Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ
πρωτοπρ. Γεωργίου Α.Μεταλληνού Δρος Θ. - DR. PHIL.
ΚαθηγητούΠανεπιστημίου Αθηνών
Μιαιθύνουσα μορφή τού πολιτικού μας κόσμου μού υπέβαλε μια μέρα το ερώτημα: «Πως είναι δυνατόν, τόσο παθητικά, ενείδει ταπεινής θεραπαινίδος, να συνεργασθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση με το NATO καιτην παγκόσμια Υπερδύναμη στη διάπραξη τού ειδεχθούς εγκλήματος στο Κόσσοβο; Πούείναι η "κουλτούρα" της και ο Χριστιανισμός της;». Ηαπορία αυτη τού εκλεκτού συνομιλητού μου προϋποθέτει αυτό, που επανειλημμέναστα τελευταία δέκα χρόνια τονίζουμε: Η παρουσία μας στην Ενωμένη Ευρώπη (καιμέσω αυτής στη «Νέα Τάξη», που οργανώθηκε και διευθύνεται από την προέκταση τηςΕυρώπης, τις Η.Π.Α.), δεν είναι πρωταρχικά πρόβλημα οικονομικό και πολιτικό,αλλά πολιτιστικό και πνευματικό. Στην Ε.Ε. κρίνεται ο πολιτισμός μας, ηΙστορική συνέχεια ή ασυνέχειά μας. Η παλαιά κοραϊκή θέση για την ταύτιση τούπολιτισμού μας με τον δυτικοευρωπαϊκό, που την οικειοποιήθηκαν και τηνπροπαγανδίζουν οι ενσαρκωτές τού ιδίου πνεύματος, δεν αντέχει επιστημονικά καιστην πιο καλόπιστη κριτική.
Ορθόδοξος καιΕυρωπαϊκός πολιτισμός είναι «μεγέθη αλληλοαποκλειόμενα» και όχι«αλληλοσυμπληρούμενα» (βλ. την ομότιτλη μελέτη μου δημοσιευμένη το 1996 απότην Ι. Μητρόπολη Ηλείας). Είναι δε γνωστό, ότι καρδιά τού πολιτισμού είναι η παιδεία, ωςκαλλιέργεια και διάπλαση - διαμόρφωση τού όλου ανθρώπου, ο οποίος στησυλλογική πραγμάτωσή του παράγει τον πολιτισμό του, ως οργάνωση και διευθέτησητού κοινωνικού χώρου, σύμφωνα με το περιεχόμενο της ψυχής του.Κατά τον γνωστό διπλωμάτη και Ιστορικό των πολιτισμών ARNOLD ΤΟΥΝΒΕΕ «ψυχήτού πολιτισμού είναι ο πολιτισμός της ψυχής».
Από τα ευρωπαϊκάκείμενα, κυρίως τα αναφερόμενα σε θέματα παιδείας, φαίνεται ότι επιδιώκεται βαθμιαία καθολικήενιαιοποίηση, που είναι δυνατή με τη δημιουργία ενιαίας πολιτικής, πολιτιστικήςκαι ιστορικής συνείδησης. Αυτά σημαίνουν: ενιαία πολιτική σύλληψη και δράση,ένταξη σε ένα πολιτισμικό πλαίσιο -και αυτό είναι το δυτικοευρωπαϊκό(πρβλ. τα υποστηριζόμενα από τον καθηγητή SAMUEL HANTINGTON) και νέα ανάγνωση και γραφή τηςευρωπαϊκής Ιστορίας για την ενιαία κατανόησή της.
Γι' αυτό δεν γίνεταιευχάριστα δεκτός ο ελληνορθόδοξος πολιτισμός, που είναι ο πολιτισμός σύνοληςτης Ορθοδοξίας, διότιαναιρεί αυτόχρημα όλες τις ευρωπαϊκές πραγματώσεις από τον Καρλομάγνο και εξής.Η Χώρα μας δε, εκπροσωπεί και εκφράζει τον ορθόδοξο κόσμο αυτή τη στιγμή στηνΕ.Ε. Παρά δε τις ατομικές ασυνέπειες και προσωπικές παρεκκλίσεις, συλλογικάεκφράζουμε ακόμη τον πολιτισμό της ελληνορθόδοξης παράδοσης, ενσαρκώνοντας σεπολλά σημεία ένα άλλο τρόπο σκέψης, λόγου και πράξης. Και αυτό είναι ακριβώς, που δεν μπορούννα ανεχθούν οι αρχιτέκτονες τού συγχρόνου ευρωπαϊκού πολιτισμού και της νέαςπαγκόσμιας πραγματικότητας («παγκοσμιοποίηση»).
