔλα μαζί νά φᾶμε νωρίς μαζί καί πούλησέ μου μία ὥρα».
Ἀλλά, ἄς ξαναγυρίσουμε στή διαφήμιση.
Εἶναι αὐτονόητο ὅτι ἡ δύναμη τῆς διαφήμισης δέν εἶναι αὐτοτελής, ἀλλά ἔχει ἄμεση σχέση μέ τήν δύναμη τῶν ἑταιρειῶν, μέ τήν πίεση τῆς ἀγορᾶς. Ὅπως εἰπώθηκε οἱ διαφημίσεις δέν προωθοῦν μόνο προϊόντα, ἀλλά καί ἕναν ὁλόκληρο τρόπο ζωῆς. Ἡ ἀποθέωση τῆς κατανάλωσης θά ἔχει καί δραματικές περιβαλλοντικές ἐπιπτώσεις. Πρόσφατα κάπου διάβαζα, ὅτι ἡ τάση εἶναι νά φτιάχνονται σέ ὅλη τήν Εὐρώπη ὅλο καί περισσότερα ἐμπορικά κέντρα σάν τό δικό μας τό Μall στό Μαρούσι.
Καθώς τό θέμα τῆς ὑπερθέρμανσης τοῦ πλανήτη καί τῆς διαταραχῆς τοῦ κλίματος βρίσκεται στήν πρώτη γραμμή τῆς ἐπικαιρότητας , ἀναρωτιέται κανείς πόσο ἐπιβλαβῆ εἶναι γιά τό περιβάλλον αὐτά τά τεράστια τσιμεντένια κουτιά καί μάλιστα σέ μεσογειακές χῶρες σάν τήν Ἑλλάδα μέ μεγάλη ἡλιοφάνεια καί ἤπιο χειμῶνα. Ἀναρωτιέται κανείς πόση ἠλεκτρική ἐνέργεια καταναλώνεται γιά τόν τεχνητό φωτισμό, γιά τήν ψύξη καί τήν θέρμανση, γιά νά κινηθοῦν οἱ κυλιόμενες σκάλες κ.λπ.
Ὅσα μαθήματα περιβαλλοντικῆς ἀγωγῆς κι ἄν κάνουν τά παιδιά στό σχολεῖο, τίποτα δέν μπορεῖ νά συγκριθεῖ μέ τήν γοητεία πού ἀσκεῖ στήν ἐφηβική καί παιδική ἡλικία τά ἐμπορικά αὐτά κέντρα. Ὅσο κι ἄν κάποιες ἐφημερίδες, ἀλλά καί συνδικαλιστικά ὄργανα των καθηγητῶν ἐπιμένουν ὅτι δέν πρέπει νά γίνονται σχολικές ἐκδρομές στό Mall, τά φορτωμένα ὡστόσο μέ μαθητές πούλμαν ἐξακολουθοῦν νά παρκάρουν στό ἰσόγειο τοῦ συγκροτήματος.
Καί αὐτό φυσικά τό shopping therapy δέν εἶναι θεραπεία παρά τήν ὀνομασία τοῦ πού ἐπικράτησε ἔτσι κοινόχρηστα καί ἐπιφανειακά. Δέν θεραπεύει τίποτα. Πιστεύω ὅτι τό μόνο πού κάνει εἶναι νά ἐξαλείφει τό ἄγχος καί τήν κατάθλιψη τῆς στιγμῆς. Κατά τόν ἴδιο τρόπο πού ἐξαλείφεται τό ἄγχος ἤ ἡ κατάθλιψη τῆς στιγμῆς μέ ἄλλες στιγμιαῖες λύσεις, ὅπως ἡ χρήση οὐσιῶν, τό ποτό ἤ ἁπλᾶ τό νά δεῖ κανείς τηλεόραση ἤ νά μπεῖ στό διαδίκτυο. Γι' αὐτό καί τό Shopping therapy ὅταν γίνεται συστηματικά καί κατ' ἐπανάληψη ἀποτελεῖ ἐξάρτηση. Κι γι αὐτό ὑπάρχουν τώρα προγράμματα ἀπεξάρτησης στίς ΗΠΑ γιά τίς ἀγορές.
