ΛΟΓΟΙ ΚΑΙ ΑΝΤΙΛΟΓΟΙ
ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ - ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ
ΣΤΑ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Γράφει η Ελένη Βασσάλου, Θεολόγος
Στο νέο Πρόγραμμα Σπουδών το μάθημα των Θρησκευτικώνεπιδιώκεται ν’ αποκτήσει ταυτότητα που να υπηρετεί την πολυπολιτισμικότητα υπότον πνευματικό έλεγχο της Νέας Εποχής του 21ου αιώνα. Μ’ αυτήν την προοπτικήσχεδιάζεται η διδασκαλία των θεματικών του ενοτήτων. Όλο αυτό το μόρφωμα, όπωςείναι φυσικό, παρουσιάζει σοβαρά προβλήματα και αντιφάσεις, βρίσκοντας εφαρμογήο λόγος του Κυρίου: «Οὐδείς δύναται δυσὶ κυρίοις δουλεύειν· ἢ γὰρ τὸν ἕναμισήσει καὶ τὸν ἕτερον ἀγαπήσει, ἢ ἑνὸς ἀνθέξεται καὶ τοῦ ἑτέρου καταφρονήσει,οὐ δύνασθε Θεῷ δουλεύειν καὶ μαμωνᾷ» (Ματθ. 6,24)...
***
Α.Οι στόχοι του Π.Σ.
1. Στο Π.Σ. οι σκοποί της εκπαίδευσηςτου Ν. 1566/ 1985 εκλαμβάνονται ως νομιμοποίηση του ομολογιακού-κατηχητικούμαθήματος (σ. 8).
Σχόλια:
Εγείρεται το ερώτημα:Δε χρειάζεται «οι ελεύθεροι, υπεύθυνοι,Ø δημοκρατικοί πολίτες» «ναεμπνέονται από αγάπη προς τον άνθρωπο, τη ζωή και τη φύση και να διακατέχονταιαπό πίστη προς την πατρίδα και τα γνήσια στοιχεία της ορθόδοξης χριστιανικήςπαράδοσης»; Βλάπτονται οι ίδιοι; Βλάπτουν τους άλλους; Γιατί έπρεπε αυτοί οιπαιδαγωγικοί στόχοι ν’ αλλάξουν;
Επιπλέον, ο όρος«ομολογιακός» παραπέμπει στο χώρο του ΠροτεσταντισμούØ και όχι στο Ορθόδοξο μάθημα, ενώ ο όρος «κατηχητικός»ανακαλεί τις αρνητικές περί κατηχητικών σχολείων εντυπώσεις, που βεβαίως δενισχύουν για μάθημα που έχει εγκρίνει το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και το ΥπουργείοΠαιδείας.
2. Οι συντάκτες του ΠΣ. ενώ δέχονταιότι το ΜτΘ απομακρύνθηκε το 2002 από τον κατηχητικό χαρακτήρα του (σ.10),διαβλέπουν κινδύνους «θρησκευτικής απομόνωσης» με αφορμή τις «διεθνείςεξελίξεις», μολονότι αναγνωρίζουν ότι οι χώρες της Ευρώπης υιοθετούν καιεφαρμόζουν «ποικιλία ειδών ΜτΘ» (σ.11), για να καταλήξουν ότι «σήμερα μπροστάστη ραγδαία αλλαγή συνθηκών και αναγκών, υποστηρίζεται η σύνθεση τωνκατευθύνσεων…» (σ.17).
Σχόλια:
Καταρχήν, ποιοιαπαιτούν το ΜτΘ ν’ αλλάξει προσανατολισμό; Κι οιØοραματιστές των μεταρρυθμίσεων ποιον ρώτησαν; Από ποιον «πήραν ευχή», έγκρισηγια ριζικές μεταρρυθμίσεις; Απαντά αυτή η προσπάθειά τους σε αντίστοιχοεκπεφρασμένο αίτημα του Ορθόδοξου ελληνικού λαού, ο οποίος έχει το κατοχυρωμένοδικαίωμα της θρησκευτικής ελευθερίας, καθώς και το δικαίωμα να εξασφαλίζει τημόρφωση - διαπαιδαγώγηση και εκπαίδευση των τέκνων του σύμφωνα με τιςθρησκευτικές και φιλοσοφικές του πεποιθήσεις; (Άρθρο 13 §1 και 16 §2 τουΣυντάγματος, Διεθνής Σύμβαση της Ρώμης της 4ης Νοεμβρίου 1950, άρθρο 2 του 1ουΠρόσθετου Πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ατόμου (ΕΣΔΑ) και18.4 στο Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (ΔΣΑΠΔ). Οιαποφάσεις των διεθνών συμβάσεων είναι δεσμευτικές για την κυβέρνηση, διότιβάσει του άρθρου 28 του Συντάγματος, οι διεθνείς συμβάσεις… αποτελούναναπόσπαστο μέρος του εσωτερικού ελληνικού δικαίου και υπερισχύουν από κάθεάλλη αντίθετη διάταξη νόμου).
Εκείνοι που προωθούντις σημερινές αλλαγές είναι οι ίδιοι που το 2002Øπέτυχαν, όπως αναγράφουν, να διδάσκεται το ΜτΘ «με πνεύμα διαλόγου, ελευθερίας,καταλλαγής, χωρίς ομολογιακή εμμονή, κατηχητισμό, φανατισμό…». Σε ποια ισχυρήλογική βάση στηρίζεται η απαίτηση το ΜτΘ ν’ αλλάξει προσανατολισμό;
Ομολογούν ότι το ΜτΘποδηγετείται πλέον από τις «διεθνείς εξελίξεις»Øτων αρχών του 21ου αιώνα (σ.10). Αν όμως το κριτήριο των εκάστοτε «διεθνώνεξελίξεων» επικρατήσει τελικά στη λογική του ΜτΘ, είναι πασιφανές ότι τομάθημα, παύει να στοχεύει στην αναγνωρισμένη και νομικά κατοχυρωμένη αποστολήτου - να εξασφαλίζει τη μόρφωση και εκπαίδευση που επιθυμούν και δικαιούνται οιΈλληνες πολίτες σύμφωνα με τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις - για δύο βασικούςλόγους:
α) Η τεχνητή σύνθεση θρησκευτικώνιδεών και βιωμάτων διαφορετικής προελεύσεως, περιεχομένου και προσανατολισμώντελικά δεν αποδίδει την ταυτότητα ούτε του Χριστιανισμού, ούτε κάποιουθρησκεύματος.
β) Χωρίς φρένο, το ΜτΘ θαμετεξελίσσεται και θα εκφυλίζεται ώσπου να χάσει κάθε λόγο υπάρξεώς του, καθώςθα ταυτιστεί με το περιεχόμενο και τους σκοπούς άλλων μαθημάτων «Κοινωνικών -Ανθρωπιστικών - Πολιτισμικών σπουδών».
Οι συντάκτες του ΠΣ.επικαλούνται αλλαγές στις συνθήκες και τηνØ ποικιλία των προσανατολισμών. Δενπρόκειται για κάτι νέο. Είναι πάγιο φαινόμενο, ακριβώς επειδή ο άνθρωποςδιαθέτει το χάρισμα της ελευθερίας. Το οποιοδήποτε είδος θρησκευτικήςεκπαίδευσης δεν είναι σε θέση να καταργήσει την έμφυτη διάθεση του ανθρώπου ναδιαφοροποιείται με νέες επιδιώξεις. Επομένως το νέο Π.Σ. δεν έχει εξασφαλίσειούτε τη σύνθεση των κατευθύνσεων, ούτε την εκούσια αποδοχή τους. Το ζητούμενοείναι αν η αλλαγή του προσανατολισμού του ΜτΘ προκύπτει ως αίτημα του ελληνικούλαού ή αν ο λαός πατρονάρεται σκόπιμα ώστε να το αποδεχτεί.
3. Είναι χαρακτηριστικές οιδιακηρύξεις του ΠΣ.: «αναδεικνύεται.. το δικαίωμα όλων των παιδιών γιαθρησκευτική εκπαίδευση… επιδιώκεται ένα σχολικό ΜτΘ στο οποίο να συμμετέχουνόλα τα παιδιά χωρίς καμία διάκριση και ανεξάρτητα από τη θρησκευτική ή μηδέσμευσή τους» (σ.11), «ο θρησκευτικός γραμματισμός απευθύνεται όχι μόνο στουςΈλληνες ή στους Ορθόδοξους μαθητές αλλά σε όλους, ανεξαρτήτως εθνικής καταγωγήςή θρησκευτικής και ομολογιακής ταυτότητας», ενώ η χριστιανική μαρτυρίαθεμελιώνεται «στη σχολική εκπαίδευση σε ένα άλλο υψηλότερο πνευματικό καιθεολογικό επίπεδο…» (σ. 16).