Θεμελιακά συστατικάτού ελληνορθόδοξου πολιτισμού είναι: α) Η ισορροπία των σχέσεων με τον Θεό,τον συνάνθρωπο και τον εαυτό μας, σε ένα τρισορθογώνιο σύστημα βιωματικής αναφοράς,που συνιστά την ακεραιότητα και ενότητα τού ανθρωπίνου προσώπου, όπως φαίνεταιστην περίπτωση τού «Αγίου», που είναι το βιοκοινωνικό πρότυπο της Ορθοδοξίας.
Το ήθος αυτόδιαμορφώνεται στη Θεία Λειτουργία, τη συνισταμένη τού πολιτισμού μας: Οιλειτουργικές φράσεις «Άνωσχώμεν τας καρδίας», «εαυτούςκαι αλλήλους και πάσαν την ζωήν ημών Χριστώ τω Θεώ παραθώμεθα», «αγαπήσωμεν αλλήλους, ίνα εν ομονοίαομολογήσωμεν Πατέρα, Υιόν και Άγιον Πνεύμα...», είναι οισυντεταγμένες αυτής της συνείδησης, που οδηγεί σε ανάλογο ήθος.
β) Η υπέρβαση της θρησκείας και τηςθρησκειοποίησης της Πίστεως, ως τρόπου υπάρξεως. Παράλληλα,υπέρβαση και της (καντιανής) καθηκοντολογίας. Η πίστη είναι η αναφορά όλου τούελληνορθόδοξου πιστού στην Άκτιστη Θεία Χάρη και η συνεχής ζήτηση χάρης.Όχι με τη θρησκευτική έννοια της δοσοληψίας, που είναι ταυτόχρονα μαγική (DO, UTDES), αλλά ως βίωση καιέκφραση της συνειδήσεως, ότι «εν αυτώ ζώμεν και κινούμεθα και εσμέν»(Πράξ. 17,28) και ότι «χωρίςΑυτού ου δυνάμεθα ποιείν ουδέν» (Ιωάν. 15,5).
γ) Η προτεραιότητα της καρδιάς, όχι μόνοως πηγή συναισθήματος και τρυφερών ανθρωπίνων αισθημάτων, αλλά ως κέντρου τηςυπάρξεως, στο οποίο συντελείται η κοινωνία με τη θεϊκή Χάρη,που παράγει το Χριστοειδές Έθος (Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης στο«Συμβουλευτικόν Εγχειρίδιόν» του περιγράφει την αγιοπνευματική λειτουργία τηςκαρδίας). Η κάθαρση τηςκαρδίας από τα πάθη δεν είναι μόνον η αφετηρία τού αγώνα τού Ρωμηού για τηθέωση, τον απόλυτο σκοπό της υπάρξεώς του, αλλά και για τη δυνατότητα κοινωνίαςαγαπητικής με τους «άλλους», τους συνανθρώπους. Στο πανηγύρι ήτο γλέντι του ο Ρωμηός εύχεται: «καλήκαρδιά», που παραπέμπει στον αναστάσιμο ύμνο «εν καθαρά καρδία σε δοξάζειν».Χωρίς «καθαρή καρδιά» - «καλή» -φιλόθεη δηλαδή και φιλάνθρωπη καρδία δεν είναιδυνατόν να συμπηχθεί αυθεντική διανθρώπινη κοινωνία.
Ένα περίφημοχριστιανικό κείμενο τού β' αι., «ΟΠοιμήν τού Ερμά», λέγει ότι πρέπει να παύσουμε να είμεθα «λίθοιστρογγυλοί» και να γίνουμε «λίθοι τετράγωνοι», για να μπορέσουμε νασυμπήξουμε θεοκεντρικήν κοινωνίαν. Αυτό ακριβώς επιδιώκει - και προτείνει ωςμοντέλο της εν Χριστώ κοινωνικής ύπαρξης - ο Μοναχισμός μας.