Καί ἔρχομαι σέ ἕνα ἄλλο θέμα: στό σχολεῖο καί τό σύγχρονο ἐκπαιδευτικό σύστημα. Ἡ δική μου πεποίθηση εἶναι ὅτι ἔχουμε ἕνα ἐκπαιδευτικό σύστημα ἀρκετά προβληματικό. Σέ ἕνα σχολεῖο πού δουλεύει μέ μία μικρή μειοψηφία μαθητῶν, στούς ὁποίους ταιριάζει ἡ ἀπομνημόνευση, ἕνα σχολεῖο πού καλλιεργεῖ μόνο τή διανοητική γνώση ἕνα σχολεῖο πού θέλει τόν ἔφηβο καθηλωμένο σέ μία καρέκλα γιά ἑπτά ὧρες, ἕνα σχολεῖο πού ἀγνοεῖ τήν ἀνάγκη τοῦ ἐφήβου γιά κοινωνικοποίηση , ἐθελοντισμό, ἀξίες, ὑπαρξιακή ὡρίμανση, διαπροσωπικές σχέσεις θά τόν ὁδηγήσει στήν ἀλλοτρίωση. Μάλιστα ἕνα μέρος των νέων θά πεταχθεῖ ἔξω ἀπό τό ἐκπαιδευτικό σύστημα καί θά στελεχώσει τήν παραβατικότητα καί τό περιθώριο , ἐκφράζοντας μόνιμα πιά, τόν θυμό του πρός τήν κοινωνία.
Ἀκόμα μιλᾶμε γιά δωρεάν παιδεία, γιά ὅλα τά Ἑλληνόπουλα , γνωρίζοντας καλά πῶς ἕνας μαθητής Λυκείου, γιά παράδειγμα, εἶναι σχεδόν ἀδύνατον νά εἰσαχθεῖ στίς πανεπιστημιακές σχολές χωρίς τήν βοήθεια τοῦ φροντιστηρίου καί τῆς παραπαιδείας. Μιλοῦμε γιά δωρεάν ἀνώτατη παιδεία τή στιγμή πού χιλιάδες οἰκογένειες ἀναγκάζονται νά πληρώνουν ἐνοίκια καί γενικότερα τή διαβίωση τοῦ παιδιοῦ τούς σέ μία ἄλλη πόλη ὅπου οἱ φοιτητικές ἑστίες δέν ἐπαρκοῦν. Ταυτόχρονα κάποια ἀπό τά συγγράμματα πρέπει νά ἀγοραστοῦν ἀπό τούς φοιτητές, ἤ ἀκόμα χειρότερα, μαζί μέ τό δωρεάν σύγγραμμα πρέπει οἱ φοιτητές νά ἀγοράσουν ἀπό ἕνα συγκεκριμένο βιβλιοπωλεῖο καί ἕνα δεύτερο σύγγραμμα, βοηθητικό τοῦ πρώτου, γιά νά περάσουν τό μάθημα.
Θεωρῶ ἐπίσης ὅτι ὁ ἔφηβος ἔχει συλλάβει μέ τήν ὀξυδέρκειά πού τόν διακρίνει τήν ἀσυνέπεια τῆς Πολιτείας καί τῆς Κοινωνίας. Στό βαθμό πού τίς αἰσθάνεται ξένες ἀπό τόν κόσμο τῶν ἀξιῶν πού διακηρύσσουν, χάσμα μέγα δημιουργεῖται μεταξύ των νέων καί των μεγάλων. Πράγματι ὑπάρχουν σοβαρές ἀντιφάσεις σέ μία κοινωνία σάν τή δική μας πού ἐξυμνεῖ τή νεότητα καί ταυτόχρονα τήν ὑπονομεύει . Ἀφοῦ δέν ἔχει τή βούληση νά ἀντιμετωπίσει τήν ἀνεργία, τῆς προσφέρει πανεπιστήμια πού βρίθουν σκανδάλων, τῆς παρουσιάζει μία πολιτική ζωή ἐκτεταμένης διαφθορᾶς, τῆς παρέχει ἄθλια προγράμματα τηλεόρασης, τήν συντρίβει ψυχικά ξεδιπλώνοντας μπροστά της τήν ἀναξιοκρατία, ἐνῶ ἄλλοτε προσπαθεῖ νά τήν προσεταιριστεῖ σέ ἰδεολογίες μίσους ὅπως ναζιστικές, ἀρχαιολατρικές κ.λπ.
