ΙΕΡΟΣΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ ΒΟΥΛΑΣ
ΚΗΡΥΓΜΑΣΤΗ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ (4/3/2012)
Διανύουμε ήδη την πρώτη Κυριακή τωνΝηστειών, σεβαστέ μου αδελφέ και συλλειτουργέ π. Γεώργιε και αγαπητοί μουαδελφοί και η Εκκλησία μας, προβάλλει τον θρίαμβό της, πάνω σε γεγονότα καικακοδοξίες ,που συντάραξαν τους κόλπους της , περισσότερο από έναν αιώνα(726-843 μ.Χ ). Φυσικά η Εκκλησία, ήταν αναπόφευκτο “να μην ορθοτομήσειτον Λόγο της αληθείας”, βγαίνοντας νικήτρια και κερδισμένη, μεδιευρυμένη την αλήθεια και την συνείδησή Της γι’ αυτήν, αφού δεν πρόκειται γιακάποιο ανθρώπινο κατασκεύασμα, αλλά για θεανθρώπινο οργανισμό, με ιδρυτή Τηςτον Χριστό και συντήρητή της το Πανάγιο Πνεύμα .
Πολλοί πιστεύουν εσφαλμένα, ότι κατάτην σημερινή ημέρα γιορτάζουμε την νίκη των εικονοφίλων έναντι των εικονομάχων. Αυτή η άποψη δεν είναι σωστή, γιατί η Εκκλησία δεν καταδίκασε μόνο τουςπολεμίους των εικόνων, αλλά και αυτούς που τις τιμούσαν με μη ορθόδοξο τρόπο .
Καλύτερα όμως ας πάρουμε τα γεγονόταμε την σειρά :
Στους 2 πρώτους αιώνες η Εκκλησίαεπηρεασμένη από τον Ιουδαϊσμό και τις απαγορευτικές διατάξεις της ΠαλαιάςΔιαθήκης δεν θεώρησε αναγκαία την ανάπτυξη χριστιανικής τέχνης. Απλώςπεριορισθεί σε κάποια σύμβολα και παραστάσεις. Ακόμα και ο Χριστός συμβολικάαποδιδόταν, άλλοτε ως Καλός Ποιμήν ή Ορφέας ή Μωϋσής και άλλες τέτοιες ποικίλεςπαραστάσεις. Από τον Γ ΄αιώνα η Εκκλησία προχωρά δειλά δειλά στην εξ’ εικόνισητου Χριστού και στις αρχές ήδη του Δ΄αιώνος, έχουμε ευρεία εξάπλωση αυτής, στηνδιακόσμηση Ναών και χριστιανικών σπιτιών. Από τότε έγινε εκκλησιαστικήσυνείδηση .
Βέβαια οι αντιδράσεις υπήρχαν απόπολλές αιρετικές ομάδες, αλλά κορυφώθηκαν και συστηματοποιήθηκαν τον Η΄ και Θ΄αιώνα στα πρόσωπα των Αυτοκρατόρων Λέοντος του Γ΄ αρχικώς , Κωνσταντίνου καιΝικήτα των Ισαύρων στην συνέχεια και από εκκλησιαστικής πλευράς από τον ΠατριάρχηΚωνσταντινουπόλεως Αναστάσιο και των συμμετεχόντων στην Σύνοδο της Ιερείας το754. Ενδιάμεσα των παραπάνω προσώπων, ακολούθησαν γεγονότα εντάσεως,καταστροφές εικόνων και αγιογραφιών ή αφαίρεσή τους, από τους ναούς και τασπίτια, κατάσχεση ιερών αμφίων με παραστάσεις , διωγμοί των εκκλησιαστικώνηγετών που αντιδρούσαν και άλλα τέτοια θλιβερά και βίαια γεγονότα .