Σχόλια:
Εδώ η τιμή τουπροσώπου των μαθητών συγχέεται με την ποδηγέτησή του,Ø εφόσον το ΜτΘ υπόκειται στη λογική της επιφανειακήςσύγκλισης, ουσιαστικά ανόμοιων ή και αντίθετων θρησκευτικών αντιλήψεων καιβιωμάτων, τα οποία στις περισσότερες περιπτώσεις προσφέρονται στην ίδιαθεματική ενότητα ώστε να εμπεδωθούν ως τάχα όμοια.
Αντιθέτως ηδιδασκαλία του Ορθόδοξου ΜτΘ, όπως προβλέπεται από ταØ Αναλυτικά Προγράμματα, σέβεται απολύτως το πρόσωπο και ταανθρώπινα δικαιώματα των μη Ορθοδόξων και αλλοθρήσκων, τα οποία άλλωστε, είναικατοχυρωμένα με διεθνείς συμβάσεις.
Ο σεβασμός τουπροσώπου των ετεροδόξων και αλλοθρήσκων αποτελεί τοØ ήθος του αληθινού Χριστιανού, εμπνεόμενο από τον ίδιο τονΙησού Χριστό, ο οποίος με την ενανθρώπησή του για τη σωτηρία όλου του κόσμου,αποδεχόμενος στο μέγιστο βαθμό την ετερότητα του ανθρώπου, δεν επέβαλε τησωτηρία, σεβόμενος την προσωπική επιλογή εκάστου. Όποιος ζει αληθινά Ορθόδοξα,αντιμετωπίζει όλους ως αδελφούς, ισότιμα, ανεξαρτήτως φυλετικών, κοινωνικών ήάλλων διακρίσεων. Δεν περιμένει την αλλαγή του Π.Σ. προκειμένου να πραγματώσειαυτούς τους στόχους.
Έπειτα, πώςεξασφαλίζεται ο «θρησκευτικός γραμματισμός» όταν τοØ παραγόμενο από την ανωτέρω τεχνητή σύνθεση, τελικά, δενεκφράζει την ταυτότητα ούτε του Χριστιανισμού, ούτε κάποιου θρησκεύματος;
Πώς άραγε θεμελιώνεταιη χριστιανική μαρτυρία σε υψηλότερο επίπεδο,Ø όταν απουσιάζει απ’ αυτήν ησημαντικότερη πληροφορία, ότι ο Χριστός είναι ο Σωτήρας του κόσμου; Γι’ αυτήντην Αποκάλυψη ο Χριστός έστειλε του Μαθητές του «εἰς πάντα τὰ ἔθνη» (Ματθ.28, 19).
4. «Η αντιμετώπιση των συγκρούσεων καιη δημιουργία σύγχρονης πολυπολιτισμικής κοινωνίας» (σ.11), υπηρετούνται,σύμφωνα με τη φιλοσοφία του Π.Σ., από την επιδίωξη ανάδειξης των όμοιωνθρησκευτικών ιδεών-αξιών.
Σχόλια:
Παραγνωρίζεται τογεγονός ότι άνθρωποι ιδίων θρησκευτικών πεποιθήσεων,Ø εξαιτίας των παθών τους, συγκρούονται, ακόμη και στην πιομικρή κοινωνία που είναι η οικογένειά τους. Είναι λοιπόν προφανές ότι σε μιαπολυπολιτισμική κοινωνία που θα υπάρχει «θρησκευτική σύγκλιση», τέτοιου είδουςπροβλήματα θα συνεχίσουν να υπάρχουν.
Ως ΟρθόδοξοιΧριστιανοί βιώνουμε ότι η αντιμετώπιση των συγκρούσεωνØ είναι ανάλογη της ουσιαστικής συνδέσεως του ανθρώπου μ’Εκείνον που χορηγεί την ειρήνη και είναι ο Σωτήρας και Λυτρωτής του κόσμου. Στανέα Π.Σ. δεν προβάλλεται και δεν αξιοποιείται παιδαγωγικά αυτή η μοναδικήαλήθεια.
5. Το Π.Σ. υποστηρίζει ότι «ένα ΜτΘπου στοχεύει αποκλειστικά και μόνο στην εξοικείωση των μαθητών σε μια μόνοιδιαίτερη θρησκευτική παράδοση έχει πλέον φτάσει στα όριά του. Η σχολικήθρησκευτική εκπαίδευση χρειάζεται να υπερβεί πρακτικές μονοφωνίας καιαντιλήψεις αποκλειστικότητας» (σ. 11-12).
Σχόλια:
Είναι ψευδής οανωτέρω ισχυρισμός. Οι μαθητές διδάσκονται για τα άλλαØ δόγματα και τις θρησκείες σύμφωνα με τα κείμενα ΑναλυτικάΠρογράμματα. Αν η διδασκαλία αυτή θεωρείται ελλιπής μπορεί να συμπληρωθεί,χωρίς το Ορθόδοξο μάθημα να απολέσει τον προσανατολισμό και τα παιδαγωγικάχαρακτηριστικά που του ανήκουν.
Στο Π.Σ. στο όνοματου πλουραλισμού και του σεβασμού της ετερότητας,Øέχει ατυχώς χαθεί, το κριτήριο της αλήθειας, δηλαδή τι σημαίνει η απόλυτηαναφορά σ’ αυτήν. Όντως παράδοξο, επειδή η ξεκάθαρη διατύπωση της αλήθειας δεναίρει τη δυνατότητα έκφρασης κάθε αντίθετης άποψης.
Η παρουσίαση τηςαλήθειας, που ταυτοχρόνως σέβεται το δικαίωμα τηςØετερότητας συκοφαντείται ως πρακτική μονοφωνίας και αποκλειστικότητας, ενώ ηδιδασκαλία σε τεχνητές θεματικές ενότητες που παραμορφώνουν την ταυτότητα τωνδιαφόρων θρησκευτικών πεποιθήσεων και μάλιστα ερήμην των ενδιαφερομένων,θεωρείται ότι απαντά στον «απαραίτητο όρο για την πολύπλευρη και ολοκληρωμένημόρφωση των μαθητών» (σ.10). Προφανώς, «οι πρακτικές μονοφωνίας και αντιλήψειςαποκλειστικότητας» τίθενται στην υπηρεσία του Π.Σ. και χρησιμοποιούνται κατάβούληση.
6. Σύμφωνα με το Π.Σ., «οι μαθητές καιοι μαθήτριες χρειάζονται μάθηση “μέσα από τη θρησκεία”, η οποία θα τουςεπιτρέψει να συνομιλήσουν με τη ζωντανή πραγματικότητα της θρησκείας…» (σ.12).
Αναλυτικότερα, στον «Οδηγό Εκπαιδευτικού»ενθαρρύνονται οι μαθητές «να αναγνωρίσουν, να καλλιεργήσουν και να εμπιστευτούντις δικές τους προσωπικές αξίες και πεποιθήσεις πάνω σε ζητήματα θρησκείας καιπίστης.». (σ.68). «Να γνωρίσουν τη γλώσσα και την εμπειρία των πιστών καθώς καιτον τρόπο ζωής τους» (σελ. 76). «Οι γιορτές είναι το ενδεδειγμένο πεδίο για ναεισέλθει κανείς συναισθηματικά και διανοητικά στην καρδιά μιας θρησκείας» (σελ.78). «Τέτοιου είδους ικανότητες δεν μπορούν να διδαχτούν θεωρητικά. Ο μόνοςτρόπος να τις αποκτήσουν οι μαθητές είναι η ενεργός συμμετοχή τους σε σχετικέςδραστηριότητες». (σ. 86). «Να αναγνωρίσουν την ουσία μιας θρησκευτικήςτελετουργίας π.χ. της Θείας Ευχαριστίας» (σ. 88).
Σχόλια:
Ο παιδαγωγικός στόχος«μέσα από τη θρησκεία» χρειάζεται οριοθέτηση,Øαφενός, διότι οι μαθητές είναι ανήλικοι και ανώριμοι, και αφετέρου, επειδή σταθρησκεύματα ενεργούν «πνευματικές δυνάμεις». Αν οι μαθητές θελήσουν «νααναγνωρίσουν την ουσία μιας θρησκευτικής τελετουργίας» και «να εισέλθουνσυναισθηματικά και διανοητικά στην καρδιά μιας θρησκείας», ουσιαστικά υπάρχει ηδυνατότητα να μετέχουν ακόμα και σε λατρείες, τις πνευματικές επιπτώσεις τωνοποίων αγνοούν και δεν ελέγχουν.