Σέ μία τέτοια κοινωνία ὅταν ὁ ἔφηβος διαπιστώσει ὅτι τό παιχνίδι εἶναι στημένο καί δέν προσφέρει ἐναλλακτικές διεξόδους τό ἠθικό του θά καταρρεύσει. Καί ἔφηβος πού ἐνηλικιώνεται μέ τό ἠθικό του νά ἔχει καταρριφθεῖ προοιωνίζεται πολύ κακό μέλλον ὡς ἐνήλικος.
Τό θέμα εἶναι τώρα, μποροῦμε νά κάνουμε κάτι οὐσιαστικό, κάτι δραστικό γιά νά ἀλλάξουμε τά πράγματα; Μποροῦμε νά προτείνουμε κάτι καλύτερο στούς νέους μας;
Νομίζω πῶς ναί, καί καταρχήν νά τολμήσουμε νά ὀμολογήσουμε τήν πτώχευσή μας. Ἐκεῖ πού δέν τά καταφέραμε. Τήν παραδοχή ὅτι δέν εἴμαστε μία κοινωνία τοῦ ἀλάθητου, τῆς κομπορρημοσύνης, τῆς ἑωσφορικῆς ἔπαρσης. Εἶναι μία καλή ἀρχή γιά μεταμόρφωση πρῶτα καί κυρίως δική μας . Ἄς ξεκινήσουμε ἐμεῖς , δάσκαλοι, γονεῖς καί κληρικοί . Νά δεχθοῦμε καί νά παραδεχθοῦμε ὅτι δέν ἔχουμε κρίση, ἀλλά ὅτι εἴμαστε ἡ κρίση. Κάποιος πρέπει νά βάλει ἀρχή μετανοίας σέ αὐτό τόν κόσμο.
Πάντοτε ἀναρωτιόμουν γιατί τόσες κραυγές γιά τή δῆθεν ἀξιοθρήνητη κατάσταση τῆς νεολαίας μας, ὅταν τά δραματικότερα κοινωνικά ἐγκλήματα διαπράττονται ἀπό ἐνήλικες. Πρόκληση πολέμων, ἐμπόριο ναρκωτικῶν, σεξουαλική κακοποίηση παιδιῶν, ἀναξιοκρατία, καταλήστευση τοῦ δημόσιου χρήματος καί τόσα ἄλλα καλωσορίζουν τόν ἔφηβο στόν κόσμο των μεγάλων. Ἡ διαφορά εἶναι μόνο ὅτι στήν ἐποχή μας ὅσοι ἐγκληματοῦν κατά των νέων φοροῦν γραβάτα καί κρατοῦν χαρτοφύλακα -γιατί ὄχι;
Θυμᾶμαι ἐδῶ τά λόγια τοῦ Μακαριστοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος Χριστοδούλου στόν ἐνθρονιστήριο λόγο τοῦ στήν Μητρόπολη τῶν Ἀθηνῶν. Εἶχε πεῖ τότε ἀπευθυνόμενος στούς νέους:
«Σᾶς πονέσαμε πολύ μέ τήν ὑποκρισία μας καί εὐτελίσαμε μέσα σας τήν ἔννοια τοῦ χρέους. Σᾶς χρεώνουμε τίς παρεκτροπές σας, ἐνῶ εἴμαστε οἱ ἠθικοί αὐτουργοί των. Σᾶς στερήσαμε τήν ἀγάπη, σᾶς ἀφήσαμε ἕρμαιους στά κύματα τοῦ κατακλυσμοῦ τῆς Βαβυλώνας, σᾶς ἀναγκάσαμε νά ζεῖτε σέ ἕνα κόσμο ἀπάνθρωπο, ἀνηλεῆ καί ἀνοικτίρμονα. Σᾶς ὑποδείξαμε νά ἀκολουθήσετε δρόμους πού ἐμεῖς δέν βαδίζουμε. Σᾶς ἀφαιρέσαμε τήν πίστη καί τήν ἐλπίδα . Γκρεμίσαμε ἀπό μέσα σας κάθε ἰδανικό. Καί ὅμως λέμε ὅτι σᾶς ἀγαπᾶμε...»
