Ο αληθινόςΆγιος Βασίλειος και η Παιδεία
Κωνσταντίνος Χολέβας, ΠολιτικόςΕπιστήμων
Μέσα στα πολλά ψεύτικα που κυκλοφορούνστην εποχή μας τα περισσότερα ελληνόπουλα βλέπουν να διαφημίζεται έναςξενόφερτος Αη-Βασίλης, ο οποίος αντιγράφει τον SANTA CLAUS, δηλαδή τον ΆγιοΝικόλαο των δυτικοευρωπαίων και των αμερικανών. Οι Δυτικοί λαοί απέδωσαν στοστρουμπουλό κόκκινο ανθρωπάκι του γνωστού αναψυκτικού το όνομα του ΈλληναΕπισκόπου Μύρων της Λυκίας (Μ. Ασίας) Αγίου Νικολάου, επειδή και εκείνου ηγιορτή συμπίπτει μέσα στον χειμώνα.
Όμως ο πραγματικός Άγιος Βασίλειος, οΜέγας Βασίλειος της Ορθοδόξου Εκκλησίας και των γραμμάτων, δεν έχει καμίασχέση. Ούτε ηλικιακά ούτε εμφανισιακά. Ο Άγιος, τον οποίο τιμούμε την πρώτηημέρα του χρόνου, ήταν Καππαδόκης Μικρασιάτης και έγινε Επίσκοπος στηνΚαισάρεια. Εκοιμήθη σε ηλικία μόλις 49 ετών, άρα ουδεμία σχέση έχει με τοναγαθό γέροντα των διαφημίσεων. Η συνεισφορά του στην παιδεία και στηνφιλανθρωπία ήταν πολύ σημαντική και αξιομνημόνευτη.
Ο Μέγας Βασίλειος έζησε τον 4ο αιώναμ.Χ. όταν ακόμη δεν είχε εδραιωθεί πλήρως ο Χριστιανισμός. Δημιούργησε τηνΒασιλειάδα, ένα τεράστιο συγκρότημα ευαγών ιδρυμάτων όπου βοηθούσε καιπεριέθαλπε ανθρώπους κάθε φυλής, ηλικίας ή κοινωνικής προελεύσεως. Ταυτόχρονα ,όμως, τόνιζε την ελληνικότητά του και την καταγωγή της μητέρας του από αρχαίαελληνικά γένη. Τα εξηγεί πολύ ωραία όλα αυτά ο πνευματικός του αδελφόςΓρηγόριος ο Θεολόγος στον Επιτάφιο προς τον Μέγα Βασίλειο. Ο αληθινόςΑη-Βασίλης, λοιπόν, χάριζε δώρα πνευματικά, κοινωνικά και μορφωτικά αλλά δενερχόταν από το Ροβανιέμι της Φινλανδίας, όπως νομίζουν τα παιδιά μας. Με τονσυνδυασμό ελληνικότητας και κοινωνικής δικαιοσύνης απέδειξε ότι στηνελληνορθόδοξη παράδοσή μας αίρεται και καταργείται η τεχνητή διαμάχη πουυπάρχει μεταξύ των συγχρόνων ιδεολογιών.
Σήμερα κάποιοι δήθεν προοδευτικοίθέλουν να ταυτίσουν την ανθρωπιά και την κοινωνική δικαιοσύνη με τιςαριστερόστροφες ιδεολογίες και ισχυρίζονται ότι όσοι μιλούν για Χριστό καιπατρίδα είναι «δεξιοί», συντηρητικοί και αδιάφοροι για την κοινωνία. Αυτές οιαντιλήψεις του μαύρου-άσπρου καταρρίπτονται αμέσως αν μελετήσουμε τα κείμενακαι τις μεγάλες μορφές της εκκλησιαστικής μας ιστορίας.
Ο Μ. Βασίλειος βοηθούσε κάθε φτωχό καιάρρωστο, αλλά παράλληλα καλλιεργούσε τον πατριωτισμό λέγοντας ότι την πατρίδαπρέπει να την αγαπούμε όσο αγαπούμε και τους γονείς μας (Τήν ἐνεγκοῦσαν καίθρέψασαν πατρίδα ἴσα γονεῦσι τιμᾶν, Επιστολή προς τον Μάγιστρο Σωφρόνιο). Ήτανυπερήφανος για την αρχαιοελληνική καταγωγή του, αλλά ταυτοχρόνως δίδασκε τονπανανθρώπινο χαρακτήρα της Χριστιανικής διδασκαλίας. Από τον Βασίλειο μέχρι καιτον Άγιο Κοσμά τον Αιτωλό ο Ορθόδοξος Ελληνισμός είχε λυμένα αυτά ταπροβλήματα.