Όταν όμως ανέλαβε αυτοκράτειρα ηΕιρήνη η Αθηναία , γνωστή εικονόφιλος, ευνόησε να συγκληθεί η 7η ΟικουμενικήΣύνοδος το Σεπτέμβριο του 787 στην Νίκαια της Βιθυνίας με συμμετοχή 350Επισκόπων .Εκεί στην αρχή μετανόησαν οι εικονομάχοι Επίσκοποι ΒασίλειοςΑγκύρας, Θεόδωρος Μύρων και Θεοδόσιος Αμμορίου ,για τις θέσεις αλλά και για τιςπράξεις τους που είχε ως αποτέλεσμα να αναβληθεί η Σύνοδος στο Ναό των ΑγίωνΑποστόλων, ένα χρόνο πριν. Πράγματι η Σύνοδος τους δέχτηκε ως μέλη της πλέονκαι στην συνέχεια ασχολήθηκε με το θέμα των εικόνων, αποκαθιστώντας αυτές με τοπερίφημο «Η γαρ της εικόνος τιμή επί το πρωτότυπον διαβαίνει και οπροσκυνών την εικόνα,προσκυνεί εν αυτή του εγγραφομένου την υπόσταση».
Βέβαια το θέμα και οι εντάσεις δενσταμάτησαν εκεί αλλά συνεχίστηκαν μέχρι το 843 και σταμάτησαν ξαφνικά, όπωςακριβώς άρχισαν, με τον τελικό θρίαμβο της Ορθοδοξίας, την αναστήλωση τωνεικόνων και την θέσπιση από τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Μεθόδιο τονΟμολογητή, την εορτή που γιορτάζουμε και εμείς σήμερα, κάθε Κυριακή της Α΄εβδομάδα των Νηστειών .
Από τα παραπάνω γεγονότακαταλαβαίνουμε αγαπητοί μου αδελφοί, ότι οι κυριότερες αιτίες των εικονομαχικώνέριδων, ήταν κοινωνικές και πολιτικές και φάνηκαν μετά την κήρυξη τηςεικονομαχίας. Στην αρχή ξεκίνησε ως θρησκευτική διαμάχη, εξελίχθηκε σεθεολογική και με τον χρόνο συνδέθηκε με πολιτικές, κοινωνικές, πολιτιστικές καιγενικότερες εκκλησιαστικές τάσεις, ώστε να καταλήξει σε προσπάθειαολοκληρωτικής κυριαρχίας του πνεύματος της Ανατολής στην ΕλληνοχριστιανικήΡωμαίικη Αυτοκρατορία, αυτό που ονομάζουμε σήμερα λανθασμένα Βυζάντιο .
Μετά από τα όσα επιλεκτικά ,ιστορικάγεγονότα παραθέσαμε, τίθονται τα ερωτήματα :Γιατί προσκυνούμε τις εικόνες ;Γιατί δεν ονομάζεται η σημερινή εορτή Κυριακή της Εικονοφιλίας ; και Τελικά τιείναι Ορθοδοξία ;
Οι εικόνες είναι ένα καθοριστικόσημείο της εκκλησιαστικής πραγματικότητας .Δεν είναι απλό θέμα, αλλά γεγονόςζωής, που καθορίζει την πνευματική στάση και πορεία της Εκκλησίας μας και τουκάθε πιστού . Πόσο σημαντικές είναι οι εικόνες και η θεολογία τους, στην ζωήτης Εκκλησία μας, αποδεικνύεται στο γεγονός ότι για καμιά άλλη τέχνη ,δενσυγκλήθηκε Οικουμενική Σύνοδος και δεν έγινε τόσος θεολογικός αγώνας ,όσο γιατις ιερές εικόνες .Γιατί η εκκλησία ενδιαφέρθηκε τόσο πολύ για τις εικόνες;Γιατί επιβεβαιώνουν την ενανθρώπιση του Χριστού . Οι εικονομάχοι με μανίαπολέμησαν θεολογικά την παράσταση του Χριστού σε εικόνες με τα εξήςεπιχειρήματα : Δεν πρέπει να υπάρχουν εικόνες γιατί το απαγορεύει η Π.Δ.:Η Εκκλησία όμως δια στόματος του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού έρχεται νααπαντήσει :«Ότι πράγματι, πολύ σωστά η Π.Δ. απαγορεύει να έχουμε εικόνες, γιατίείχαμε παλαιά δεδομένα .Πώς να ζωγραφίζαμε Τον Θεό όταν δεν τον βλέπαμε ;ΣτηνΚ.