Καί ἀλλοῦ : «....Σήμερα αὐτός πού σᾶς ὁμιλεῖ παίρνει πάνω του τήν εὐθύνη γιά τίς ἀπέναντί σας ἁμαρτίες ὅλης τῆς γενιᾶς τοῦ καί σᾶς ζητᾶ συγγνώμη. Θέλει ὅμως ταυτόχρονα νά σᾶς πεῖ πῶς καμιά ἁμαρτία δική μας καί καμιά ἀστοχία δική σας δέν μπορεῖ νά σας κλείσει τό δρόμο πρός τήν καταξίωση. τά ἀδιέξοδα πλήθυναν . Τώρα ἡ ἀδυσώπητη ἀνάγκη σας καλεῖ σέ ἀπόφαση. Κάποιος ἐπιτέλους πρέπει νά συνεχίσει νά λέει συγγνώμη καί νά τό νιώθει αὐτό , γιά ὅλα ἐκεῖνα πού δέν καταφέραμε καί δέν καταφέρνουμε νά δώσουμε στούς νέους ἀνθρώπους....»
Αὐτά πρίν 15 χρόνια περίπου. Σήμερα, ὡς ἄνθρωποι τῆς Ἐκκλησίας πού εἴμαστε ἀντιλαμβανόμαστε καί πάλι τήν ἀντίφαση.
Ἀπό τή μία μποροῦμε πλέον νά ἰσχυριστοῦμε ὅτι ἡ ἐπανανακάλυψη τοῦ γνήσιου πατερικοῦ φρονήματος, κυρίως τίς τελευταῖες δεκαετίες, καί ἡ τόνωση τόσο των θεολογικῶν σπουδῶν ὅσο καί τῆς ποιμαντικῆς εὐαισθησίας, πού μεταφράζεται σέ συγκεκριμένες δομές καί πρωτοβουλίες, μᾶς δίνει τή δυνατότητα νά ζήσουμε πρῶτοι ἐμεῖς καί ἐν συνεχεία νά προτείνουμε στούς νέους ἀνθρώπους τήν πίστη, πού δέν βιώνεται ὡς στείρα ἠθικολογία, ὡς εὐσεβισμός, ὡς διάθεση γιά καλές πράξεις μέ μία λογική τοῦ προσκοπικοῦ κινήματος, ἀλλά γιά τήν πίστη πού βιώνεται ὡς ἀποκάλυψη καί συγκλονισμός ζωῆς. Γιά τήν πίστη πού βιώνεται ὡς εὐχαριστιακή ἀναφορά πρός τό Θεό καί ἀγαπητική κοινωνία μέ τό συνάνθρωπο.