Το μοναστικόκοινόβιο είναι το πρότυπο των Κοινοτήτων μας. Σ' αυτό ημαρξιστική αρχή «ο καθέναςπροσφέρει ανάλογα με τις δυνατότητές του και απολαμβάνει ανάλογα με τιςανάγκες του» αποδεικνύεται χριστιανική-ορθόδοξη πράξη πολλούςαιώνες προ τού Μαρξ. Αυτό το πνεύμα της ανιδιοτέλειας εκφράζει η ελληνικήπαροιμία: «Κάμε το καλό καιρίξ' το στο γυαλό» - μοναδική μ' αυτή τη μορφή, που ανάγει τη σκέψηστον κυριακό λόγο «μακάριονεστί διδόναι μάλλον ή λαμβάνειν» (Πράξ. 20, 35). Είναι η πνευματική μήτρα, που γεννάανά τους αιώνες το ελληνικό ολοκαύτωμα, που είναι η εκούσια αυτοθυσία γιατους άλλους. Θερμοπύλες, Αλαμάνα, Μανιάκι, Κούγκι, Ζάλογγο, Αρκάδιείναι οριακές στιγμές τού ελληνικού ολοκαυτώματος. Το ελληνικό όμως ολοκαύτωμαπερνά μέσα από τον αυτοβιασμό της φύσεως ως άσκηση (Ματθ. 11,12), για να καταρρεύσει«η αυτοκρατορία των ενστίκτων», και ο εγγενής στην ελληνικότητα ατομισμός ναμετατραπεί, όπως και συμβαίνει, σε κοινωνιοκοατικόατομισμό.
Αυτό φανερώνει ηρητορική ευχή τού Έλληνα: «Δενμε κάνουν μια μέρα πρωθυπουργό;» Το συμπλήρωμα της φράσης είναι: «για να λύσω τα προβλήματα τού Έθνους»και όχι: «για να κατασυλήσωτο δημόσιο ταμείο...». ΑυθεντικόςΕλληνορθόδοξος άνθρωπος είναι ο Άγιος, ο εν Χριστώ «καλός κάγαθός» ελληνικόςάνθρωπος, το αρχετυπικό πρότυπό μας, που μεταδώσαμε κάποτε και στην προκαρλομάγνειαΕυρώπη.
Αυτά ήσαν τα δομικάσυστατικά και τού ευρωπαϊκού πολιτισμού ωςτην εκφράγκευσή του, που ολοκληρώθηκε τον 11οαιώνα. Η δυτική Ιστορική επιστήμη, σεβόμενη τον εαυτό της, ελεύθερη εν πολλοίςκαι όχι εξαρτώμενη ή γραικυλίζου-σα, όπως η δική μας, λέγει τα πράγματα με τοόνομά τους. Έστω και αν η θεώρηση της ιστορικής πορείας της Δύσεως περνά μέσααπό το αναπόφευκτο δυτικό VORVER-STAENDNIS (εσωτερικό πρίσμα ερμηνείας), ηέκθεση των πληροφοριών των πηγών γίνεται με καθαρότητα και σαφήνεια. Έτσι, καιένας ορθόδοξος ερευνητής, που έχει πατερικά κριτήρια, μπορεί να επανερμηνεύσειτις θέσεις της δυτικής ιστοριογραφίας, με τις δικές του προϋποθέσεις (κριτήρια), που δεν μπορεί εκ τωνπραγμάτων να διαθέτει ο δυτικός (παπικός ή προτεστάντης)ερευνητής.
Μόνο οι δικοί μας,που ως δυτικόφρονες A PRIORI είναι ξένοι προς την ελληνορθόδοξη παράδοση και -το χειρότερον - την απορρίπτουν ασυζητητί (τελείως αντιεπιστημονικά), αποφεύγουννα ασχολούνται με τις δυτικές εξελίξεις στο χώρο της εκκλησιαστικής και θεολογικήςαναπτύξεως, ίσως και διότι αδυνατούν να κατανοήσουν τα πράγματα. Ο δυτικόςμεσαιωνολόγος όμως γνωρίζει, ότι χωρίςγνώση της Θεολογίας είναι αδύνατη η ενασχόληση με αυτή την κρίσιμη στηνΙστορία της Ευρώπης περίοδο. Ο έλληνας μεσαιωνολόγος - ακόμηκαι βυζαντινολόγος - σχεδόν κατά κανόνα επιμένει να αγνοεί την θεολογία, και μάλιστατην πατερική, χάνονται έτσι τη (μόνη) δυνατότητα κατανοήσεως και ερμηνείας τούχώρου του, που γι' αυτή την περίοδο (για μας ως το 1922) κινείται γύρωαπό τον άξονα της εκκλησιαστικής πραγματικότητας και θεολογίας. Τα λέγω αυτά,δια να δείξω ποιο είναι το αδύνατο σημείο της επιστήμης μας. Το 1994 εξεδόθηστην Οξφόρδη διδακτορική διατριβή τού JAMES RUSSEL με θέμα: «ΤΗΕ GERMANISATION(= εκφράγκευση) of Early Medieval Christianity».