Μπορείς κάλλιστα να είσαι πατριώτης, νακαλλιεργείς την εθνική σου συνείδηση και την ταυτότητά σου και παράλληλα ναασκείς έργο κοινωνικό και να φροντίζεις τον ταλαιπωρημένο συνάνθρωπο. Ηεπίδραση των δυτικών ιδεολογιών του 19ου κυρίως αιώνος προκάλεσαν τη σύγχυσηκαι μας απέκοψε από τη ρίζα μας.
Το αντιεκκλησιαστικό μένος της ΓαλλικήςΕπαναστάσεως, ο υλισμός του μαρξισμού και της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης,ο πιθηκισμός και η ξενομανία ορισμένων διανοουμένων μας και η απομάκρυνση τωνελληνορθοδόξων προτύπων από τα σχολεία μας οδήγησε την κοινωνία μας σεδιλήμματα που παλαιότερα δεν υπήρχαν. Εθνικιστής ή διεθνιστής; Ιδιωτική ήκρατική οικονομία; Παραδοσιακές αξίες στην παιδεία ή μοντέρνα –δήθεν –ιδανικά;Για τον Μέγα Βασίλειο αυτά τα διλήμματα ήσαν άνευ περιεχομένου. Για να τονκατανοήσουμε αξίζει να διαβάσουμε όλοι και πρωτίστως οι εκπαιδευτικοί μας τοπερίφημο σύντομο κείμενο του Αγίου «Προς τους νέους: Πώς να ωφελούνται από ταελληνικά γράμματα». Στο κείμενο αυτό απαντά σε ένα καυτό ερώτημα της εποχήςεκείνης, όταν είχε μόλις γίνει η συνάντηση Ελληνισμού και Χριστιανισμού. Δηλαδήαπαντά καταφατικά ότι οι Χριστιανοί μπορούν και πρέπει να μελετούν τα ΑρχαίαΕλληνικά κείμενα, αλλά με τρόπο επιλεκτικό. Να αποφεύγουν συγκεκριμένα στοιχείαπου αφορούν τις δοξασίες περί δώδεκα Θεών.
Η γενική του τοποθέτηση ξεκινά με τηδιαπίστωση ότι από τη μελέτη των έργων του Ομήρου μπορεί ο νέος να οδηγηθείστην αρετή. Προχωρεί αποδεικνύοντας μία εντυπωσιακή γνώση της ΕλληνικήςΙστορίας και προβάλλει παραδείγματα από τη ζωή του Μεγάλου Αλεξάνδρου τουΕυκλείδη, του Σωκράτη και του Περικλή.
Λαμβάνει παραδείγματα από τα αρχαίαολυμπιακά αγωνίσματα και στίχους από αρχαίους ποιητές. Μιλά για αρχές καιαξίες, οι οποίες είναι αποδεκτές και από τους κλασικούς συγγραφείς και από τουςΧριστιανούς Πατέρες της Εκκλησίας. Το σύντομο αυτό κείμενο, το οποίο προσωπικάδιδάχθηκα ως μαθητής Γυμνασίου, αποτελεί ένα από τα θεμέλια της ελληνορθόδοξηςαγωγής. Είναι οδοδείκτης για μία παιδεία ανθρωπιστική, η οποία θα φροντίζει τηνψυχή και το ήθος, όχι μόνο την τσέπη. Στην εποχή μας έχουμε ανάγκη από τιςδιδαχές του Μεγάλου Βασιλείου, ο οποίος μαζί με τον Γρηγόριο και τον Ιωάννη τονΧρυσόστομο τιμώνται ως οι Τρεις Ιεράρχες, προστάτες της παιδείας μας.
Αντί να λέμε μύθους στα παιδιά μας γιαέναν ροδαλό Αη-Βασίλη που φέρνει υλικά αγαθά, καλύτερα θα ήταν να τους μιλήσουμεγια τον αληθινό Άγιο Βασίλειο, ο οποίος αγωνίσθηκε εμπράκτως για τηναντιμετώπιση της φτώχιας και του πόνου, καλλιέργησε τα ελληνικά γράμματα καιθεμελίωσε την Ελληνορθόδοξη Παιδεία.
Συνδύαζε τον πατριωτισμό με την κοινωνικήδικαιοσύνη, κάτι που αδυνατούν να κατανοήσουν οι φανατικοί των εισαγομένωνιδεολογιών. Σε μία εποχή βαθιάς πνευματικής κρίσης αξίζει να αναβαπτισθούμεστην ανθρωπιά και στην ελληνικότητα του Μεγάλου Βασιλείου.