Αὐτή φυσικά εἶναι ἡ θεωρία, ἡ ἀρχή, τό ξεκίνημα. Καί πρέπει σαφῶς νά ὀμολογήσουμε ὅτι πολλοί ἄνθρωποι σήμερα ἀγωνίζονται νά ζήσουν τό ἐκκλησιαστικό γεγονός στήν αὐθεντική ἐκφορά του, χωρίς φανατισμούς καί ἀκρότητες καί ταπεινοσχημίες. Δυστυχῶς βέβαια ὑπάρχει ἐκτός ἀπό τή θεωρία καί ἡ πράξη των πολλῶν πού μᾶλλον δέν μᾶς κάνει καί πολύ ὑπερήφανους. Οἱ νέοι ἄνθρωποι σήμερα ζητοῦν πολλά ἀπό τήν Ἐκκλησία. Ζητοῦν ἀπό τούς πνευματικούς ἀνθρώπους πρόταση ζωῆς, ποιότητα βίου, ἀκρίβεια ἤθους καί εἰλικρίνεια.
Οἱ νέοι ἄνθρωποι σήμερα, ἀλλά καί πάντα κρίνουν τούς πάντες καί τά πάντα, ἐκτός βέβαια ἀπό τόν ἑαυτό τους. Φαίνεται πῶς σέ ἀρκετά ἔχουν δίκιο. Δεχόμαστε τήν κριτική καί πρέπει νά τήν δεχόμαστε . Καί μάλιστα τήν καλόπιστη καί καλοπροαίρετη κριτική πού προέρχεται ἀπό τούς νέους ἀνθρώπους. Ἄλλωστε χωρίς αὐτήν τήν κριτική ὑπάρχει ὁ μέγιστος κίνδυνος νά διολισθήσουμε σέ ἕνα κληρικαλισμό δυτικοῦ τύπου πού ἡ καθ' ἡμᾶς Ἀνατολή οὐδέποτε γνώρισε καί οὐδέποτε ἀνέχθηκε.
Πρέπει νά συνειδητοποιήσουμε ὅτι ὅλοι μας φέρουμε εὐθύνη. Εὐθῦνες, γιά νά τό ποῦμε πιό σωστά, γιατί ὅλοι, καθώς κουβαλᾶμε στήν καθημερινή μας πραγματικότητα τόν ἐσώτερο κόσμο τῆς φθοράς καί τῆς ἁμαρτίας, εἶναι ἑπόμενο στήν ἄσκηση τῆς διδασκαλικῆς ή ποιμαντικῆς διακονίας μας νά ἔχουμε νά παρουσιάσουμε λάθη, παραλείψεις, ἤ ἀκόμα χειρότερα τήν ἐγκληματική μας ἀδιαφορία.
Θά μοῦ ποῦν πολλοί : μά καί σήμερα ὑπάρχουν κληρικοί πού μέ ποιμαντικό ζῆλο καί ἱερό πραγματικά ἐνθουσιασμό διακονοῦν τούς ἀνθρώπους, γονεῖς πού ἀνατρέφουν τά παιδιά τούς «ἐν παιδεία καί νουθεσία» καί δάσκαλοι πού εἶναι ἄξιοι τῆς πολύ σημαντικῆς ἀποστολῆς τους. Τίποτα δέν ἀμφισβητοῦμε. Κανέναν δέν κατακρίνουμε . Ἄλλωστε ἐδῶ δέν εἶμαι γιά κάτι τέτοιο. Ἡ κρίση ἀνήκει στήν Ἱστορία ἤ καλύτερα στό Θεό. Τιμοῦμε ὅλους ἐκείνους πού κοπιάζουν . Θυμίζουμε μόνο πῶς σέ κάθε περίπτωση τό καλό μπορεῖ νά γίνει καλύτερο. Ἔχω ἀκούσει πολλές φορές τό Μητροπολίτη μας νά λέει: γίνεται μία προσπάθεια στό νησί μας . Εἰδικά ὅμως στά θέματα πού ἔχουν νά κάνουν μέ τή νεολαία μας ποτέ δέν εἶμαι ἀπόλυτα εὐχαριστημένος. Ἀναρωτιέμαι πόσοι κληρικοί ή γονεῖς ή δάσκαλοι τό λένε αὐτό. Αὐτή πρέπει νά εἶναι ἡ ἀγωνία ὅλων μας.