Τακύρια στοιχεία της ελληνορθόδοξης αγωγής, που συνοπτικά εξεθέσαμε παραπάνω,εσώζοντο και εκηρύσσοντο σ' Ανατολή και Δύση μέσω των αυθεντικών χριστιανών,των Αγίων. Η Ανατολή, μάλιστα, επί πολλούς αιώνες, ήταν η πνευματική μητέρακαι τροφοδότρια της δυτικής χριστιανικής κοινωνίας (EX ORIEΝΤΈ LUX). Υπήρχε ωςτο σχίσμα μία κενωτική διαδικασία με κίνησηαπό την Ανατολή προς τη Δύση και με φορείς μεγάλουςελληνορθόδοξους πατέρες και θεολόγους που επηρέασαν ευεργετικά τη Δύση όπως οάγιος Ειρηναίος, επίσκοπος Λουγδούνου (Λυών) β' αι., Μ. Αθανάσιος (ο' αι.), άγιοςΚασσιανός ο Ρωμαίος (ε' αι.), ως τους αγίους έλληνες αυταδέλφους Μεθόδιο καιΚύριλλο (θ' αι.). Ακόμη και ο δυτικός την καταγωγή άγιος Ιερώνυμος (δ'-ε' αι.),ως ελληνοτραφής, μετείχε σ' αυτή την εκπολιτιστική διαδικασία. Ο μόνοςπατέρας, που έμεινε έξω απ' αυτήν (ως πρώην μανιχαίος και νεοπλατωνιστής) ήτανο ι. Αυγουστίνος(ε' αι.), που άθελά του έγινε το θεμέλιο της φραγκικής θεολογίας στο ζήτηματού FILIOQUE και τού «προορισμού» (PRAEDESTINATIO). Από τον Αυγουστίνο, πουκήρυττε το«CREDO, UT INTELLIGAM»(πιστεύω, για να καταλάβω = μεταφοράτης Θεολογήσεως στο χώρο της διανόησης), ως τον Καρτέσιο (+1650),πατέρα τού «COGITO, ERGO SUM» (διανοούμαι,άρα υπάρχω = ταύτιση της υπάρξεως με τη λογική λειτουργία και κίνηση προς τηναπολυτοποίησή της) διαμορφώνονται οι «πνευματικές» προϋποθέσειτης ΔυτικήςΕυρώπης και συγχρόνως τα θεμέλια της ευρωπαϊκής παιδευτικής λειτουργίας. Η κορύφωση, δηλ. η θεοποίηση, τηςRATIO/RAISON θα λάβει χώρα σε μια συμβολική τελετουργική πράξη τού τέκτονοςΡοβεσπιέρρου (1793), που θα τιμηθεί ως θεότητα η «Θεά Λογική» (RAISON) στοπρόσωπο μιας γυμνής πόρνης, πάνω στην «αγία τράπεζα» της Παναγίας των Παρισίων.Είναι ίσως η μόνη φορά στην ιστορία, που ταυτίζονταισημειολογικά σημαίνον και σημαινόμενον...
Έτσι φθάσαμε στον ανθρωπισμό(HUMANISMUS) της PAX ΑMERICANA και τού NATO, ως και στην «ανθρωπιστική βοήθεια»των κ.κ. CLARKE και SEY. Είναιο δρόμος, που πέρασε από τον Καρλομάγνο, την Ι. Εξέταση, τους Σταυροφόρους,τον Ναπολέοντα, τον Χίτλερ, τον Στάλιν. Είναι όμως,ταυτόχρονα, και τοπαράγωγο μιας παιδείας, που έχασε την αγιοπνευματική λειτουργία της καρδιάςκαι έδωσε μοναδική προτεραιότητα στον «ορθό λόγο» (RAISON), που θεολογεί και διανοείται ή μυείταιστην τέχνη, αλλά ταυτόχρονα διατάζει και την εξόντωση αθώων, όπως συνέβαινε μετους χιτλερικούς στρατιωτικούς - καλλιτέχνες και όπως συνέβη πρόσφατα στογειτονικό μας Κόσσοβο. Αυτή την απάντηση έδωσα στον εκλεκτόσυνομιλητή μου!
