Ο άγιος απόστολος Φιλήμων και οι συναυτώ (22 Νοεμβρίου)
Του Πρωτοπρεσβυτέρου Γεωργίου Δορμπαράκη
«Ο άγιος Φιλήμων, όπως και οι σήμερα μαζί του εορταζόμενοι άγιοιαπόστολοι Απφία (σύζυγος μάλλον του Φιλήμονος), Άρχιππος (ίσως υιός τουΦιλήμονος και της Απφίας) και Ονήσιμος(δούλος του Φιλήμονος, που δραπέτευσε και τον έστειλε πίσω ως χριστιανό όμως οαπόστολος Παύλος), έζησαν επί της βασιλείαςτου Νέρωνος και υπήρξαν μαθητές του αποστόλου Παύλου. Μαρτύρησαν στην πόλη τωνΚολοσσών της Φρυγίας, κοντά στη Λαοδίκεια. Όταν δηλαδή οι ειδωλολάτρες εόρταζαντην Άρτεμη στο ναό της στις Κολοσσές, οι απόστολοι αυτοί δοξολογούσαν τον Θεόστην αγιοτάτη Εκκλησία, μαζί με άλλους χριστιανούς. Από έφοδο που έκαναν οιειδωλολάτρες εκεί, οι χριστιανοί υποχώρησαν και κρύφτηκαν, έμειναν όμως οιαπόστολοι μόνοι τους, μαζί με την Απφία που ήταν και αυτή πιστή χριστιανή,γιατί ποθούσαν το κατά Χριστόν μαρτύριο. Συνελήφθησαν λοιπόν και οδηγήθηκανστον Ανδροκλέα, τον ηγεμόνα Εφέσου. Κτυπώνται λοιπόν από αυτόν, και επειδή δεν πείσθηκαν ναθυσιάσουν στο είδωλο που ονομαζόταν Μηνάς, ρίχνονται μέσα σε βόθρο μέχρι τημέση τους. Στην κατάσταση αυτή λιθοβολούνται, αφού προηγουμένως κατατρυπήθηκαναπό παιδιά με βελόνες».
Δύο αινιγματικά παράδοξαυπάρχουν στην ακολουθία του αγίου Φιλήμονος και των συν αυτώ αποστόλων, ποίηματου αγίου Ιωσήφ του υμνογράφου. Πρώτον, το παράδοξο της ιστορικής ανακολουθίας,δεδομένου ότι, ενώ οι απόστολοι αυτοί προσήλθαν στην πίστη του Χριστού από τοναπόστολο Παύλο, συνεπώς αρκετά χρόνια μετά την Ανάληψη του Κυρίου, ο άγιος υμνογράφος τους παρουσιάζει ως «αυτόπταςτου Λόγου και μύστας των θαυμάτων αυτού», ανήκοντας μάλιστα στους εβδομήνταμαθητές του Κυρίου («και Μαθηταίςσυντάξαντος Εβδομήκοντα»)∙ δεύτερον, το παράδοξο της πλήρους απουσίαςαναφοράς στην επιστολή του αποστόλου Παύλου «Προς Φιλήμονα»: δεν φαίνεταιλογικό η ακολουθία να έχει ως «αντικείμενο» κυρίως τον άγιο Φιλήμονα και ναελλείπει το πιο γνωστό ιερό κείμενο γι’ αυτόν, η συγκεκριμένη επιστολή που τουαπηύθυνε ο άγιος Παύλος. Λογική εξήγηση επί των παραδόξων αυτών δεν μπορούμε ναδώσουμε, δεν βοηθά δε σ’ αυτό και η ίδια η ακολουθία. Το μόνο που μπορούμε ναπούμε ως προς το δεύτερο παράδοξο είναι ίσως η απόλυτη προτεραιότητα που δίνειο άγιος Ιωσήφ στην ιεραποστολική δραστηριότητα του αποστόλου Φιλήμονος, στηδράση του ως κήρυκα του λόγου του Θεού, στη μέχρι θυσίας προσπάθειά του ναευαγγελισθεί τους ανθρώπους. Να υποθέσουμε ως προς το πρώτο ότι επίτηδεςυποβαθμίζει τα ιστορικά στοιχεία, για να τονίσει την αμεσότητα σχέσης και τωναποστόλων αυτών με τον ίδιο τον Κύριο – κάτι παρόμοιο ίσως με αυτό που κάνει ηαγιογραφία, η οποία βλέπει παροντικά όλα τα γεγονότα, έστω κι αν είναι του παρελθόντοςή του μέλλοντος;