Νά εἴμαστε εἰλικρινεῖς , αὐθεντικοί. Νά εἴμαστε ὁ ἑαυτός μας ἀκόμα κι ἄν ὁ ἑαυτός μας δέν μᾶς ἱκανοποιεῖ τόσο. Ἔχω τήν αἴσθηση ὅτι αὐτό εἶναι τό καλύτερο μάθημα πού μποροῦμε νά δώσουμε στά παιδιά καί στούς νέους ἀνθρώπους.
Τί εἶναι τελικά προτιμότερο; τά παιδιά καί οἱ νέοι νά μᾶς συγχωρήσουν γιά τήν ἀδυναμία μας ή γιά τήν ὑποκρισία μας; Προσωπικά θά προτιμοῦσα τό πρῶτο, τήν ἀδυναμία μας. Ἡ πρόσκλησή μας λοιπόν πρέπει νά ἀφορᾶ πλέον σήμερα ὄχι σέ μία παθητική παρακολούθηση τῶν τεκταινομένων στήν Ἐκκλησία, στήν κοινωνία, στήν πολιτική, ἀλλά σέ μία δυναμική συμμετοχή καί καρποφόρα συστράτευση.
Οἱ νέοι ἄνθρωποι σήμερα μποροῦν καί ἔχουν νά προσφέρουν πολλά . Τή ζωντάνια τους, τόν ἐνθουσιασμό καί τό δυναμισμό τους. Ἔχει ἔρθει ἡ στιγμή νά ἀντιμετωπίσουμε τούς νέους μας ὡς δύναμη καί ὄχι ὡς πρόβλημα πού πρέπει νά διαχειριστοῦμε. Πρέπει ἑπομένως ὅλοι μας -Πολιτεία, Ἐκκλησία, Φορεῖς καί Γονεῖς- νά τούς δώσουμε τήν εὐκαιρία νά ἐκφραστοῦν. Πρέπει νά τούς ἀφήσουμε νά δώσουν ὁ δικό τούς σημάδι στόν κόσμο κι ἔτσι νά νιώσουν πραγματικά μέρος τῆς κοινωνίας, νά μή νιώσουν κάτι διαφορετικό ἀπό ὅλους ἐμᾶς τούς μεγαλύτερους, οἱ ὁποῖοι ὑποτίθεται ὅτι ξέρουμε πολλά περισσότερα ἀπό αὐτούς καί κλείνουμε τά αὐτιά μας ὅταν ἐκεῖνοι μιλοῦν καί προσπαθοῦν νά ἐκφραστοῦν.
Νά τούς καλέσουμε νά ἀφήσουν κατά μέρος τήν κριτική καί νά ἀρχίσουν τήν ἐπανάσταση μαζί μας. Νά τούς καλέσουμε νά «...νά κάνουμε ἕνα ἅλμα πιό γρήγορο ἀπό τή φθορά» πού θά ἔλεγε καί ὁ Ἐλύτης. Εἰδικά στό χῶρο τῆς Ἐκκλησίας -γιατί ἐμένα αὐτός ὁ χῶρος μέ ἐνδιαφέρει ἄμεσα- νά τούς ποῦμε ὅτι δέν πρόκειται νά βροῦν κανέναν ἄλλο χῶρο τόσο ἐπαναστατικό ὅσο αὐτόν ὅπου «....ὁ διδάσκαλος ὑμῶν μετά των ἁμαρτωλῶν καί τῶν τελωνῶν ἐσθίει ...» Ματθ. 9,15 «...καί οἱ τελῶναι καί αἱ πόρναι προάγουσιν ὑμᾶς εἰς τήν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ...» Ματθ. 21,31 δηλαδή τήν Ἐκκλησία πού χαρίζει τή χάρη καί τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ.