Δ. όμως είναι διαφορετικά γιατί είδαμε Τον Θεό βλέποντας τον Χριστό και έτσιέχουμε την μορφή του να τον ζωγραφίσουμε. Μετά από 25 χρόνια αργότερα οεικονομάχος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ο Ε΄ απαντάει στους Ορθοδόξουςπροσπαθώντας να αποδείξει ότι ο Χριστός που είδαμε δεν είναι Θεός ,λέει: ΟΧριστός είναι διπλό πρόσωπο Θεός και άνθρωπος .Αν χωρίσει κανείς την μία απότις δύο φύσεις ,τότε πέφτει κανείς στην αίρεση του Νεστοριανισμού. Αν πάλικανείς πει ότι απεικονίζει την ανθρώπινη ή την θεία φύση τότε πέφτει σε διπλόατόπημα ,και στην απεικόνιση της θείας φύσεως που σημαίνει ταυτόχροναπεριορισμός σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο (που αυτό ακριβώς είναι άνθρωπος)και δεύτερον αν δεν είναι κάτι από αυτά τα δύο τότε είναι είδωλο . Το λάθος τουείναι ότι ξεκινάει με εσφαλμένη βάση ,αφού δίνει αυθαίρετο ορισμό το τι είναιεξεικονισμός . Ότι δηλαδή περιγράφουμε την φύση Του Θεού και κατάσυνέπεια την φύση των πραγμάτων με τον εξεικονισμό .Στην περίπτωση τουΧριστού ,ότι εξεικονίζουμε την θεία και την ανθρώπινη φύση του .Ότι δηλαδήπεριγράφουμε την Ουσία Του Θεού .Η απάντηση του Αγίου Ιωάννη του Δαμασκηνούήταν και πάλι άμεση .Εμείς δεν εξεικονίζουμε Τον Θεό ως Θεό, αλλά ζωγραφίζουμεαυτό που είδαμε, (το οραθέν είδος) γιατί πολύ απλά η εξεικόνισηπροϋποθέτει κάποια μορφή, εικονίζουμε την Υπόστασή του .
Οί άγγελοι που δεν έχουν μορφή πωςτους εξεικονίζουμε ; αντιπαραβάλλουν πάλι οι εικονομάχοι .
Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός απαντά:Εξεικονίζουμε τους Αγγέλους γιατί κατ’οικονομία Του Θεού κάνει συγκατάβαση καιφανερώνονται με οικείες μορφές στον άνθρωπο. Επίσης το ίδιο επιτρέπει και στηνεμφάνιση του διαβόλου, με διάφορες μορφές. Εμείς καταγράφουμε αυτό που είδαμε.«Η αγιογραφία είναι ενδεικτική και εκφαντορική του κρυφίου», δηλαδή, μαςδείχνει ότι υπάρχουν άγγελοι και όχι τι είναι άγγελοι και πως υπάρχουν . ΣτηνΟρθοδοξία, ο αγιογράφος ότι έχει αποκαλυφθεί το αναπαριστά ,το ιστορεί ,τοκαταγράφει ,ως ιστορική πλέον μορφή και δεν προσθέτει δικά του στοιχεία πουαντλούνται από την φαντασία του .Το αναπαράγει, το ανατυπώνει σαν σφραγίδα στοχαρτί .
Αντίθετα στην Δύση που την διέπει τοπνεύμα της Αναγεννήσεως, εκεί ο ζωγράφος δημιουργεί μόνος του μορφές .Είναιχαρακτηριστικό το εξής τραγελαφικό :Οι περισσότερες απεικονίσεις της Παναγίαςμας στην Παπική εκκλησία είχαν και έχουν μορφές όχι όπως η Ιερά Παράδοσηδιέσωσε αλλά από αγαπημένες γυναίκες των καλλιτεχνών!!! Ο ανθρωπομορφισμόςδηλαδή στο μεγαλείο του! Το σωστό είναι όμως ότι δεν πάμε εμείς προς τον Θεό,αλλά Αυτός έρχεται σε εμάς .Αν γινόταν το αντίθετο όπως πιστεύουν στην Δύση,τότε δεν θα χρειαζόταν να κατέβαινε ο Θεός στον κόσμο, αλλά θα πήγαινε οάνθρωπος σ’ Αυτόν, χωρίς να χρειαζόταν η ενανθρώπισή του.
