Η αγία μεγαλομάρτυς και πάνσοφος Αικατερίνα ( 25 Νοεμβρίου)
ΤουΠρωτοπρεσβυτέρου Γεωργίου Δορμπαράκη
Η αγίαΑικατερίνα ήταν από την πόλη της Αλεξάνδρειας, κόρη κάποιου άρχοντα, ονόματιΚώνστα, πάρα πολύ ωραία, αξεπέραστης μάλιστα ομορφιάς, ψηλή και λεπτή κατά τοσώμα, ετών δεκαοκτώ. Αυτή λοιπόν αφού σπούδασε, στο ανώτερο δυνατό σημείο, όλητη ελληνική και ρωμαϊκή παιδεία, δηλαδή τον Όμηρο και τον Βιργίλιο, τον μέγιστοποιητή των Ρωμαίων, τον Ασκληπιό και τον Ιπποκράτη και τον Γαληνό από τουςιατρούς, τον Αριστοτέλη και τον Πλάτωνα, τον Φιλιστίωνα και τον Ευσέβιο από τουςφιλοσόφους, τον Ιαννή και τον Ιαμβρή από τους μεγάλους μάγους, τον Διόνυσο καιτη Σύβιλλα, όπως και κάθε ρητορική τέχνη που είχε εφευρεθεί στον κόσμο, ακόμηόμως αφού έμαθε και κάθε λέξη από τις διάφορες γλώσσες, εξέπληξε όχιμόνο αυτούς που την έβλεπαν, αλλά και αυτούς που άκουγαν για τη φήμη, τη σοφίακαι την παιδεία της. Λόγω της ομολογίας της για τον Χριστό, βασανίστηκε πολύαπό τον βασιλιά Μαξέντιο, ενώ στο τέλος της έκοψαν και το κεφάλι, δεχόμενη έτσικαι το στεφάνι του μαρτυρίου από τον αθλοθέτη Χριστό, τον αληθινό Θεό μας».
«Αικατερίνα,και σοφή και παρθένος∙ εκ δε ξίφους, και μάρτυς∙ ώ καλά τρία!» Οι στίχοι αυτοίτου συναξαρίου φανερώνουν τα χαρίσματα με τα οποία η Αικατερίνα κέρδισε τονΠαράδεισο και απέκτησε τόσο μεγάλη θέση στο στερέωμα της Εκκλησίας. Δενπρόκειται περί των φυσικών λεγομένων χαρισμάτων, τα οποία λίγο ή πολύ έχουνόλοι οι επί γης άνθρωποι. Μολονότι η αγία, όπως σημειώνει το συναξάρι της, ήτανόντως προικισμένη και με αυτά – διότι και σπάνια σωματική ομορφιά είχε καιιδιοφυής ήταν και σεμνή στο ήθος εκ χαρακτήρος – όμως με τη χάρη του Θεού καιτην ελεύθερη βούλησή της απέκτησε τα πνευματικά χαρίσματα, με τα οποία καιμόνον αγιάζεται κανείς εν Θεώ και εισέρχεται στη Βασιλεία των Ουρανών. Καιπνευματικά χαρίσματα είναι αυτά που έρχονται σε φως, όταν ο άνθρωπος αποκτήσειεπίγνωση της δωρεάς του Θεού που του έδωσε στο άγιο βάπτισμα, όταν δηλαδήνιώσει ότι έγινε μέλος Χριστού και προσπαθήσει να ενεργοποιήσει τη νέα ενΧριστώ ζωή του τηρώντας τις εντολές του Χριστού.