Θέλω ἐπίσης νά ὑπογραμμίσω ἐδῶ τό κοινωνικό ἔργο τῆς Ἐκκλησίας, τό ὁποῖο εἶναι τεράστιο καί φαίνεται νά συγκινεῖ περισσότερο τίς καρδιές των νέων ἀνθρώπων. Νομίζω ὅτι πέρασε ἀνεπιστρεπτί ὁ καιρός πού οἱ νέοι μας μποροῦσαν νά ἀρκεστοῦν σέ μία συμβολική ἐπίσκεψη σέ κάποιο ἵδρυμα τήν περίοδο λίγο πρίν τά Χριστούγεννα .
Σήμερα, δόξα τῶ Θεῶ, συντελεῖται ἕνα πολύ σημαντικό κοινωνικό ἔργο, τόσο σέ κεντρικό ἐπίπεδο ἀπό τίς ἁρμόδιες ὑπηρεσίες τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς, ἀλλά καί ἀπό τίς κατά τόπους Μητροπόλεις.( Δέν θά ἀναφερθῶ στό σπουδαῖο κοινωνικό ἔργο τῆς Μητροπόλεως μας γιά τό ὁποῖο ἔχω ξαναμιλήσει τό ὁποῖο ὅλοι γνωρίζουν καί εἶναι πράγματι ἐντυπωσιακό).
Ἐκεῖνο πού νομίζω ὅτι πρέπει νά γίνει εἶναι οἱ νέοι ἄνθρωποι, οἱ ἔφηβοί μας, νά γνωρίσουν αὐτή τήν προσπάθεια, νά ἔλθουν σέ ἐπαφή μέ τόν ἀνθρώπινο πόνο, πολύ περισσότερο νά νιώσουν τή χαρά νά μοιράζεσαι , νά σπογγίζεις ἕνα δάκρυ, νά σοῦ χαρίζουν ἕνα χαμόγελο. Οἱ νέοι μας ἐπιβάλλεται νά συμμετάσχουν στίς προσπάθειες τῆς Ἐκκλησίας μας. Νά νιώσουν τήν Ἐκκλησία αὐτό πού εἶναι, δηλαδή τό σπίτι τους. Νά γνωρίσουν καί νά βιώσουν τό μέγεθος καί τή χαρά τῆς ἐνοριακῆς ζωῆς, πού ἀποτελεῖ ὑπέρβαση τοῦ ἑαυτοῦ μας καί κατάφαση στόν κοινοτικό τρόπο ὕπαρξης.
Ὁ π. Βασίλειος Θερμός μᾶς λέει πάνω σέ αὐτό τό θέμα:
«Ἐπιβάλλεται νά βρεθοῦν τρόποι μέ τούς ὁποίους ἡ φωνή των ἐφήβων θά ἐνσωματωθεῖ στό κοινωνικό καί ἐκκλησιαστικό σῶμα, προκειμένου νά τό ἐπηρεάσει. Καί δέν ἐννοῶ μέ αὐτό θεσμούς σάν τήν Βουλή τῶν Ἐφήβων, τῆς ὁποίας τήν ἀξία βρίσκω ἀμφισβητήσιμη πλέον, ἀφοῦ συχνά καί ἐκεῖ ἀναπαράγουν τόν ξύλινο λόγο των ἐνηλίκων. Πώς θά ἐνσωματωθεῖ ὁ ἐφηβικός καί νεανικός λόγος στό δημόσιο λόγο μέσα στήν Ἐκκλησία. Αὐτό θά πραγματοποιηθεῖ μόνον ὅταν συνειδητοποιήσουμε πῶς οἱ ἔφηβοί μας εἶναι σημαντικοί ὄχι μόνον γιά αὐτό πού θά γίνουν στό μέλλον, ὅπως κατά κόρον τούς λέμε, ἀλλά γιά αὐτό πού εἶναι τώρα. Ἄν πράγματι ὑλοποιηθεῖ αὐτή ἡ ἀλλαγή στή δική μας νοοτροπία, τότε εἶναι βέβαιο ὅτι θά ἐπινοήσουμε τρόπους καί δομές ὅπου θά νιώθουν ἐνσωματωμένοι σέ ἐπίπεδο ἐνοριακό, ἐπισκοπικό καί πανελλήνιο...». Καί συνεχίζει ὁ π. Θερμός:
«Οἱ ἔφηβοι ζητοῦν ἐλευθερία. Ἀλλά πρέπει μαζί μέ αὐτήν νά τούς βοηθήσουμε νά ἀγαποῦν. Ἀπό τήν ἄλλη, καί ἐμεῖς παρέχουμε τήν ἐλευθερία προκειμένου νά ἔχουμε τό κεφάλι μας ἥσυχο, ἀλλά χωρίς ἀγάπη. Μέ ἄλλα λόγια ἡ ἐφηβεία παρουσιάζεται ὡς μία ἐξαιρετική εὐκαιρία, ὥστε καί τά δύο μέρη, ἔφηβοι καί ἐνήλικες , νά γίνουμε ἄνθρωποι...»