Με δεδομένο ότι οιμαθητές δε βιώνουν, στη συντριπτική τουςØ πλειοψηφία, την πίστη τους, με ποιαβάση να εμβαθύνουν σε τόσα νέα στοιχεία, μάλιστα δε διαφορετικής προελεύσεωςκαι περιεχομένου; Πώς να τα αποκρυπτογραφήσουν; Αν πάλι μείνουν στην επιφάνεια,είναι ορατό ότι απλοποιώντας τα στοιχεία θα τα εκλάβουν ως όμοια της δικής τουςθρησκευτικής εμπειρίας.
Βεβαίως τίθεται τοερώτημα, ποια η αντιμετώπιση των ετεροδόξων καιØαλλοθρήσκων, όταν στα πλαίσια της μάθησης «μέσα από τη θρησκεία» θελήσουν νααναγνωρίσουν και να μετέχουν στην ουσία π.χ. της Θείας Ευχαριστίας, χωρίς ναέχουν τις κατάλληλες προϋποθέσεις γι’ αυτήν τη συμμετοχή. Σίγουρα αυτό θαπρέπει ν’ αντιμετωπιστεί κατάλληλα από τον εκπαιδευτικό.
7. Το Π.Σ. αναγνωρίζει ότι «οιθρησκείες είναι πηγή ελπίδας για σωτηρία» (σ.12), «διαχρονική πηγή έμπνευσηςγια τον πολιτισμό και άντλησης προσωπικού αλλά και συλλογικού υπαρξιακούνοήματος…» (σ. 18). Οι θρησκείες μπορεί να είναι πηγή ελπίδας. Αν όμως δενπροσφέρουν τη σωτηρία, τότε οι ελπίδες τους είναι φρούδες. Αυτή η αναζήτησηαπουσιάζει από το Π.Σ.
8. Σύμφωνα με το Π.Σ. το ΜτΘ«χρειάζεται να περιλαμβάνει θεωρήσεις διαχριστιανικής και διαθρησκειακήςμάθησης, διαλόγου, συνεργασίας και συλλογικότητας» (σ.13). Όμως η συνεργασίακαι η συλλογικότητα μπορούν να υπάρξουν σε κοινωνικό επίπεδο ανεξάρτητα από τηγνώση των τεχνητών διαθρησκειακών συνθέσεων.
9. Το Π.Σ. οραματίζεται πως «ηθρησκευτική εκπαίδευση των μαθητών δεν (θα) είναι επικεντρωμένη αποκλειστικάστη διαμόρφωση και προετοιμασία τους ως αυριανών πολιτών, αλλά πρωτευόντως στηνπαρούσα πορεία και δράση τους ως αυτόνομων προσώπων» (σ.15).
Σχόλια:
Εγείρεται το ερώτημα:Μέχρι σήμερα οι Έλληνες δεν ενεργούσαν ωςØ αυτόνομα πρόσωπα, οπότε περιμένουντο νέο «Πρόγραμμα Σπουδών» προκειμένου να κατακτήσουν αυτό το στόχο;
Οι συντάκτες του Π.Σ.δεν εξηγούν τι απέγιναν όσα παραδέχονται στη σ.Ø10 για τα Α.Π. του 2002, τα οποία όπως υποστηρίζουν, «ευαισθητοποιούν καιέμπρακτα δεσμεύουν τους μαθητές απέναντι στα σύγχρονα κοινωνικά, υπερφυλετικά,υπερεθνικά και οικουμενικά αιτήματα». Άραγε, απέτυχε το προηγούμενο πρόγραμμάτους; Ποια εγγύηση επιτυχίας υπάρχει στο νέο ΠΣ.;
10. Το Π.Σ.υποστηρίζει ότι «απαιτείται σαφώς μια άλλη νοοτροπία και ένας άλλοςπροσανατολισμός… Άλλωστε η Ορθόδοξη θεολογία από τη φύση της δεν προσπερνά τηθρησκευτική ετερότητα (σ.17). Οι συντάκτες του Π.Σ. ομολογούν τη θέση τηςΟρθόδοξης Θεολογίας. Επομένως η πρόσκληση για αλλαγή νοοτροπίας καιπροσανατολισμού προς τι; Προφανώς είναι εκ του πονηρού.
11. Στους«εκπαιδευτικούς προσανατολισμούς» του ΜτΘ επιδιώκεται «η ανάδειξη τωνοικουμενικών αξιών τόσο του Χριστιανισμού όσο και των άλλων θρησκειών τουκόσμου» (σ. 19), «η ανάδειξη του ολιστικού και μεταμορφωτικού χαρακτήρα της θρησκευτικήςεκπαίδευσης» (σ. 20).
Σχόλια:
Οι οικουμενικέςαξίες, ως ανθρώπινα μόνο ζητούμενα, είναι σχετικήςØ σημασίας και προσωρινής διάρκειας, γι’ αυτό και συνήθως,κατά βούληση, καταπατούνται. Αν όμως ο άνθρωπος συνδεθεί μ’ Εκείνον που τιςεμπνέει και τις πιστοποιεί, τότε αποχτούν αιώνια διάσταση.
Οικουμενική αξίαμπορεί να θεωρηθεί μεταξύ άλλων και η έννοια «Θεός».Ø Όμως, ποια ανάδειξή της μπορεί να υπάρξει όταν ο Χριστόςκαταργεί ξεκάθαρα τις ειδωλολατρικές επινοήσεις; Μήπως ο Χριστός θα εννοηθεί ωςένα είδωλο ή ότι τελικά «θεός» είναι ο άνθρωπος που επινοεί αυτές τις αξίες;
Ο όρος «ολιστικός»απαιτεί διερεύνηση, επειδή χρησιμοποιείται, επίσης, με παραθρησκευτικόπεριεχόμενο.Ø
Ο Χριστός αληθινάμεταμορφώνει - θεώνει τον άνθρωπο. Ο στόχος όμως τηςØ θρησκευτικής εκπαίδευσης, επειδή συμπλέκεται με τιςανθρώπινες αδυναμίες, συχνά «παραμορφώνει»… Αυτή η πιθανότητα είναι ορατή στοπαρόν Π.Σ.
12. Ενδιαφέρουσαη ανάλυση του Π.Σ. περί χειραφετήσεως των μαθητών: «Οι άνθρωποι λαχταρούν ναείναι ελεύθεροι… να σκέφτονται και να αποφασίζουν οι ίδιοι για τον εαυτότους…». «Ο κριτικός ή ο αυτοστοχαστικός τρόπος» γνώσης «υπηρετεί και καλλιεργείτο χειραφετικό ενδιαφέρον των μαθητών…». «Η μαθησιακή διεργασία δεν είναι μιατεχνική προμελετημένης παγίδευσης –με χειραγωγούμενο τον ίδιο το μαθητή…». «Ομαθητής θα αναρωτηθεί για την αξία οποιασδήποτε πλευράς της θεολογικής γνώσης ήτης θρησκείας που μελετά, ώστε να είναι βέβαιος ότι σχηματίζει μια πραγματικάακριβοδίκαιη εικόνα της…». «Τίποτε δεν θεωρείται δεδομένο, καμιά εξουσία δενείναι υπεράνω κριτικής, συμπεριλαμβανομένης και της αυθεντίας τουεκπαιδευτικού» (σ.21).
Σχόλια:
Οι ιδέες περίχειραφετήσεως των μαθητών από Γ΄ Δημοτικού έως Γ΄ Γυμνασίου είναι παιδαγωγικάακατανόητες για τους εξής λόγους:Ø
α) Η ενασχόληση με τα θρησκευτικάζητήματα, απλώς ως θέματα του φυσικού κόσμου, χωρίς επίγνωση των πνευματικώνδιαστάσεών τους, είναι επιπόλαιη επιλογή για οποιαδήποτε ηλικία, πόσο μάλλονγια τόσο μικρά παιδιά, που δε διαθέτουν στοιχειώδεις γνώσεις ούτε στην πίστητους.
β) Η αντίληψη του Π.Σ. ότι η ισχύουσαπρακτική του ΜτΘ, να μεταδίδει σταδιακά την αλήθεια, ανάλογα με την ηλικία τουμαθητή, αποτελεί «τεχνική προμελετημένης παγίδευσης – με χειραγωγούμενο τονίδιο το μαθητή», τον αφήνει αθωράκιστο έναντι της αντιμετωπίσεως πλανεμένωναντιλήψεων και πρακτικών - ενώ το σκεπτικό αυτό απορρίπτουμε ασυζητητί σεθέματα που άπτονται την προστασία της ζωής και της τιμής του. Ενημερώνουμε καιπαρακολουθούμε την εφαρμογή των κανόνων, χωρίς να εκλαμβάνεται αυτή η προσοχήμας ως χειραγώγηση, ακριβώς διότι πρόκειται για ανήλικο και ανώριμο παιδί, πουδεν έχει βαθιά επίγνωση των κινδύνων που διατρέχει.
