Ορθοδοξία και Ελληνισμός
Κατά τη σημερινή πρώτη Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής,αγαπητοί μου, προβάλλεται ιδιαιτέρως το ιδεώδες της Ορθοδόξου πίστεως, η οποίασυνιστά την αυθεντικότερη και γνησιότερη έκφραση της Χριστιανικής Εκκλησίας στηδιάρκεια της ιστορίας. Γι’ αυτό και η σημερινή ημέρα ονομάζεται «Κυριακή τηςΟρθοδοξίας» και στη Θεία Λειτουργία μνημονεύουμε τα ονόματα εκείνων τωνπροσωπικοτήτων που αγωνίστηκαν και εργάστηκαν για την απελευθέρωση, εδραίωσηκαι αποκάθαρσή της από τις αιρετικές προσμίξεις και αλλοιώσεις μέσα στουςαιώνες.
Στη σημερινή μας παρέμβαση δε θα αναλύσουμε τιςπνευματικές διαστάσεις της Ορθόδοξης πίστης, ούτε θα μιλήσουμε για τηναναμφισβήτητη υπεροχή της έναντι των υπολοίπων Χριστιανικών μορφωμάτων πουευδοκιμούν, κυρίως, στη Δύση. Θα ασχοληθούμε με την διαχρονικά αδιατάρακτησχέση Ορθοδοξίας και Ελληνισμού, που, στην πορεία του χρόνου, ωφέλησεαπεριόριστα και τα δύο αυτά εξαίρετα μεγέθη, προσδίδοντας στην ΕλληνικήΟρθοδοξία μοναδικό περιεχόμενο και ανυπέρβλητο μεγαλείο.
Είναι αλήθεια, πως το δίπολο Ορθοδοξία και Ελληνισμός,την τελευταία, τουλάχιστον, εικοσαετία, δέχεται απίστευτο πόλεμο καιαμφισβήτηση στην πατρίδα μας, γεγονός που συνιστά φαινόμενο σαφούς παρακμιακούσκοταδισμού. Οι εκφραστές του, προφανώς δεν έλαβαν υπόψιν τις επισημάνσεις ενόςεκ των μεγαλύτερων Ρώσων Θεολόγων του 20ού αιώνα, του π. Γεωργίου Φλορόφσκι, οοποίος διεκήρυττε ότι «Η Ορθόδοξος Εκκλησία υπήρξεν οθεματοφύλαξ του Χριστιανικού Ελληνισμού και αυτό το δημιουργικόν πνεύμα τουΧριστιανικού Ελληνισμού πρέπει να αναζητώμεν. Ας γίνωμεν περισσότερον Έλληνες,διά να αποβώμεν Ορθόδοξοι Χριστιανοί»1 Την έλλειψη ιστορικήςγνώσης αποδίδει στους πολεμίους της σχέσης Ορθοδοξίας και Ελληνισμού ο μεγάλοςΠανεπιστημιακός Καθηγητής Γεώργιος Μπαμπινιώτης, που σημειώνει ότι«η σχέση αυτή αποτελεί μιαπραγματικότητα ιστορική, μια πραγματικότητα συνείδησης και ταυτότητας για τονΕλληνισμό. Υπάρχουν, βέβαια, ορισμένες αμφισβητήσεις, όψιμες θα έλεγα, οιοποίες χαρακτηρίζονται από μια ανιστόρητη προσέγγιση: βρίσκονται έξω από κάθεέννοια ιστορίας και προέρχονται από ιδεολογικές αγκυλώσεις ενός νέοπαγανιστικού αρχαιολατρικού κινήματος που αποδεικνύει, τάχα, τον Ελληνισμόκαταδιώκοντας τον Χριστιανισμό»