Έτσιλοιπόν και με την αγία Αικατερίνα: κατά τον στίχο που αναφέραμε, υπήρξε σοφή,με την έννοια ότι πέραν της ανθρώπινης σοφίας, φωτίστηκε πρωτίστως από τον Θεόκαι έλαβε Εκείνου τη σοφία. Ο φωτισμός αυτός μάλιστα, κατά τον υμνογράφο τηςαγίας, τον άγιο Θεοφάνη, δόθηκε με τη μεσολάβηση του αρχαγγέλου Μιχαήλ. Διάστόματος εκείνου έλαβε την όντως σοφία, την εξ ουρανού η αγία. «Την σοφίαν τηνόντως εξ Ουρανού, διά στόματος, μάρτυς, του Μιχαήλ, λαβούσα, πανεύφημε». Ουμνογράφος όμως επιμένει στο θέμα αυτό, ιδίως μέ ένα στίχο πουφαίνεται να την παραλληλίζει και με τον ίδιο τον Σολομώντα. Χωρίς να κατονομάζειτον θεωρούμενο πράγματι σοφό βασιλιά του Ισραήλ, και μάλιστα από την παιδικήτου ηλικία, ίσως τον εννοεί, διότι και η Αικατερίνα «την εκ Θεού σοφίαν έλαβεπαιδόθεν», κάτι που το απέδειξε, όταν με αυτήν κυρίως τη σοφία, έχοντας ωςόργανο βεβαίως και την έξω, δηλαδή την κοσμική σοφία που είχε αποκτήσει,μπόρεσε να μυήσει στην πίστη του Χριστού εκατόν πενήντα διαπρεπείς ρήτορες, οιοποίοι χρησιμοποιούσαν ως όπλο τους μόνον την κοσμική έννοιά της. Κι όχι μόνοντους μετέστρεψε, αλλά και τους έκανε, με τη χάρη του Θεού, να γίνουν καιεκείνοι μάρτυρες Κυρίου. Είναι γνωστό ότι μαζί της εορτάζουν κατά το συναξάριτης ημέρας και «οι άγιοι εκατόν πεντήκοντα ρήτορες, οι διά της ΑγίαςΑικατερίνης πιστεύσαντες τω Χριστώ, οίτινες ετελειώθησαν πυρί». «Μαρτύρων τοκαύχημα, της ευσεβείας μύστης γεγένησαι, τω λαμπρώ σου Νυμφίω, Μαρτύρων δήμονπροσαγαγούσα Χριστώ». (Αικατερίνα, που είσαι το καύχημα των μαρτύρων, έγινεςμύστης της ευσέβειας, διότι οδήγησες στον λαμπρό σου Νυμφίο Χριστό (ολόκληρο)δήμο μαρτύρων).
Καιμας δίνει την ευκαιρία η πάνσοφος αυτή νύμφη του Κυρίου, εν σχέσει και με τησοφία των ρητόρων που αντιμετώπισε, να σημειώσουμε αυτό που επισημαίνει και ουμνογράφος και που έχει αξία διαχρονική: η κοσμική σοφία των ρητόρων, επειδήακριβώς δεν διαπνεόταν από τη χάρη του Θεού και στηριζόταν μόνον στις πλοκέςτων ανθρωπίνων ματαίων συλλογισμών, τελικώς ήταν «ανάπλεως απαιδευσίας»,εντελώς γεμάτη από απαιδευσία. «Χαίροις, (Αικατερίνα), η των φληνάφωνρητόρων την θρασυστομίαν ελέγξασα, ως απαιδευσίας ανάπλεως». (Να χαίρεσαι,Αικατερίνα, σύ που έλεγξες το θρασύ στόμα των ρητόρων σαν κάτι που ήταν γεμάτοαπό έλλειψη παιδείας). Αληθινά: μία παιδεία χωρίς Χριστό, δηλαδή χωρίς χάρηΘεού, τι μπορεί να είναι; Κατά τη ρήση ενός αγίου Γέροντα: ένας έξυπνοςδαιμονισμός. Πόσο πρέπει να προβληματιστούμε όλοι πάνω σ’ αυτήν τηνπαρατήρηση του αγίου υμνογράφου! Ιδίως σήμερα, που χωρίς αιδώ και σκέψη πολλοί«υπεύθυνοι με θέση και εξουσία» αποδύονται σε αγώνα εξοβελισμού από τηνελληνική εκπαίδευση κάθε χρώματος χριστιανικού.
