ΟιΤρεις Ιεράρχες και ο πολιτιστικός διχασμός
Γράφειο π. Βασίλειος Ι. Καλλιακμάνης
α) Όταν το 1842 η Σύγκλητοςτου Πανεπιστημίου Αθηνών όριζε την τριακοστή Ιανουαρίου -ημέρα μνήμης των ΤριώνΙεραρχών- ως εορτή των γραμμάτων και της παιδείας, ίσως διέβλεπε προφητικά τηνπολιτιστική απορία του νέου ελληνισμού.
Στους μεταγενέστερουςχρόνους, κάτω από δυσχερείς ιστορικές συγκυρίες και τη βούληση της άρχουσαςτάξης, ο ελληνικός λαός βίωνε έναν ιδιότυπο πολιτιστικό διχασμό, ο οποίοςαιωρούνταν ανάμεσα στη Μεγάλη Ιδέα και το σύμβολο της Μεγάλης του ΧριστούΕκκλησίας, την Αγία Σοφία αφενός, και τα περικαλλή μνημεία του Παρθενώνα καιτης Ακρόπολης των Αθηνών αφετέρου.
β) Την παράδοξη αυτή πολιτιστική κατάσταση, που έπαιξεσημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της ταυτότητας των Νεοελλήνων, ζούνε και οιμαθητές. Από το ένα μέρος τα παιδιά στο σχολείο σπουδάζουν πληθωρικά την αρχαίαελληνική γνώση μέσω φιλολογικών και ιστορικών μαθημάτων. Από το άλλο, στο σπίτιβρίσκουν αναμμένο το καντήλι, τιμούν τον Χριστό, την Παναγία και τους αγίους,γιορτάζουν τις χριστιανικές γιορτές, βαφτίζονται με χριστιανικά ονόματα καιγενικά η καθημερινή τους ζωή συνδέεται με τη ζωντανή ορθόδοξη χριστιανικήπαράδοση.
γ) Οι ελάχιστες ώρες θρησκευτικών που περιλαμβάνονταιστο ωρολόγιο σχολικό πρόγραμμα, και οι οποίες βαθμηδόν καταργούνται, δεν είναιικανές να αναπληρώσουν το κενό και να γεφυρώσουν το πολιτιστικό χάσμα. Οι ΤρειςΙεράρχες ως άνθρωποι βαθιάς παιδείας, αφού ήταν κάτοχοι της «ευγενεστέραςχριστιανικής αλλά και της έξωθεν παίδευσης», αποτελούν σύμβολα γεφύρωσης τουχάσματος αυτού. Ο Βασίλειος και ο Γρηγόριος είχαν σπουδάσει στην Αθήνα, όπουπαρακολούθησαν ευρύ πρόγραμμα μαθημάτων ρητορικής, φιλολογίας, ιστορίας,φιλοσοφίας, μαθηματικών και ιατρικής. Ο Χρυσόστομος μαθήτευσε στη Σχολή τηςΑντιόχειας.
δ) Η ευρυμάθεια και οι άριστες σπουδές προοιωνίζονταντο μέλλον, που διαγραφόταν λαμπρό και για τους τρεις, αφού τα προσόντα τουςεναρμονίζονταν με τις απαιτήσεις υψηλών κοσμικών αξιωμάτων. Εκείνοι όμωςπροτίμησαν τη στενή πύλη και τεθλιμμένη οδό της εκκλησιαστικής διακονίας. Μεπερίσκεψη που έφθανε μέχρι τη φυγή, βαθιά συναίσθηση του βάρους της αποστολήςτους και θείο φόβο έθεσαν τον εαυτό τους στην υπηρεσία του λαού του Θεού.
ε) Πριν όμως αναλάβουν ευθύνες στον κοινωνικό στίβο,ασκήθηκαν να θραύσουν τους εσωτερικούς δεσμούς των παθών και της φιλαυτίας.Μετά τις εγκύκλιες σπουδές τους έζησαν για μεγάλα χρονικά διαστήματα ασκούμενοιστην ησυχία της ερήμου, λαμβάνοντας εκεί άλλου είδους παιδεία, την πνευματική.Ερεύνησαν το εσώτατο είναι του ανθρώπου μέσω της ευαγγελικής σοφίας και τηςκαθημερινής εμπειρίας. Αναδίφησαν τον κόσμο και παράλληλα μελέτησαν τηνκοινωνία, αποστασιούμενοι όμως από αυτή. Εξάλλου, η εσωτερική ησυχία και«αναχώρηση» είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα πολλών μεγάλων ποιητών, μουσικών,επιστημόνων και δημιουργών του πνεύματος όλων των αιώνων.
στ) Οι τρεις ιεράρχεςσυνδύαζαν άριστα τη μελέτη της αρχαίας ελληνικής σοφίας και τη βίωση τουευαγγελικού μηνύματος της αγάπης και της θυσίας. Ο βίος και οι σοφές συγγραφέςτους δείχνουν ότι και ακόμη ένας άνθρωπος ενεργοποιώντας κρυμμένες πνευματικέςδυνάμεις μπορεί να αλλάξει τη νοοτροπία της κοινωνίας και να δώσει νέα πνοή καιόραμα στις υπνώττουσες συνειδήσεις. Εκείνοι δεν πίστευαν σε συγκεχυμένακοινωνικά οράματα. Διέθεταν φωτισμένο νου, καθαρή καρδιά και τρέφονταν από τομέλλον. Βίωναν την ανεστιότητα του παρόντος βίου και βρίσκονταν σε εγρήγορσηγια την έλευση της όγδοης ημέρας, όπου πρώτοι και δεύτεροι θα απολαμβάνουν τονμισθό τους, εγκρατείς και ράθυμοι θα τιμούν την ημέρα, πλούσιοι και πένητες θαχαίρονται μετ’ αλλήλων.