Τις σωτήριες συνέπειες για τον Ελληνισμό από τηνεπικράτηση του Χριστιανισμού και της Ορθοδοξίας στον Ελληνικό χώρο, επισημαίνειξεκάθαρα ο αείμνηστος μεγάλος πολιτικός και ιστορικός Παναγιώτης Κανελλόπουλος: «Τοθαύμα που σήμανε η επικράτηση του Χριστιανισμού έσωσε και το Ελληνικό πνεύμα.Χωρίς το πνεύμα της Ελλάδος δε θα μπορούσε να διαμορφωθεί ο κόσμος, όπως τονξέρουμε, ας πούμε ο δυτικός κόσμος. Αλλά και χωρίς τον Χριστιανισμό, τοΕλληνικό πνεύμα θα είχε ταφεί και χαθεί κάτω από τα ερείπια του Ρωμαϊκούκόσμου»2
Η κορύφωση, όμως, της συνύφανσης Ορθοδοξίας καιΕλληνισμού καταγράφεται κατά την μακρά περίοδο της τουρκικής σκλαβιάς, τότε πουη Εκκλησία, στον τόπο μας, ανέλαβε εθνική αποστολή, η οποία συνέβαλε τα μέγισταστην διατήρηση της Ελληνικής συνείδησης των σκλαβωμένων Ελλήνων. Το ομολογείαπερίφραστα ο γνωστός ιστορικός Νίκος Σβορώνος, ο οποίος σημειώνει,αποκαθιστώντας την ιστορική αλήθεια: «Οι αξιόλογες προσπάθειες της ΟρθόδοξηςΕκκλησίας για την εκπαίδευση, η οποία, στους πρώτους αιώνες της Τουρκοκρατίαςβρίσκεται αποκλειστικά στα χέρια της, οι αγώνες της για την διαφύλαξη τηςΧριστιανικής πίστης και την καθαρότητα της Ορθοδοξίας, τα μέτρα για τοσταμάτημα των εξισλαμισμών, αποτελούν θεμελιακή συμβολή για την διατήρηση τηςεθνικής συνείδησης των Ελλήνων. Οι Νεομάρτυρες, συχνό φαινόμενο της εποχής, πουδέχονταν τον μαρτυρικό θάνατο για την Χριστιανική πίστη, είναι, συγχρόνως καιοι πρώτοι εθνικοί ήρωες του νέου Ελληνισμού… Η Ορθόδοξη Εκκλησία βρίσκεται,έτσι, επικεφαλής των δυνάμεων που οργανώνουν την άμυνα του Ελληνισμού καιεξασφαλίζουν την διατήρησή του μέσα στις δύσκολες συνθήκες της κατάκτησης καισυνδέεται άρρηκτα με το έθνος»3
Θα ολοκληρώσουμε την σημερινή αναφορά μας στην ιστορικήκαι ευεργετική, για τον τόπο, συμπόρευση της Ορθόδοξης Εκκλησίας με το Ελληνικόιδεώδες, με μία επίκαιρη προτροπή του μακαριστού Ποιμενάρχου μας, ΑρχιεπισκόπουΧριστοδούλου: «Κάθε απόπειρα αποσύνδεσης Ορθοδοξίαςκαι Ελληνισμού συνιστά απειλή για την ενότητα του έθνους. Και είναι καθήκονόλων μας να ενισχύσουμε και όχι να χαλαρώσουμε τους δεσμούς που μάς συνδέουν μετην Ορθοδοξία, να χρησιμοποιήσουμε το κριτήριο της αυτοσυντήρησης για νααξιολογήσουμε την ανάγκη να αναχαιτίσουμε, όσο είναι καιρός, τη σταδιακήυπονόμευση της ιστορικής μας αυτοσυνειδησίας, υπερασπιζόμενοι, κατά αλήθειαν,όχι μόνο την Εκκλησιαστική Ορθοδοξία, αλλά και το πολιτιστικό θεμέλιο τηςεθνικής ενότητας και ομοψυχίας»4 ΑΜΗΝ!
Αρχιμ. Επιφάνιος Οικονόμου.
1. «Ορθόδοξος Παρατηρητής», περιοδικόΑρχιεπισκοπής Βορείου και Νοτίου Αμερικής, Ιανουάριος 1957
2. «Ο Χριστιανισμός και η εποχή μας», σελ. 74
3. «Το Ελληνικό έθνος – γένεση και διαμόρφωσητου νέου Ελληνισμού», σελ. 84-85
4. Επιβατήριος λόγος. Αθήνα 9/5/1998