Ἡ σημερινή μας συνάντηση γίνεται λίγες ἡμέρες μετά τόν ἑορτασμό τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν προστατῶν τῆς Παιδείας μας καί Οἰκουμενικῶν Διδασκάλων τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἕνας ἀπό τούς τρεῖς ὁ Χρυσόστομος Ἰωάννης ἔγραφε «...Ἀρχέτυπα ἠφάνισται διά τοῦτο οὐδέ οἱ νέοι γίνονται θαυμαστοί...» Μποροῦμε λοιπόν νά σταματήσουμε ἐπιτέλους νά ρίχνουμε τό λίθο τοῦ ἀναθέματος στό ἀντίγραφο ἀμνηστεύοντας τό πρωτότυπο; τό πρόβλημα τῆς σημερινῆς νεολαίας εἶναι νά ἀπεγκλωβιστεῖ ἀπό ἐμᾶς . Ἀπό τίς μηδενιστικές πρακτικές πού διδάσκουμε. Κι ἐμεῖς νά διδαχθοῦμε ἀπό τήν ἐπί θύραις περίοδο τοῦ Τριωδίου καί τῆς Μεγάλης Τεσσαροκοστῆς , κυρίως τήν ἔννοια τῆς μετάνοιας, πού σημαίνει ἀλλαγή τοῦ νοῦ, ἀλλαγή τοῦ τρόπου σκέψης καί τρόπου ζωῆς, ὑιοθετώντας νέους δρόμους ἀνάταξης. Ἕναν ἐκκλησιαστικό τρόπο ζωῆς πού ἐγγυᾶται τήν αὐθεντικότητα τῆς ἔκφρασης καί τή γνησιότητα τῆς ποιότητας.
Καί τέλος ὅπου ἐμεῖς δέν μποροῦμε πιά νά κάνουμε τίποτε ἄς ἀφήσουμε νά μιλήσει λίγο καί ὁ Θεός, γιά νά καταλάβουμε ἐμεῖς πρῶτοι πώς, ὅταν ἡ ζωή μας γίνεται περισσότερο ἐκκλησιαστική , τότε θά γίνει λιγότερο ἀνέραστη καί ἀγχωτική. Ὁ Θεός εἶναι τό πρότυπο τῆς ἀγάπης. Ὁ Θεός εἶναι ἀγάπη. Αὐτό πού ἔχουν ἀνάγκη τά παιδιά , αὐτό πού τούς ἔχουμε στερήσει, αὐτό πού ἔχουμε ἀνάγκη ἐμεῖς εἶναι νά ἀφήσουμε στό Θεό περισσότερο χῶρο στήν καρδιά μας καί στή ζωή μας. Ἄς τό τολμήσουμε στόν ἑαυτό μας καί τά παιδιά, γιά τό σήμερα, ἀλλά καί τό αὔριο.
Γεώργιος Λουράντος-Πιέρρος - Ι.Μητρόπολη Κυθήρων