γ) Η παιδαγωγική πρόταση ότι «τίποτεδεν θεωρείται δεδομένο, καμιά εξουσία δεν είναι υπεράνω κριτικής,συμπεριλαμβανομένης και της αυθεντίας του εκπαιδευτικού» διδάσκει στο μαθητήτην οίηση που δεν ωφελεί σε καμιά ηλικία, πόσο μάλλον σε μικρά παιδιά. Χάθηκεαπό το ΠΣ. η σοφία των Παροιμιών Σολομώντος 9, 9-11: «δίδου σοφῷ ἀφορμήν,καὶ σοφώτερος ἔσται· γνώριζε δικαίῳ, καὶ προσθήσει τοῦ δέχεσθαι. ἀρχὴ σοφίαςφόβος Κυρίου, καὶ βουλὴ ἁγίων σύνεσις, τὸ δὲ γνῶναι νόμον διανοίας ἐστὶνἀγαθῆς· τούτῳ γὰρ τῷ τρόπῳ πολὺν ζήσεις χρόνον, καὶ προστεθήσεταί σοι ἔτη ζωῆςσου».
Η απόκτηση«ακριβοδίκαιης εικόνας» της θρησκείας χωρίς επίγνωση τουØ βάθους και πλάτους της, με εξέταση των επιφανειακώνομοιοτήτων και με παράλειψη της Αυτοποκαλύψεως του Θεού Δημιουργού και Σωτήραμας, είναι πρακτικά αδύνατη.
Υπό τις προηγούμενεςσυνθήκες, η προβαλλόμενη χειραφέτηση φαίνεται πωςØοδηγεί το μαθητή και το ΜτΘ σε προμελετημένη παγίδευση.
13. Το βασικόπρόβλημα το οποίο δεν αντιμετωπίζει το Π.Σ. είναι ότι η εντύπωση της ομοιότηταςτων θρησκευτικών εκδηλώσεων που δημιουργείται από την επιφανειακή εξέταση τους,δεν ταυτίζεται προς το ουσιαστικό περιεχόμενο τους. Αντί λοιπόν το ΠΣ. ναεργαστεί ώστε να οι μαθητές να διαφωτιστούν με απλό τρόπο για τις εσφαλμένεςεντυπώσεις πάνω στις οποίες οικοδομούνται λαθεμένα συμπεράσματα και επιλογές,παρακάμπτει την ιστορική και θεολογική αλήθεια εγκλωβισμένο στις παραδοχές του.
Πράγματι, στοπαγκόσμιο θρησκευτικό σκηνικό συναντάμε περιπτώσεις κοινών τρόπων εκφράσεως γιατρεις βασικούς λόγους:Ø
α) Η κοινήμονοθεϊστική αφετηρία των θρησκειών.
β) Το γεγονός ότι ο άνθρωπος όπου κιαν πιστεύει, δεν παύει να εκφράζεται με όλη τη δύναμη της ψυχής, του νου, τουσώματός του, εξαντλώντας τα προσφερόμενα υλικά μέσα, τα οποία είναι κοινά στονπολιτισμό κάθε εποχής (φως, εικόνες ή αγάλματα, νερό ως μέσο εξαγνισμού, καρποίτης γης, θυμιάματα, ναοί, προσευχές, ιερές γραφές).
γ) Ο θρησκευτικός συγκρητισμός, όπουυποχωρούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στη θεολογία και την πρακτική τωνεπιμέρους θρησκειών, οπότε επέρχεται σύγκλιση και εν τέλει ταύτιση όλων τωνετερογενών θρησκευτικών στοιχείων. Ο συγκρητισμός ιστορικά μαρτυρείται από τααρχαϊκά χρόνια, όταν, με τις αλλεπάλληλες εσωτερικές μετακινήσεις και τοναποικισμό, οι φυλές γνώρισαν και διασταύρωσαν τις δοξασίες και λατρείες τους. Ητακτική αυτή, ενώ οδηγεί σε ιδεολογική σύγχυση, παγιώθηκε διότι ανατροφοδοτείτις ελπίδες σωτηρίας που εξανεμίζονται από τα φιλοσοφικά και οντολογικάαδιέξοδα στα οποία οδηγούν οι δοξασίες των θρησκευμάτων. Την κατάστασηαποτυπώνει χαρακτηριστικά ο Προφήτης Δαβίδ: “Ὁ Θεὸς ὁ Θεὸς μου, πρὸς σὲὀρθρίζω· ἐδίψησέ σε ἡ ψυχὴ μου, ποσαπλῶς σοι ἡ σάρξ μου ἐν γῆ ἐρήμῳ καὶ ἀβάτῳκαὶ ἀνύδρῳ…” (Ψαλμ.62,1). Ο άνθρωπος σφοδρά διψώντας την κοινωνία με το Θεόεγκλωβίστηκε σε μέρη πνευματικά έρημα, δύσβατα, άνυδρα, σε μονοπάτια που δεντον οδήγησαν σε Εκείνον…
Με την Αυτοαποκάλυψήτου ο Υιός του Θεού καθαρίζει οριστικά το τοπίοØτων πλανεμένων και αδιέξοδων περί Θεού και σωτηρίας αντιλήψεων και πρακτικών.Το πρωτεύον πλέον δεν αφορά τα μέσα θρησκευτικής εκφράσεως, αλλά εάν και κατάπόσον αυτή η έκφραση μετέχει στην αλήθεια της Αποκαλύψεως του Χριστού. Επομένωςη προσέγγιση του θρησκευτικού φαινομένου μέσω της επιφανειακής ομοιότητας τωνεκδηλώσεων δεν οδηγεί σε ασφαλή συμπεράσματα, με ορατό τον κίνδυνο τουσυμφυρμού και της νεφελώδους περί «Θεού» αντίληψης των μαθητών. Αυτό τοπρόβλημα είναι εμφανέστατο σε πολλές θεματικές ενότητες του ΜτΘ Δημοτικού καιΓυμνασίου σύμφωνα με το Π.Σ.
Β. Προβληματικοί συνδυασμοί σε θεματικές ενότητες Δημοτικούκαι Γυμνασίου:
Γ΄ Δημοτικού
1. Θ.Ε. 2. «Κυριακή: Μια σημαντική ημέρα της εβδομάδας (4 δίωρα) σ.31
Οι μαθητές διδάσκονται για τη σημασία της αργίας και τηςγιορτής, για την Κυριακή των Χριστιανών, τη σημασία της καμπάνας, του ναού, τωνκεριών, των εικόνων, του Σταυρού, για «το Σάββατο των Εβραίων: Στη συναγωγή(ραββίνος, τορά, κεριά, μενορά, κιπά, τεφιλίν)», για την «Παρασκευή τωνΜουσουλμάνων: Στο τζαμί ή τέμενος (Kοράνιο, μιναρές, μουεζίνης, χατίπης ιμάμης,νίψεις προσώπου, χεριών και ποδιών, βγάλσιμο παπουτσιών, μάσμπαχ, κατεύθυνσηπροσευχής κήρυγμα)», για τα «Σύμβολα θρησκειών του κόσμου: Ο σταυρός, ο ιχθύς,η άμπελος, ο πέλεκυς το άστρο του Δαβίδ, η Μενορά, η ημισέληνος, το όνομα τουΑλλάχ, η σβάστικα (Ινδοϊσμός- ζαϊνισμός), το γιν και το γιανγκ, το ωμ ο τροχόςτης διδασκαλίας του Βούδα (ντάρμα), ο λωτός, το σύμβολο της μη βίας (αχίμζα)».Πέρα από τα προαναφερθέντα κοινά προβλήματα στο Π.Σ., στη συγκεκριμένη θεματικήενότητα είναι υπερβολικός ο αριθμός των εννοιών για την κατανόηση των οποίωναπαιτείται αυξημένη ωριμότητα, ενώ οι μαθητές δεν έχουν ούτε βιώματα ώστε νατις αντιληφθούν.
2. Θ.Ε. 3. Η χαρά της γιορτής. Τα Χριστούγεννα (4 δίωρα) σ.32
Οι μαθητές καλούνται να αναγνωρίσουν τη χαρά της γιορτής σταγενέθλιά τους, στα δώρα που παίρνουν, στις μέρες των χριστιανικών γιορτών καιστη γιορτή των τριών Ιεραρχών. Να δουν το νεογέννητο Ιησού ως ένα δώρο στονκόσμο μέσα από τα σχετικά κείμενα της Κ.Δ. για τη γέννηση στη φάτνη, τουςβοσκούς, τους μάγους και τη φυγή στην Αίγυπτο. Να γνωρίσουν τους ύμνους, τακάλαντα και τα έθιμα Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς στην Ελλάδα και τον κόσμο.Στη συνέχεια να γνωρίσουν πώς περιγράφεται η Γέννηση του Χριστού στο Κοράνι,καθώς και ποιες είναι οι «γιορτές θρησκειών του κόσμου: Ρος Ασανά: Η αρχή τηςχρονιάς για τους Εβραίους (σύμβολα: ρόδια, μέλι, ένα καινούργιο ρούχο), τοτέλος του Ramadan των Μουσουλμάνων, Holi: Το τέλος του χειμώνα και η αρχή τηςάνοιξης για τους Ινδουϊστές (φωτιές, χρωματιστά νερά, κόκκινη σκόνη)».