Η αγίαΑικατερίνα όμως υπήρξε και παρθένος και μάρτυς. Είχε δηλαδή εκείνα τα χαρίσματαπου θεωρούνται τα πιο ισχυρά προκειμένου κανείς να «κατακτήσει» τον ουρανό. Τοαίμα μάλιστα του μαρτυρίου της ήταν η προσφορά της στον Κύριο, κάτι παρόμοιο μετην προσφορά της γυναικός του Ευαγγελίου, που αγόρασε μύρο και τοπρόσφερε σ’ Εκείνον, αλείφοντάς το στα πόδια Του, ως έκφραση τηςαγάπης της. «Ως αλάβαστρον μύρου το αίμα σου προσενήνοχας τω σω Νυμφίω Χριστώ,Αικατερίνα αθληφόρε αήττητε». Κι ήταν σαν μύρο το αίμα της, γιατί υπήρξε καρπόςτης βαθειάς αγάπης της σε Εκείνον, του πόθου της που την έκαιγε σαν φωτιά. «Πόθωπυρπολουμένη, Μάρτυς παναοίδιμε, τω του Δεσπότου σου». Και βεβαίως η παρθενίατης, όπως πολλές φορές έχει τονιστεί, δεν εννοείται ως χάρισμα από πλευράςπρωτίστως σωματικής – υπάρχουν πολλές με το χάρισμα αυτό μακριά από τον Θεό: αςθυμηθούμε την παραβολή των δέκα παρθένων – αλλά από πλευράς ψυχικής καιπνευματικής: ως καθαρότητα ψυχική λόγω αγιασμένης ζωής. «Καθάρασα σεαυτήνπροθύμως διά πολιτείας». Η δύναμη της διπλής χάρης της αγίας Αικατερίνηςενώπιον του Θεού, της παρθενίας δηλαδή και του μαρτυρίου, διαπιστώνεται από τονυμνογράφο με εντυπωσιακό τρόπο. Βλέπει την αγία να βρίσκεται σε φωτεινούςθαλάμους στον Παράδεισο, κοσμούμενη με νυφικά στολίδια, κρατώντας με το δεξίχέρι της τη λαμπάδα της παρθενίας και με το αριστερό την κομμένη της κεφαλή.Όπως ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος παρίσταται στην εικόνα του με το αποκομμένοκεφάλι του, έτσι και η αγία Αικατερίνα. «Μετέστης προς θαλάμουςφωτοειδείς, νυμφικοίς κοσμουμένη στολίσμασι, παρθενικήν έχουσα λαμπάδα τηδεξιά, τη δε ετέρα φέρουσα την αποτμηθείσαν σου κεφαλήν».
Οάγιος υμνογράφος μας καθοδηγεί και σε άλλες διαστάσεις της πολυτάλαντηςπροσωπικότητάς της. Κι η διάσταση που δεν πρέπει να μείνει ασχολίαστη είναι οτονισμός από αυτόν των αποτελεσμάτων της αγιασμένης ζωής και του μαρτυρίου τηςαγίας. Σημειώνει μεταξύ άλλων στο εξαποστειλάριο της ακολουθίας: «Ενεύρωσας τοφρόνημα γυναικών, ω παρθένε, Αικατερίνα πάντιμε, αθλοφόρων η δόξα».(Ισχυροποίησες το φρόνημα των γυναικών, παρθένε και πάντιμε Αικατερίνα, συ πουείσαι η δοξα των αθλοφόρων μαρτύρων). Η αίσθηση του υμνογράφου, αίσθηση τηςόλης Εκκλησίας, ότι η αγία Αικατερίνα με ό,τι έζησε και έκανε έδωσε νεύρο στοφρόνημα των γυναικών, τις έκανε πιο ισχυρές, είναι κάτι σημαντικό. Σε εποχή πουτονίζονται τα δικαιώματα των γυναικών, που ο λεγόμενος φεμινισμός, ως κίνημαγια να αποκτήσουν οι γυναίκες εκείνα που δικαιούνται μέσα σε μίαανδροκρατούμενη κοινωνία, έρχεται συχνά πυκνά στην επικαιρότητα, ηδιαπίστωση ότι οι γυναίκες μάρτυρες, σαν την αγία Αικατερίνα, είναι αυτές πουουσιαστικά και δραστικά δυναμώνουν το φρόνημά τους, πρέπει να εξαγγέλλεται.Νομίζουμε ότι εδώ βρισκόμαστε σε ό,τι ανώτερο έχει δοθεί ως ώθηση γιατον φεμινισμό. Διότι αυτός δεν βρίσκεται στα λόγια, αλλά στο παράδειγμα. Καιδυναμικότερο παράδειγμα από μία γυναίκα που έδωσε και τη ζωή της για την πίστηστον Θεό και στον άνθρωπο δεν υπάρχει.
Ακολουθείν