Η διαμόρφωση τηςΔύσεως συνετελέσθη με τη θρησκειοποίηση της Πίστεως, αφού χάθηκε ο αγιοπνευματικός ρόλοςτης καρδιάς. ΗΠίστη παύει να λειτουργεί θεραπευτικά και καταντά «θρησκεία»,όπως την περιγράψαμε παραπάνω. Βέβαια, αυτό συνέβη εν πολλοίς και στην δικήμας κοινωνία (πρβλ. τις «Δοξολογίες»), αλλά η διαφορά είναι, ότι δεν«θεσμοθετήθηκε» η διαστροφή, κάτι που έγινε δυστυχώς στη Δύση, όπου συνήθως ηαλλοτρίωση προσλαμβάνει σωτηριολογική σημασία (πρβ. τον παπικό θεσμό). Η θρησκειοποίησηοδήγησε πρώτα στην «εξορία τού υπερβατικού» από την ενδοκοσμική πραγματικότητα.Από τον Δεϊσμό(DEISMUS) και το «δόγμα» του «DEUSCREATOR, SED ΝΟΥ GUBERNATOR» (Ο Θεός δημιουργός, αλλ' όχι κυβερνήτης τού κόσμου)έφθασε η δυτική κοινωνία στη σύγχρονη «θεολογίατού θανάτου τού Θεού» (αυτή η διαδικασία πέρασε από τη «φυσική θρησκεία» τού Διαφωτισμού-θρησκεία της RAISON - στον NITSCHE,«θάνατος τού Θεού»).
Η εκκοσμίκευση τούδυτικού Χριστιανισμού (που μεταδίδεται επικίνδυνα και στη δική μας κοινωνία)είναι η συνέχεια της «εκλογίκευσης» και «εκνομίκευσης» της Πίστης. Ο μεγάλος ΦιοντόρΝτοστογιέφσκυ περιγράφει με δύναμη αυτές τις εξελίξεις και στο διάλογο Χριστού- Ιεροεξεταστή (αδελφοί Καραμάζωφ), καταλήγοντας με τη φοβερή διαπίστωση: «Ο καθολικισμός της Ρώμης είναιχειρότερος από τον αθεϊσμό» διότι «κηρύττει ένα διαστρεβλωμένο Χριστό,ένα Χριστό αντίθετο τού Χριστού. Κηρύττει τον Αντίχριστο» (ΟΗλίθιος, Ο, VIII). Έτσι όμως νοθεύονται και τελικά χάνονται οι ελληνορθόδοξοιπροκαρλομάγνειοι παιδευτικοί στόχοι: «καινός εν Χριστώ άνθρωπος» (ο Θεούμενος-Άγιος) και«καινή εν Χριστώ πολιτεία» (κοινωνία). Είναι η κοινωνία των Πράξεων, τού «ην αυτοίς άπαντα κοινά» (Πράξ. 4, 32) και τού «ομοθυμαδόν» (Πράξ. 2,1), τού «εν ενί στόματι και μια καρδία» (Θ. Λειτουργία. Η νομική - δικανική αναφορά στο Θεόθα γίνει κινητήριαδύναμη της φεουδαρχικής - ρατσιστικής φραγκοτευτονικής κοινωνίας, που θα γεννήσει,έστω και αντιθετικά, την αστική νοοτροπία και την φυσική συνέχειά της, τουςσοσιαλισμούς, ως τον μαρξιστικό κομμουνισμό. Όλα αυτά είναιμια συνεχής αλυσιδωτή διαλεκτική διαδικασία, που γεννώνται στηναποορθοδοξοποιημένη Δύση και μεταφέρονται(«εισάγονται») και στην ορθόδοξη Ανατολή, ως τοκετοί όμως ξένωνωδίνων. Ο ευρωπαίοςάνθρωπος (παιδαγωγούμενος) μυείται στο πνεύμα της ιδιοτέλειας (HOMOOECONOMICUS) και στη συνεχή ζήτηση αποτελεσματικότητας και ευδαιμονίας.