Σχόλια:
Ομοίως, υπερβολικός οαριθμός εννοιών διαφορετικής προελεύσεως, περιεχομένου και προσανατολισμών.Ø
Ο Χριστόςπαρουσιάζεται ως δώρο στον άνθρωπο. Το πρόσωπό τουØ αποκόπτεται από το «ἐτέχθη σωτὴρ» (Λουκ.2,11) για όλο τονκόσμο, ενώ η σχολική ατμόσφαιρα προσανατολίζεται στην πρώτη δραστηριότητα τουΠΣ., τη γιορτή γενεθλίων ενός μαθητή στην τάξη… αντί να προταθεί γιορτή με τανοήματα της Γεννήσεως του Χριστού. Έχει χαθεί από το Π.Σ. η αίσθηση «τοῦ μείζονος».
Οι γιορτές τωνθρησκειών, παράλληλα με όλα τα προηγούμενα, καθώς καιØ οι φωτογραφίες και το ημερολόγιο, συνθέτουν τοπανθρησκειακό σκηνικό σε παιδιά Γ΄ Δημοτικού.
3. Θ.Ε. 7. Ο κόσμος μας, ένα στολίδι (5 δίωρα) σ.36
Οι μαθητές διδάσκονται για τον κόσμο, τη φύση, για ταθρησκευτικά στολίδια του κόσμου (ναοί, προσκυνήματα) και τη φύση στη λατρείατων θρησκειών (νερό, φυτά, γιορτές, αγιασμός, ευλογία καρπών), θέματα πουεύκολα διολισθαίνουν στο συγκρητισμό.
Δ΄ Δημοτικού
1. Στους γενικούς στόχους τάξης περιλαμβάνονται: Οι μαθητές «να προσεγγίσουν σε ένα πρώτοεπίπεδο βασικά θέματα του Χριστιανισμού και άλλων θρησκειών (προσευχή, ιεροίτόποι και προσκυνήματα, λατρεία, ηθική στάση) και να συνειδητοποιήσουν τησημασία τους για τη ζωή των ανθρώπων. Να ανακαλύψουν τη σημασία των ιερώνγραφών για το Χριστιανισμό αλλά και για άλλες θρησκείες. Εντοπίσαμε στιςπαρακάτω Θ.Ε. έννοιες οι οποίες θα μπορούσαν να είναι αντικείμενο μελέτης σεαρκετά μεγαλύτερη ηλικία.
2. Θ.Ε. 1. Όταν οι άνθρωποι προσεύχονται (3 δίωρα) σ. 38
Οι μαθητές διδάσκονται σχετικά με την πρωινή προσευχή στοσχολείο, τον Αγιασμό, μέχρι τις προσευχές σε όλο τον κόσμο και τους παγκόσμιουςτόπους προσευχής. Στις δραστηριότητες οι μαθητές βρίσκουν τόπους προσευχής απότο διαδίκτυο (τζαμιά, ναούς, βωμούς, παγόδες κ.α.) ανθρώπους που προσεύχονταιαπό όλο τον κόσμο, τα έθιμα προσευχής των τριών μονοθεϊστικών θρησκειών καιτους τόπους προσευχής στην Ιερουσαλήμ.
3. Θ.Ε. 2. Η Μητέρα του Χριστού (3 δίωρα)
Το Π.Σ. Δημοτικού και Γυμνασίου αναφέρεται στο πρόσωπο τηςΥπεραγίας Θεοτόκου μόνο στη Θ.Ε. 2. της Δ΄ Δημοτικού. Γιατί; Δεν είναι ηπροσωπικότητά της ευλογία, δύναμη και καταφυγή όλων; Δεν αξίζει οι μαθητές μαςνα τη δουν ως πρότυπο της ζωής τους;
4. Θ.Ε. 4. Όλοι ίσοι, όλοι διαφορετικοί (5 δίωρα) σ. 41
Οι μαθητές αναζητούν την ιστορία των ονομάτων τους,διδάσκονται την παραβολή των ταλάντων, τη γιορτή των Θεοφανείων, τα σχετικάέθιμα, το βάπτισμα και Χρίσμα των Ορθοδόξων, των Ρωμαιοκαθολικών, το βάπτισματων Προτεσταντών. Το ρόλο του νονού, τις τελετές ενηλικίωσης σε θρησκείες τουκόσμου καθώς και τις γιορτές Χανουκά και Diwali, ενώ στο Project μελετούν «τονερό και το φως στη ζωή μας και στις θρησκείες». Τα θέματα αυτά απαιτούναυξημένες γνώσεις και εμπειρία που δε διαθέτουν μαθητές Δ΄ Δημοτικού.
5. Θ.Ε. 5. Ιεροί τόποι και ιερές πορείες (5 δίωρα) σ. 42
Οι μαθητές γνωρίζουν τα ιερά προσκυνήματα των θρησκειών τουκόσμου και «συνειδητοποιούν τη σημασία του ταξιδιού στις θρησκείες». Επειδή ταθέματα της Θ.Ε. στηρίζονται στο σκεπτικό του Π.Σ. αναφορικά με τις όμοιεςθρησκευτικές εκδηλώσεις των πιστών, είναι πρόδηλος ο κίνδυνος συγκρητισμού.
6. Θ.Ε. 7. Ιερά βιβλία(5 δίωρα) σ. 44
Οι μαθητές καλούνται να γνωρίσουν την Αγία Γραφή καιεπιλεγμένα χωρία της. Να διδαχτούν τα ονόματα του θεού και τις σημασίες τουςστον Ιουδαϊσμό και το Ισλάμ, καθώς και τις ονομασίες των ιερών βιβλίων τωνάλλων θρησκειών.
Σχόλια:
Είναι αυτά θέματα γιατην ηλικία τους; Οι μαθητές της Β΄ ΛυκείουØ δυσκολεύονται να μάθουν, ενώσυγχέουν τις ορολογίες εκάστης θρησκείας. Πώς είναι δυνατόν η ύλη της Β΄Λυκείου να μοιράζεται στις θεματικές ενότητες των θρησκευτικών του Δημοτικού;
7. Οι προσδοκώμενες επάρκειες στο Α. Β. Γ. (σ. 45) αφορούνώριμους μελετητές των θρησκειών. Δεν είναι δυνατόν ν’ ανταποκριθούν σ’ αυτές οιμαθητές της Δ΄ Δημοτικού. Εκτός αν δεν ενδιαφέρει η «επάρκεια», αλλά ηεπιφανειακή αντίληψη, η οποία όμως οδηγεί σίγουρα στο συγκρητισμό.
Ε΄ Δημοτικού
1. Μεταξύ των «γενικών στόχωντάξης» (σ. 47) περιλαμβάνεται και η προσέγγιση του Ιησού ως δασκάλου. Αυτήη προσέγγιση της προσωπικότητας του Ιησού, χωρίς προηγουμένως οι μαθητές ναδιδαχτούν ότι ο Ιησούς είναι ο Υιός του Θεού, ο Δημιουργός του σύμπαντος κόσμουκαι του ανθρώπου, ο οποίος έγινε άνθρωπος για τη σωτηρία όλων των ανθρώπων,είναι όχι μόνο ελλιπής, αλλά και παραμορφωτική.
2. Θ.Ε. 1. Μαθητές και δάσκαλοι (5 δίωρα), σ. 48
Οι μαθητές καλούνται «να προσεγγίσουν την προσωπικότητα τουΙησού ως δασκάλου» (σ. 47) και «να τον αξιολογήσουν» (σ. 48), ως να είναιστοιχείο του φυσικού κόσμου ή ένας απλός άνθρωπος όπως κι εμείς. Η προσέγγιση ολοκληρώνεταιμε την παρουσίαση των «Μεγάλων δασκάλων θρησκειών του κόσμου» Μωάμεθ,Κομφούκιο, Βούδα» (σ. 48). Το βασικό ιστορικό και θεολογικό σφάλμα αυτής τηςΘ.Ε. είναι ότι δεν εστιάζει την αξία του «Ιησού ως δασκάλου» στη θεότητά του,αλλά στο περιεχόμενο ή την τέχνη του λόγου του ως ανθρώπου.