Εμείς λοιπόν προσκυνούμε τις εικόνεςτου Χριστού της Παναγίας και των Αγίων καθώς και τα άγια λείψανα τους, τιμώντεςόχι τις εικόνες καθ’ αυτό ,αλλά το πρωτότυπο που εικονίζουν ,το πρόσωπο, αφούκάθε τι που είναι ορατό μπορεί να αποτυπωθεί .Γι΄ αυτό λοιπόν κάθε εικόνα είναιο αισθητός χώρος που επενεργεί το Άγιο Πνεύμα . Οι εικόνες είναι ανοικτόΕυαγγέλιο που μπορούν να το διαβάσουν γραμματισμένοι και αγράμματοι .Είναιλοιπόν ένας από τους πολλούς τρόπους τιμής και προσκύνησης της ΘριαμβεύουσαςΕκκλησίας προς πνευματική ωφέλεια της Στρατευομένης.
Στο ερώτημα ,γιατί η σημερινή ημέραδεν ονομάστηκε Κυριακή της εικονοφιλίας ,αλλά πολύ σωστά Κυριακή της Ορθοδοξίαςέχουμε να απαντήσουμε : Όπωςακούσαμε από τα γεγονότα αλλά και από την θεολογία της εικόνας ,δεν είχαμε νίκητων εικονοφίλων και ήττα των εικονομάχων .Βέβαια εξ’αντικειμένου έχουμε τηνθέση των εικονοφίλων να υπερισχύει.Ποιών εικονοφίλων όμως; των Ορθοδόξων. Γιατίείχαμε και εικονόφιλους που παρασυρμένοι από την υπερβολική ευσέβειά τους ,ητιμή τους δεν διέβαινε προς το πρωτότυπο, αλλά στην εικόνα καθ’ αυτή ,ιδιαίτερα δε σε αυτές που θεωρούνταν «αχειροποίητες». Πολλοί τέτοιοιεικονόφιλοι λοιπόν , χρησιμοποιούσαν τις εικόνες ως αναδόχους κατά την βάπτισητων παιδιών τους ή χρησιμοποιούσαν τα χρώματά τους ως φάρμακα ή ακόμα χειρότεραπολλοί κληρικοί αλλά και λαϊκοί ανακάτευαν την Θεία Ευχαριστία με χρώματαεικόνων. Άλλοι ακόμα πίστευαν στο υλικό που είναι φτιαγμένη η εικόνα ήεξομολογούνταν σε αυτές και όχι στους κληρικούς και άλλα τέτοια έκτροπα .
Έχοντας υπόψη τους αυτές τις υπερβολέςμερικοί, χωρίς ίσως και να το καταλάβουν πέρασαν στο άλλο άκρο που είναι ηεικονομαχία .Όταν τους κάλεσε όμως η Εκκλησία να ανακαλέσουν τις διδασκαλίεςτους, αυτοί έμειναν στις θέσεις τους γι’αυτό και αναθεματίστηκαν από Αυτήν .
Γι’ αυτό πλέον μιλάμε για θρίαμβοόλης της Ορθοδοξίας καθώς μιλάμε για αποκατάσταση αιρετικών θεολογικών τάσεωναπό την Εκκλησία με το αλάθητο των Οικουμενικών Συνόδων και στην συγκεκριμένηπερίπτωση της 7ης Οικουμενικής .
Τέλος,μιλούμε για Ορθοδοξία . Τιείναι τελικά η Ορθοδοξία; Ορθοδοξία είναι η γραπτή και η προφορικήπαράδοση της Εκκλησίας μας .Είναι το δόγμα που εκφράστηκε και θεσπίστηκε απότις Οικουμενικές Συνόδους και αποτελεί την συνείδηση ολόκληρου του σώματος τηςΕκκλησίας .Ορθοδοξία όπως θα ακούσουμε σε λίγο από τους ιερείς μας, είναι : «ΟιΠροφήτες όπως είδαν ,οι Απόστολοι όπως εδίδαξαν, η Εκκλησία όπως παρέλαβε, οιΔιδάσκαλοι όπως εδογμάτισαν , η Οικουμένη όπως συγκατατέθηκε ,η χάρις όπωςέλαμψε ,η αλήθεια όπως αποδείκτηκε ,το ψέμα όπως καταδικάστηκε ,η σοφία όπωςπαρουσιάστηκε ,ο Χριστός όπως εβράβευσεν».