Στην ευδαιμονιστικήτάση βρίσκουν χώρο εξάπλωσης και τα ναρκωτικά,μετά τον κορεσμό τού πανσεξουαλισμού.Και αυτό ισχύει, φυσικά, και για το εκδυτικισμένο μέρος της ελληνικής κοινωνίας.Ο εκκλησιαστικός χώρος κυριεύεται από το πνεύμα της ζήτησης εξουσίας με όλεςτις παρομαρτούσες συμπεριφορές. Το ΠαπικόΚράτος (κέντρο και παράδειγμα κάθε απολυταρχίας) είναι«χριστιανισμός άλλου είδους» («Είναιτο Βατικανό εκκλησία;» ρωτούσε ρητορικά ο μακαριστός αρχιεπίσκοπόςμας Σεραφείμ. Τραγικό θύμα ο δυτικός άνθρωπος, που κατάντησε «ρομπότ», κατάτον μακαριστό π. Ιουστίνο Πόποβιτς, όπως διεκτραγωδήθηκε ρεαλιστικά με τονανθρωπάκο των «MODERN TIMES», από τον διαισθανθέντα την αλλοτρίωση τού δυτικούάνθρωπου μεγάλο CHARLYCHAPLIN. Οδυτικός άνθρωπος αυτοϋποδουλώθηκε στην τεχνολογία του, και συνεχίζει τώρα νααυτοϋποδουλώνεται στην επιστήμην του (πρβλ. τη Βιοτεχνολογία σ'όλο το φάσμα της).
Το πρόβλημα τηςευρωπαϊκής παιδείας επικεντρώνεται, συνεπώς, στη νοηματοδότηση των ανθρωπίνων.Η απομάκρυνση από τονόημα, που δίνουν στην παιδεία οι Άγιοι τού ενιαίου ευρωπαϊκού χώρου, οδήγησεσε μια ευρωπαϊκή παιδεία «άλλου τύπου», τα θλιβερά αποτελέσματα της οποίαςζούμε όλοι μας. Και το νοηματικό περιεχόμενο της ελληνορθόδοξηςπαιδείας μπορεί να συνοψισθεί στα ακόλουθα σημεία:
1) Δεν είναι απλή εκπαίδευση, μύησηδηλαδή τού ανθρώπου σε μια αναπαραγόμενη γνώση, που τον καθιστά γρανάζι τηςκρατικής μηχανής (ον παραγωγικόν). Είναι αγωγή τού ανθρώπου(άνθρωπον άγειν - κατευθύνειν στο παιδαγωγικό πρότυπο του ελληνορθόδοξουανθρώπου, τον θεάνθρωπον). Αυτό είχε κατά νουν ο ι. Χρυσόστομος, όταν έλεγε:«πάντα δεύτερα ηγείσθωτης προνοίας των παίδων». Αυτό εννοούσε και ο Ευριπίδης: «όταν κρηπίς μη καταβληθή γένουςορθώς, ανάγκη δυστυχείν τους εκγόνους» (Ηρακλής μαινόμενος, 1261).Η διαχρονικότητα δε, που δίνει η ελληνορθοδοξία στη νοηματοδότηση της παιδείαςφαίνεται στο λόγο των νεωτέρων Αγίων μας, όπως ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός: «Αμαρτάνετε πολύ να τα αφήνετε (ταπαιδιά σας) αγράμματα και τυφλά, και μη μόνον φροντίζετε να τους αφήνετε πλούτηκαι υποστατικά, και μετά τον θάνατό σας να τα τρων και να σας πισολογούν (= νασας τα «ψέλνουν» κιόλας). Καλύτερα να τα αφήνετε φτωχά και γραμματισμένα, παράπλούσια και αγράμματα».
2) Είναι παιδεία θεοκεντρική, στα όριατης ορθόδοξης πατερικότητας. ΗΘεοκεντρικότητα είναι η κατακόρυφη δοκός τού σταυρού τηςαγιότητος. Η οριζόντια είναι η αδελφικότητακαι φιλανθρωπία.Κατά τον I. Χρυσόστομο, «ειτους παίδας επαιδεύομεν φίλους είναι τω Θεώ, πάντα αν ανεπήδησε τα λυπηρά καιμυρίων απηλλάγη κακών ο βίος ο παρών».
3) Σκοπός της δενείναι η πολυμάθεια, αλλά ηδιαμόρφωση ήθους ελληνορθόδοξου.
4) Στόχος της είναι η ορθή ένταξη στην αδελφική κοινωνία.Η σωτηρία περνά από τη στάση έναντι τού συνανθρώπου. Δεν είναι δυνατόν να σωθείκανείς, «ειμή δια τού πλησίον»,λέγουν οι Πατέρες μας.