3. Θ.Ε. 3. Προχωράμε αλλάζοντας (4 δίωρα) σ. 50
Το Π.Σ. και σ’ αυτή τη θεματική ενότητα επαναλαμβάνει τηνίδια αντιεπιστημονική, αντιδεοντολογική και αντιπαιδαγωγική τακτική. Διδάσκειθέματα που επιφανειακά είναι όμοια, όπως η νηστεία και η άσκηση, ενώ έχουνεντελώς διαφορετικό περιεχόμενο και προσανατολισμό στο Χριστιανισμό, στο Ισλάμ(Ramadan), στον Ιουδαϊσμό (Taanit), στον Ινδοϊσμό και το Βουδισμό (γιόγκα καιδιαλογισμός).
4. Θ.Ε. 4. Η Εκκλησία του Χριστού (5 δίωρα) σ. 51
Στις δραστηριότητες της θεματικής ενότητας καλούνται οιμαθητές να προετοιμάσουν μια παρουσίαση των συμβόλων της Εκκλησίας, με εικόνεςαπό μνημεία. Να εμπλουτίσουν το έργο τους με αποφθέγματα και δικές τουςφράσεις. Να συλλέγουν σύμβολα από άλλες θρησκείες, να βρουν πολλών ειδώνμαντάλα και να χρωματίσουν.
Σχόλια:
Τα «μαντάλα» στονΙνδουισμό, καθώς και το σύμβολο «γιν και γιανγκ» στοØ Βουδισμό δεν είναι απλά σχέδια διακοσμητικά, ώστε ναπαίζουν μ’ αυτά οι μαθητές ή να δημιουργούν μια εντυπωσιακή ζωγραφιά. Είναιαντικείμενα μαγικών τελετών των ανωτέρω θρησκειών και συνδέονται με μαγικέςεπικλήσεις.
5. Θ.Ε. 5. Αποστολές για την «καλή είδηση» (6 δίωρα) σ. 52
Το Π.Σ. αναφερόμενο στους «νεότερους και σύγχρονουςιεραποστόλους» κατατάσσει στην κατηγορία αυτή τον Άγιο Κοσμά τον Αιτωλό και τηΓερόντισσα Γαβριηλία. Επειδή το πρόσωπο της Γερόντισσας Γαβριηλίαςαμφισβητείται, θα μπορούσε στη θέση αυτή να τοποθετηθεί το όνομα π.χ. τουπρώτου Έλληνα Ιεραπόστολου της Αφρικής, του μακαριστού π. Χρυσόστομου Παπασαραντόπουλουκ.α.
ΣΤ΄ Δημοτικού
1. Θ.Ε. 3. Άγιοι άνθρωποι (4δίωρα) σ. 57.
Οι μαθητές θα γνωρίσουν από τα κείμενα της Αγίας Γραφής,τους χριστιανούς ασκητές και μάρτυρες, τις αρετές τους, καθώς και τους «αγίουςανθρώπους στις θρησκείες του κόσμου: Βούδα, Κομφούκιο, Μωάμεθ, Βισνού (Κρίσνα),Δαλάι Λάμα, Γκάντι και πολλά άλλα πρόσωπα, ιστορικά ή μυθικά».
Σχόλια:
Ένα ακόμη θεολογικό,ιστορικό και παιδαγωγικό λάθος είναι ότιØ συνεξετάζονται ως «άγιοι άνθρωποι»ιστορικά και μυθικά πρόσωπα των θρησκειών. Επιπλέον υπάρχει το ενδεχόμενο οιμαθητές να εννοήσουν ότι η αγιότητα δεν είναι υπαρκτή κατάσταση, αλλάφανταστικός «ευσεβής πόθος».
2. Θ.Ε. 5. Θρησκείες στη χώρα μας (5 δίωρα) σ.59
Στα πλαίσια διδασκαλίας των εορτών των θρησκευτικώνκοινοτήτων (Μαουλίντ – γενέθλια του Μωάμεθ, Πουρίμ των Εβραίων, Diwali τωνΙνδουιστών, θρησκευτικές μέρες του Βουδισμού, χορό του δράκου στην Κίνα) θαγνωρίσουν επίσης τη λατρεία στις θρησκείες, και στο ερώτημα ποιος είναι ο«δικός μας» άνθρωπος θα μελετήσουν την ιστορία της Ρουθ της Π.Δ. και τηνπαραβολή του σπλαχνικού Σαμαρείτη της Κ.Δ. Μεταξύ δε των δραστηριοτήτων θακατασκευάσουν κολλάζ – ψηφιδωτό, χρησιμοποιώντας γνώσεις από το χώρο τουΧριστιανισμού και των ομολογιών του, καθώς και των θρησκειών. Όπως αναφέρει οσχετικός πίνακας θα περιλαμβάνονται «φωτογραφίες ναών, ονόματα κοινοτήτων,σύμβολα και χρώματα θρησκειών, αγάλματα, εικόνες κ.α.», ενώ στο κέντρο οιμαθητές θα γράψουν «ένα σύνθημα / τον τίτλο της ενότητας που θα συναποφασίσουν»
Σχόλια:
Η συγκεκριμένη Θ.Ε.δεν έχει αφήσει θρησκευτικό στοιχείο που να μην τοØ επιστρατεύσει. Όλος αυτός ο συμφυρμός τι και ποιονεξυπηρετεί;
Αν το Π.Σ. δε στόχευεστο θρησκευτικό συγκρητισμό, θα μπορούσε ναØ διδάξει τα στοιχεία των θρησκειώνστη χώρα μας, χωρίς να τα συνδέσει με αφηγήσεις της Αγίας Γραφής και μάλισταεκείνης του Καλού Σαμαρείτη.
Ο Χριστός ως καλόςΣαμαρείτης έρχεται να απελευθερώσει τον άνθρωπο πουØ πέφτει στους ληστές (την πολύμορφη αμαρτία) και να τονοδηγήσει στη ίαση μέσα από τη θεραπεία που του προσφέρει η μυστηριακή ζωή στηνΕκκλησία. Δεν ήρθε να συμφωνήσει με το πολύχρωμο συνονθύλευμα των θρησκευτικώνανθρώπινων επινοήσεων πάσης προελεύσεως.
Αυτή η τακτική, ναβρίσκομε ερείσματα στο λόγο της Αγίας ΓραφήςØ προκειμένου να πετύχουμε τουςστόχους μας - εν προκειμένω, τη σύγκλιση των θρησκευτικών αξιών που θαστηρίξουν τη «δημιουργία μιας σύγχρονης πολυπολιτισμικής κοινωνίας» σύμφωνα μετις διεθνείς εξελίξεις του 21ου αιώνα - δεν απέχει από τους στόχους της AliceAnn Bailey όπως τους οραματίζεται στο βιβλίο της «Τα προβλήματα τηςανθρωπότητος, κεφ. Στ΄, Το πρόβλημα των Εκκλησιών», σ. 183- 239. Παραθέτουμεκάποια χαρακτηριστικά αποσπάσματα:
«…Φαίνεται ως ουσιώδες… να απομονώσωμεν τας αληθείαςεκείνας, που είναι ουσιώδεις δια την πρόοδον και την φώτισιν του ανθρώπου καινα εξαλείψωμεν τας αληθείας εκείνας, που είναι επιδεκτικαί αμφισβητήσεως καιασήμαντοι· είναι επίσης ανάγκη να καθορίσωμεν τον δρόμο της σωτηρίας που πρέπειν’ ακολουθήσουν αι Εκκλησίαι». σ. 186
«…όταν οι άνθρωποι απερισκέπτως αποδέχονται ωρισμένον δόγμα,αποδέχονται απλώς την άποψιν κάποιου άλλου, εις σφάλματα υποκειμένου ανθρωπίνουπλάσματος και δεν προσδέχονται διόλου μίαν θείαν αλήθειαν. Αυτήν ακριβώς, τηναλήθεια, οφείλουν ν’ αρχίσουν να διδάσκουν αι θεολογικαί σχολαί, και ναεξασκούν τα μέλη των να σκέπτωνται μόνα των και να ενθυμούνται ότι της αληθείαςη κλεις ευρίσκεται εις την ενοποιούσαν δύναμιν της Συγκριτικής θρησκείας. Μόνοναι αρχαί εκείναι και αι αλήθειαι, αι οποίαι είναι παγκοσμίως ανεγνωρισμέναι καιπου έχουν την θέσιν των εις κάθε θρησκείαν, είναι πράγματι αναγκαίαι δια τηνσωτηρίαν». σ. 190-191