Συνεχίζει παρακάτω «Αυτή είναιη πίστη των Αποστόλων ,αυτή είναι η πίστη των Πατέρων ,αυτή η πίστη τωνΟρθοδόξων ,αυτή είναι η πίστη που στήριξε την Οικουμένη».
Αυτά τα θεόπνευστα λόγια είναιακριβώς Ορθοδοξία . Προσοχή όμως δεν μπορούμε να μιλάμε για Ορθοδοξία ,γιασωστή γνώμη δηλαδή , χωρίς αυτόματα να αναφερόμαστε στην Εκκλησία και τηνμυστηριακή ζωή της . Ορθοδοξία και Εκκλησία είναι ταυτόσημα .Όταναναφέρουμε την μία έννοια ,είναι σαν να αναφέρουμε ταυτόχρονα και την άλλη .ΗΟρθοδοξία γραφείου όσο σωστή και πατερική και αν είναι ,έξω από το σώμα και τηνμυστηριακή ζωή της εκκλησίας δεν υφίσταται γιατί όπως λέει και ο ΆγιοςΚυπριανος: «Εκτός της εκκλησίας δεν υπάρχει σωτηρία» .
Το ίδιο και για την Εκκλησία ,δενμπορούμε να μιλάμε για συμμετοχή στα μυστήρια χωρίς σωστή ,Ορθόδοξη ομολογίαπίστεως .Τότε έχουμε αίρεση και επομένως απώλεια και όχι σωτηρία .
Ένα άλλο στοιχείο που πρέπει επίσηςνα προσέξουμε είναι να έχουμε όχι μόνο σωστή πίστη αλλά και σωστή ζωή . Πρέπειδηλαδή η Ορθοδοξία μας ,να είναι και Ορθοπραξία. Επίσης αυτά τα δύο είναι ήπρέπει να είναι ταυτόσημα. Πρέπει οι πράξεις μας να συμβαδίζουν με την πίστημας όσο μπορούμε. Αυτό άλλωστε μας καλεί να κάνουμε ιδιαίτερα την περίοδο τηςΜεγάλης Τεσσαρακοστής η Αγία μας Εκκλησία που είδη βαδίζουμε. Πρέπει δηλαδή μετην βοήθεια και την χάρη Του Θεού να μετατρέψουμε την Ορθοδοξία μας σε βίωμακαι ζωή. Οφείλουμε να τα ζήσουμε καθώς τα δόγματα δεν είναι θεωρητικάιδεολογήματα ή φιλοσοφικές ιδέες .
Τα δόγματα είναι αλήθειες ζωήςαιωνίου ,που πρέπει να βρούμε την πρακτική τους διάσταση στην ζωή μας . Όπωςόλοι οι Ἀγιοι , πρέπει να γίνουμε «της Αλήθειας εραστές και της Ορθοπραξίαςτηρητές» .
Αυτόκαλείται να πράξει ο καθένας από εμάς, αγαπητοί μου αδερφοί ,μέσα στους κόλπουςτης Εκκλησίας μας .Καλούμαστε να κάνουμε την ζωή μας, λειτουργική προσφοράθυσίας και αγάπης για τον Χριστό . Καλούμαστε να αναστηλώσουμε την εικόνα ΤουΘεού που έχουμε μέσα μας όταν πλαστήκαμε ,και δυστυχώς καθημερινά αμαυρώνουμεμε τις προσωπικές πτώσεις και αμαρτίες μας. Αυτή είναι η πραγματική κρίση πουκυρίως πρέπει να μας ανησυχεί και να προβληματίζει. Καλούμαστε λοιπόν ναεξέλθουμε της πνευματικής κρίσεως, καθιστώντας την καρδιά μας και πάλι καθαρή ,με τη συμμετοχή μας στα σωστικά μυστήρια της Εκκλησίας μας και στιςκατανυκτικές Ακολουθίες της. Καλούμαστε να αφήσουμε τον λυτρωτή Χριστό νακατοικήσει μέσα στην ψυχή μας . Δηλαδή καλούμαστε να γίνει η ζωή μας, όχι απλάμίμηση Χριστού, αλλά έμψυχη Εικόνα Του. Προσεύχομαι και το εύχομαι για όλους,ευχηθείτε σας παρακαλώ και προσευχηθείτε και εσείς για εμένα! Συγχωρέστε με ανσας κούρασα! Έτη πολλά καλά και ευλογημένα!