5) Μεταδίδει τη δικήτης φιλοσοφία ζωής, που εκφράζεται ως ιεράρχησητων ανθρωπίνων. Μ. Βασίλειος: «υπεροράν μεν σαρκός, παρέρχεται γαρ· επιμελείσθαι δεψυχής, πράγματος αθανάτου». Ι. Χρυσόστομος: «Οδίτης ει, ου πολίτης» (= είσαι οδοιπόρος,όχι μόνιμος στη γη).
6) Ως ελληνική ηπαιδεία της παραδόσεώς μας «ζητείτην αλήθεια», ως φιλοσοφία. Και η ζητούμενη «σοφία» είναι η ένσαρκη Παναλήθεια, οΙησούς Χριστός, ως το πλήρωμα της Αλήθειας. Η ρίζα τούπροβλήματος είναι, συνεπώς, στην ουσίατης ελληνικότητας, που παρέλαβε η Δύση (αναγέννηση). Ποια σχέσηέχει η ελληνικότητα της Ευρωπαϊκής αναγέννησης με τη «ζήτηση της αλήθειας»,ώστε να μπορεί ο ευρωπαίος άνθρωπος να φθάσει στην «ενσαρκη Παναλήθεια»; Αυτήτην ελληνικότητα και τη δυναμική της θεωρεί αστασίαστο στοιχείο τηςελληνορθόδοξης παιδείας ο Πατροκοσμάς: «ΗΕκκλησία μας είναι εις την ελληνικήν. Και αν δεν σπουδάσης τα Ελληνικά, δενημπορείς να καταλάβης εκείνα, που ομολογεί η Εκκλησία μας». Ηελληνομάθεια, συνεπώς, είναι αναγκαία, διότι βοηθεί στην προσέγγιση της χριστιανικήςαγωγής: «Από το σχολείον- γράφει σ' άλλο σημείο -μανθάνομεν, το κατά δύναμιν, τι είναι Θεός, τι είναι η αγία Τριάς, τι είναιάγγελοι, τι είναι αρχάγγελοι, τι είναι δαίμονες, τι είναι παράδεισος, τι είναικόλασις, τι είναι αμαρτία, τι αρετή. Από το σχολείον μανθάνομεν τι είναι (...)ο τίμιος γάμος, τι είναι ψυχή, τι είναι κορμί (σώμα)· τα πάντα από το σχολείοντα μανθάνομεν».
Αυτά τα λόγια τούαγίου Κοσμά περιγράφουν την ουσία τού ελληνορθόδοξου σχολείου και τοπεριεχόμενο της προσφερόμενης από αυτό παιδείας. Αυτή είναι η παιδεία μας,αλλά και η παιδεία της αρχαίας ενωμένης Ευρώπης. Την παιδεία αυτή, ως «ανάμνηση»,ανάδυσή της δηλαδή στη σημερινή ευρωπαϊκή πραγματικότητα, είναι χρέος μας ναπροτείνουμε στη σημερινή Ενωμένη Ευρώπη των απογόνων τού Καρλομάγνου.Με την προϋπόθεση βέβαια, ότι την έχουμε εμείς, ή, τουλάχιστον, αγωνιζόμεθα νατην ξαναβρούμε. Διαφορετικά η Ευρώπη «ουκαν λάβοι παρά τού μη έχοντος»! Έχουμε άρα τη δυνατότητα ναπροσφέρουμε στους Ευρωπαίους Εταίρους μας τον πνευματικό θησαυρό τηςελληνορθόδοξης παράδοσής μας, που είναι ο μεγαλύτερος πλούτος μας; Αν δεν τοκάμουμε, εγκληματούμε κατά της Ευρώπης, αρνούμενοι συγχρόνως την φωτιστικήαποστολή μας στον κόσμο.
«ΕΚ ΤΟΥ ΠΕΡΙΣΣΟΥ ΤΗΣΚΑΡΔΙΑΣ» ΔΙΜΗΝΙΑΙΟΝ ΕΝΟΡΙΑΚΟΝ ΦΥΛΛΑΔΙΟΝ Ι.Ν. ΑΓ. ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΠΕΡΙΣΣΟΥ Έτος 2ον,Τεύχος 7ον ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1999
Αντιαιρετικόν Εγκόλπιον 