«…Ανατέλλει η ημέρα κατά την οποία όλαι αι θρησκείαι θαθεωρούνται ως προερχόμεναι από μίαν μεγάλην πνευματικήν πηγήν· όλαι θαθεωρούνται ότι αποτελούν εν τῷ συνόλῳ των την ενιαίαν ρίζαν από την οποία είναιαναπόφευκτον να προβάλη η καθολική παγκόσμιος θρησκεία. Δεν θα υπάρχουν τότεούτε χριστιανοί ούτε ειδωλολάτραι, ούτε Ιουδαίοι ούτε εθνικοί, αλλ’ απλώς καιμόνον ένα μέγα σώμα πιστών, που θα προέρχωνται από όλας τας τρεχούσαςθρησκείας. Ούτοι θ’ αποδέχονται τας ιδίας αληθείας, όχι ως θεολογικάςαντιλήψεις, αλλ’ ως ουσιώδεις διά την πνευματικήν ζωήν· θα ίστανται όλοιηνωμένοι επάνω εις το ίδιον βάθρον της αδελφότητος και των ανθρωπίνων σχέσεων· θααναγνωρίζουν το γεγονός ότι είναι υιοί του Θεού και όλοι μαζί θα επιδιώκουν νασυνεργασθούν με το θείον Σχέδιον, όπως τους το αποκαλύπτουν οι πνευματικοίηγέται της φυλής, και το οποίον τους υποδεικνύει το επόμενον βήμα που πρέπει νακάμουν επί της Ατραπού της Προσεγγίσεως προς τον Θεόν. Μία τοιαύτηΠαγκόσμιος Θρησκεία δεν αποτελεί νωχελή ονειροπόλησιν, αλλά κάτι το οποίονσήμερον προσλαμβάνει μορφήν σαφή». σ. 206
«…της Νέας Παγκοσμίου Θρησκείας το οικοδόμημα το ανεγείρουναι διιστάμεναι ομάδες εντός των καθιδρυμένων Εκκλησιών, αι πολυάριθμοι εις όλοντον κόσμον ομάδες, αι οποίαι παρουσιάζουν την περί του ενοικούντος Θεού ιδέαν… Πρόκειταιπερί σημαντικής και κατά θείον τρόπον αποκρυφιστικής δράσεως» σ.229
«Οι με οραματισμόν άνδρες και γυναίκες και όσοι σκέπτονταιπεριεκτικώς, εις όλας τας Εκκλησίας, εις κάθε θρησκείαν του κόσμου, θα θέσουντέρμα εις τας δογματικάς των διαφοράς, θα συμφωνήσουν επί των θρησκευτικώναληθειών, που έχουν ουσιώδη σημασίαν καικατόπιν, ηνωμένοι και με κάποιαν ομοιομορφίαν τυπικού και λειτουργιών, θαπλησιάσουν μαζί προς το κέντρον της πνευματικής δυνάμεως» σ. 235
«Δεν μπορούν, άραγε, τα πεφωτισμένα μέλη των σημερινώνμεγάλων θρησκειών του κόσμου εις την Ανατολήν και εις την Δύσιν, νασυνέλθουν και να καταρτίσουν το σχέδιον μιας τοιαύτης επικλητικής επιχειρήσεως,και ούτω πως, από κοινού να θεσπίσουν τον τρόπον της πνευματικής Προσεγγίσεως,που θα χρησιμεύσῃ δια την ενοποίησιν των προσπαθειών των και θα φυτεύσῃ τονσπόρον, τουλάχιστον, της νέας Παγκοσμίου Θρησκείας;» σ. 236
Α΄ Γυμνασίου
1. Θ.Ε. 6. Θρησκευτικές αναζητήσεις και εμπειρίες της μακρινήςΑνατολής (3 δίωρα) σ. 72
Η συγκεκριμένη Θ.Ε. είναι ιδιαιτέρως φορτωμένη. Μέσα σε 6διδακτικές ώρες οι μαθητές θα διδαχτούν σχετικά με τους ιερούς τόπους καισυνήθειες του Ινδουισμού, Βουδισμού, Ταοϊσμού, Κομφουκιανισμού, καθώς και γιατα πρόσωπα και των αξίες αυτών των θρησκειών. Από τις δραστηριότητεςεντοπίζουμε την παρουσίαση των Μαντάλα και επισημαίνουμε ότι δεν είναι απλάσχέδια διακοσμητικά, ώστε να παίζουν μ’ αυτά οι μαθητές ή να δημιουργούν μιαεντυπωσιακή ζωγραφιά. Είναι αντικείμενα μαγικών τελετών των ανωτέρω θρησκειώνπου συνδέονται με δαιμονικές επικλήσεις.
Β΄ Γυμνασίου
1. Θ.Ε. 1. Μπορούν οι άνθρωποι να εικονίζουν τον Θεό; (4 δίωρα) σ. 76
Οι μαθητές αφού διδαχτούν την ιστορική διαδρομή τουΧριστιανισμού στο ζήτημα της απεικόνισης του Θεού - εικονομαχία, Ιω.Δαμασκηνός, Κυριακή Ορθοδοξίας Π.Δ., είδωλα, βυζαντινή εικόνα μετά τηνεικονομαχία και εικόνες σήμερα - θα διδαχτούν επίσης και την «απεικόνιση τουΘεού σε άλλες θρησκευτικές παραδόσεις: Ιουδαϊσμό, Ισλάμ, Ανατολικές θρησκείες».Είναι άξιο παρατηρήσεως ότι τα θρησκεύματα αναγράφονται ως «άλλες θρησκευτικέςπαραδόσεις» αμέσως μετά την παρουσίαση του Χριστιανισμού. Διολισθαίνει οΧριστιανισμός σε «θρησκευτική παράδοση» μεταξύ των άλλων;
2. Θ.Ε. 2. Ποιος είναι ο Θεός των Χριστιανών; «Τίνα μελέγουσιν οι άνθρωποι είναι;»(4 δίωρα) σ.77
Σχόλια:
Η παρουσίαση τουπροσώπου του Ιησού Χριστού ξεκινά από τις γνώμες τωνØ ανθρώπων γι’ αυτόν, οι οποίες προφανώς είναι υποκειμενικές.
Καλό θα ήταν μαζί μετα συγκεκριμένα εδάφια του Ησαΐα (11, 1-10) ναØπαρουσιαστούν και άλλες προφητείες που αποτυπώνουν λεπτομερώς τη ζωή το έργο,το Πάθος και την Ανάσταση του Κυρίου μέχρι τη Β΄ Παρουσία του. Αυτό βοηθάειτους μαθητές να εννοήσουν το θεϊκό σχέδιο για την απολύτρωση του κόσμου από τοΣωτήρα Χριστό.
Όπως καταγράφονται ταβασικά θέματα, φαίνεται ότι εστιάζεται η προσοχήØτων μαθητών στις ενέργειες του Χριστού (διδασκαλία, θαύματα, Ανάσταση). Δεγίνεται λόγος για τη θεϊκή του φύση ως προσώπου της Αγίας Τριάδος. Παραλείπεταιη βεβαίωση του Θεού Πατρός για τον Υιό του (κατά τη Βάπτιση και τη Μεταμόρφωσητου Κυρίου), καθώς και η ίδια η διδασκαλία του Χριστού ότι είναι ο Υιός τουΘεού, Θεός αληθινός, ο μόνος Κύριος της ζωής και του θανάτου, η οδός προς τονΠατέρα, ο μόνος Αναμάρτητος και γι’ αυτό ο μόνος Λυτρωτής. Αυτή η κεφαλαιώδουςσημασίας σύνδεση της θεϊκής φύσης με το απολυτρωτικό του έργο παραλείπεται απότο Π.Σ.
3. Θ.Ε. 5. Διάσπαση και αντιπαλότητα στις θρησκείες (5 δίωρα) σ.81
Από τη Θ.Ε. λείπει η διδασκαλία της Κ.Δ. για την ειρήνη,καθώς και η αναφορά στη μακροθυμία των Αποστόλων και των Αγίων της Εκκλησίαςμας έναντι των εχθρικών εκδηλώσεων. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι μαθητές μαςκαλώς διδάσκονται ακόμη και για τους Εβραίους ειρηνιστές, αλλά αγνοούν ταβασικά μηνύματα της Κ.Δ. και των Αγίων για την ειρήνη. Απουσιάζει η παρουσίασησχετικών Πατερικών κειμένων.
Γ΄ Γυμνασίου
1. Θ.Ε. 2. Το ζήτημα της θρησκείας στη σύγχρονη Ευρώπη (2 δίωρα) σ. 89
Στον πίνακα των βασικών θεμάτων αναγράφεται ο Συγκρητισμόςκαι ο εσωτερισμός ως συνδεόμενοι με την αναβίωση της θρησκευτικότητας, ενώσχολιάζονται φαινόμενα αρχαιολατρίας. Βεβαίως, ορθώς διακρίνονται οι θρησκείεςαπό τις σέκτες.
Μεταξύ άλλων γίνεται λόγος για τις προσπάθειες που αφορούντην ουσιαστική θρησκευτική συνύπαρξη και ειρήνη, καθώς και τις αξίες τωνθρησκειών του κόσμου (Ιουδαϊσμού, Ισλάμ, Ινδουισμού, Βουδισμού,Κομφουκιανισμού).