Εκείνο πάντως που είναιαδιαμφισβήτητο στην ακολουθία είναι το γεγονός ότι όντως το κύριο μέλημα του υμνογράφου φαίνεται να είναι ηκηρυκτική δράση των αποστόλων, και μάλιστα του αγίου Φιλήμονος. Επιμένει στηδύναμη των λόγων του, οι οποίοι άρδευσαντις καρδιές των ανθρώπων, ώστε να καρποφορήσουν ουράνια νοήματα («ρείθροις των σων λόγων, καρδίας κατήρδευσαςκαι γεωργείν ουράνια, μάκαρ, νοήματα παρεσκεύασας πίστει, απόστολε Φιλήμον).Και τα ουράνια αυτά νοήματα δεν ήταν ασφαλώς άλλα από αυτά που οδηγούσαν τονπλανεμένο άνθρωπο στον δρόμο του ουρανού: την αγάπη για τον Χριστό. («Τας ουρανίους οδούς τοις πλανηθείσι χαλεπώςέδειξας, ως απλανής οδηγός, Φιλήμον, και μόνην την οδόν, Χριστόν αγαπήσαι,οσίως ωδήγησας»). Τι συγκεκριμέναεκήρυσσε ο απόστολος Φιλήμων, κατά τονποιητή, ώστε να έχει τέτοια δύναμη ο λόγος του; Μα, ασφαλώς ό,τι αποτελείδιαχρονικό κήρυγμα της Εκκλησίας: την προβολή των Παθών του Χριστού και τηςΑναστάσεώς Του. «Τα πάθη του Χριστού καιτην ανάστασιν κηρύττων, ανέστησας ως εκ τάφου απιστίας και νεκρώσεως τουςανθρώπους, Φιλήμον αξιάγαστε». (Κήρυττες τα πάθη του Χριστού και τηνΑνάστασή Του, Φιλήμον αξιοθαύμαστε, γι’ αυτό και ανέστησες σαν από τάφο τηςαπιστίας και της νέκρωσης τους ανθρώπους). Δεν θα ήμασταν εκτός πραγματικότηταςαν ισχυριζόμασταν ότι στο σημείο αυτό έχουμε μία «αδιόρατη» προβολή τουαποστόλου Παύλου ως διδασκάλου του Φιλήμονος: ο απόστολος Παύλος είναι οκατεξοχήν «ζωγράφος» του κηρύγματος της Εκκλησίας, ως εξαγγελίας των Παθών καιτης Αναστάσεώς Του.
Ο άγιος Ιωσήφ όμως δενμένει μόνον στο έργο του αγίου Φιλήμονος ως ευαγγελιστή των ανθρώπων. Αν ολόγος του ήταν σαν λυχνάρι φωτεινό που άναβε το φως στις σβησμένες από τηνπλάνη καρδιές των ανθρώπων («Λόγον ωςλύχνον φαεινόν επανάπτοντα τη ση καρδία φέρων, τους το πριν εσβεσμένους και ενσκοτία πολλή κειμένους αγνωσίας»), ήταν διότι ο ίδιος αγάπησε πολύ τονΚύριο, που πρώτος Αυτός μας αγάπησε («φιλήσαςΧριστόν, τον φιλήσαντα βροτούς δι’ ευσπλαγχνίαν»), και διότι βεβαίως, όπωςκαι οι άλλοι απόστολοι, αγωνίστηκε στο να καθαρίσει το οπτικό της ψυχής του καινα γίνει έτσι θεόπτης. Κι είναι αλήθεια: κανείς δεν μπορεί να μιλά για αγάπηπρος τον Χριστό, έχοντας ρυπαρή καρδιά. Η αγάπη σ’ Εκείνον φυτρώνει σε έδαφος που έχειαποκαθαρθεί από τα ζιζάνια των παθών. «Νοόςτο οπτικόν ανακαθάραντες, της θείας ετύχετε θεοπτίας, και καρδίας επεστρέψατεπλανωμένας, προς γνώσιν, ιερώτατοι».
Ακολουθείν