Σχόλια:
Επισημαίνουμε ότιπαράλληλα με τη φωτεινή πλευρά, την ειρηνικήØ θρησκευτική συνύπαρξη, υπάρχει καιη σκοτεινή. Οι σέκτες είναι πνευματικά παιδιά των ανωτέρω θρησκευμάτων. ΟιΜεσσίες που εμπορεύονται τη σωτηρία, εμφορούνται από τις αξίες εκείνων.
2. Θ.Ε. 3. Βία στο όνομα του Θεού και της αλήθειας (2 δίωρα) σ. 90
Στον κατάλογο των βασικών θεμάτων δεν αναφέρονται λαμπράπαραδείγματα από τη ζωή και τη στάση των Αγίων της Εκκλησίας μας έναντι τωνδούλων και των εχθρών τους.
3. Θ.Ε. 4. Μαρτυρία και προσφορά της πίστης στο σύγχρονοκόσμο (2 δίωρα) σ. 91
Τα βασικά θέματα αυτής της Θ.Ε. περιλαμβάνουν πληροφορίεςγια τον Γέροντα Πορφύριο, τον Ν. Νησιώτη, τον Κάλλιστο Γουέαρ, τη ΜητέραΤερέζα, τον Ντ. Μπονχέφερ, του Μ. Ντ. Τούτου, τον Μ. Γκάντι και τον Δαλάι Λάμα.
Σχόλια:
Σ’ αυτήν την ενότητασυνυπάρχουν ο Άγιος, ο κοινωνικός εργάτης, οØ λειτουργός της βουδιστικής μαγείαςκαι της αντίστοιχης παραθρησκευτικής δραστηριότητας, ως φορείς μαρτυρίας καιπίστεως στον κόσμο. Αυτή η κοινή τοποθέτηση δημιουργεί προβλήματα διακρίσεωςδύο βασικών εννοιών: του «αγίου» και του «καλού ανθρώπου».
Χωρίς να σημαίνει ότιη προσφορά εκάστου δεν είναι σεβαστή, όμως ηØ περίπτωση ενός Αγίου είναι κάτι τοδιαφορετικό. Τα «χαρίσματα» που εμφανίζει -όπως παρουσιάζεται ο πατήρΠορφύριος- είναι μοναδικά, καθώς είναι αποτέλεσμα της κοινωνίας του με τονΤριαδικό Θεό και δεν απορρέουν μόνο από την ανθρώπινη προσπάθεια, όπωςσυμβαίνει με τους καθ’ όλα σεβαστούς κοινωνικούς εργάτες. Ο Άγιος φανερώνει ότιη θέωση δεν είναι μια φιλοσοφία ζωής, αλλά η ύψιστη δυνατότητα, ωςπραγματικότητα στον κόσμο, να γίνει ο άνθρωπος όμοιος με το Θεό και Δημιουργότου.
Προκύπτει αβίαστα τοερώτημα: Ο Δαλάι Λάμα, λειτουργός στο χώρο τηςØβουδιστικής μαγείας και πνευματικός πατέρας παραθρησκευτικής δραστηριότητας,πώς συνυπάρχει με όλους τους ανωτέρω και ιδιαιτέρως με τον Γέροντα Πορφύριο, οοποίος όπως αναγράφει το Π.Σ., είχε το χάρισμα της πνευματικής πατρότητας;Ταιριάζει η πνευματική πατρότητα του ενός με εκείνην του άλλου; Ή αυτήν τηνιδέα επιχειρεί το Π.Σ. να περάσει στους μαθητές;
4. Θ.Ε. 5. «Πού είναι ο Θεός;»: Η οδύνη του σύγχρονου κόσμουκαι το αίτημα της σωτηρίας από το κακό (5δίωρα) σ. 92-93
Σχόλια:
Μένει κανείςέκπληκτος από τη διαπίστωση ότι όλη σχεδόν η ύλη πουØ διδάσκεται σήμερα στη Β΄ Λυκείου σε θέματα Χριστιανισμούκαι θρησκειών, συμπιέζεται και προσφέρεται στους μαθητές της Γ΄ Γυμνασίου μέσασε 10 διδακτικές ώρες, μαζί με τη διδασκαλία Πατερικών κειμένων. Είναι αυτήπαιδαγωγική προσέγγιση; Είναι αδύνατον οι μαθητές να κατανοήσουν τόσεςετερόκλητες έννοιες και επιπλέον να διεκπεραιώσουν κάποιες από τιςπροβλεπόμενες δραστηριότητες.
Εφόσον οι μαθητέςμέχρι την Γ΄ Γυμνασίου δε διδάχτηκαν να διακρίνουνØ την Αποκάλυψη του Θεού, έναντι των ειδωλολατρικών περί«θεού» ή «θεών» επινοήσεων των θρησκειών, δε διαθέτουν τις στοιχειώδεις γνώσειςν’ αξιολογήσουν σωστά τη θεώρηση του κακού στις θρησκείες. Είναι αναμενόμενοότι θα μείνουν στην επιφανειακή αντίληψη, πως όλες οι θρησκείες απλώςπροσδιορίζουν το κακό και το καταδικάζουν.
5. Θ.Ε. 6. Ελπίδα και αγώνας για τη μεταμόρφωση του κόσμου (5 δίωρα) σ. 94
Ενδιαφέρουσες οι τέσσερεις υποομάδες θεμάτων: 1. «από τιςανατροπές των Μακαρισμών στην προτροπή της Εκκλησίας για μια «Λειτουργία μετάτη Λειτουργία». 2. Η προσωπική αναμέτρηση με το κακό. 3. Η μεταμόρφωση ωςαίτημα. 4. Η ελπίδα στις θρησκείες.
Σχόλια:
Ενώ προκαλούνται οιμαθητές να ζήσουν μια «Λειτουργία μετά τηØ Λειτουργία», σε όλο το Π.Σ.Δημοτικού και Γυμνασίου δε διδάσκεται η Θεία Λειτουργία και δε μελετώνται τανοήματα των κειμένων της.
Μεταξύ τωνδραστηριοτήτων της Θ.Ε. προβλέπεται μελέτη των περιπτώσεων:Ø Νεομάρτυς Ακυλίνα - ελευθερία και πίστη, ΑρχιεπίσκοποςΛουκάς - επιστήμη και διακονία, Μάρτιν Λούθερ Κινγκ - διακρίσεις και ισότητα,Όσκαρ Ρομέρο - πλούτος και φτώχεια, Elisabeth Behr- Sigel - άνδρες καιγυναίκες. Συμβαίνει όπως και στη Θ.Ε. 4, να συγχέονται οι πράξεις των αγίων μεεκείνες των καλών ανθρώπων. Ο Άγιος εκφράζοντας την κοινωνία του με το Θεό,ενεργεί για τον αγιασμό του προσώπου του και του κόσμου. Οι κοινωνικοί εργάτεςαγωνίζονται για την εξηθικοποίηση του εαυτού τους και του κόσμου με βάση τιςαξίες και τα πρότυπα της εκάστοτε κοινωνικής ηθικής.
***
Τελικά, ποιος είναι ο στόχος του ΜτΘ; Γιατί το Π.Σ. προβληματίζει;Γιατί συγχέει τον οφειλόμενο σεβασμό προς την ετερότητα με τη μη διάκριση τηςαλήθειας;
Στην Ορθόδοξη Εκκλησία μαθαίνουμε να ζούμε και ναπορευόμαστε με το Χριστό, επειδή “χωρὶς ἐμοῦ οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδέν” (Ιω.15, 5). Απ’ Αυτόν θωρακίζεται η ζωή, εμπνέεται η σκέψη, το κοινωνικό έργο,διασώζονται οι ανθρώπινες σχέσεις, καταργούνται οι κοινωνικοί αποκλεισμοί.
Η ζωή αποκτά αξία, όχι επειδή θα βασιλεύσει, γενικά καιαπροσδιόριστα, η αγάπη, ο σεβασμός της ετερότητας, η ειρήνη, η δικαιοσύνη, αλλάεπειδή ο άνθρωπος, εν Χριστώ, έχει τη δυνατότητα να μετέχει στη δόξα τηςετερότητας Εκείνου, ο Οποίος, ενώ είναι αλλότριος ως προς τη φύση, γίνεταιοικείος ως προς τη δόξα, με τις ενέργειές Του.
Αυτή η μέγιστη δυνατότητα του ανθρώπου αποτελεί ταυτόχρονατο μέγιστο σεβασμό του προσώπου του, και των αδελφών του, εφόσον η σχέση τουςδεν παραμένει ένα σχετικό, κοσμικό και θνητό γεγονός, αλλά ανάγεται στη σφαίρατης κοινωνίας με τον απόλυτα Άγιο Θεό.
ΕλένηΒασσάλου, Θεολόγος
ΙεράΜητρόπολις Κυδωνίας και Αποκορώνου
