ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΒΟΓΙΑΤΖΗΣ
ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟΝ ΙΣΧΥΡΙΣΜΟ OΤΙ ΜΕ ΤΟ ΝΕΟ ΠΙΛΟΤΙΚΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΝ ΔΙΑΤΗΡΕΙ ΤΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΤΟΥ
Ο Δρ. Δημήτριος Φύκας, Σχολικός Σύμβουλος θεολόγων ΣτερεάςΕλλάδος, απέστειλε επιστολή προς τους Θεολόγους του Ν. Τρικάλων για να ελέγξειτον Πρόεδρο του παραρτήματος της ΠΕΘ π. ΑπόστολοΜανώλη, ο οποίος σε εκδήλωση του παραρτήματος εξέφρασε την ανησυχία ότι τομάθημα των Θρησκευτικών μετατρέπεται με το νέο πιλοτικό Πρόγραμμα ΣπουδώνΔημοτικού-Γυμνασίου σε θρησκειολογικό. Συγκεκριμένα ο κ. Σύμβουλος ισχυρίζεταιότι: «Το μάθημα των Θρησκευτικών στο Νέο Σχολείο δεν γίνεται θρησκειολογικό, μαούτε χάνει τον Ορθόδοξο χαρακτήρα του. Ο Ορθόδοξος χαρακτήρας του μαθήματος τωνΘρησκευτικών δεν αλλοιώνεται με το να συμπεριλάβει ως διδακτέα ύλη σε θεματικέςενότητες, και όπου είναι αναγκαίο, τις άλλες χριστιανικές παραδόσεις τηςΕυρώπης, καθώς και τις μεγάλες θρησκείες του κόσμου, για ευνόητους λόγους, μέσασε ένα διαπολιτισμικό περιβάλλον που όλοι μας ζούμε»1. Τον ίδιο ισχυρισμό είχεδιατυπώσει και σε άρθρο του στην ιστοσελίδα Amen.gr στις 24/1/12 και οΣύμβουλος θεολόγων Κρήτης κ. Γεώργιος Στριλιγκάς. Συγκεκριμένα έγραφε ότι «ωςπρος τα προηγούμενα Αναλυτικά Προγράμματα, δεν έχουμε ποσοτική αλλαγήπεριεχομένων προς όφελος της λεγόμενης θρησκειολογικής ύλης. Το ΠρόγραμμαΣπουδών κινείται στον αντίποδα αυτής της φιλοσοφίας. Επομένως, σε καμιάπερίπτωση, το μάθημα δεν μετατρέπεται σε «θρησκειολογικό». ….Η Θρησκειολογίακαι πολύ περισσότερο η Συγκριτική Θρησκειολογία δεν έχει νομικά και παιδαγωγικάερείσματα για να σταθεί στην Υποχρεωτική Εκπαίδευση».
Οι δύο Σύμβουλοι του κλάδου μας κάνουν λάθος στις διαπιστώσεις τους αυτές. Κιαυτό γιατί το νέο ΠΣ του ΜτΘ θέτει ως βασικούς στόχους τη μάθηση «για τηθρησκεία» και «από τη θρησκεία»2. Οι στόχοι αυτοί παραπέμπουν στο βρετανικόθρησκειολογικό μοντέλο, ένα από τα λίγα που εφαρμόζονται στην Ευρώπη, μεταξύτης συντριπτικής πλειοψηφίας των ομολογιακών, που ακολουθούν οι περισσότερεςχώρες. Και για να μην υπάρχει καμιά αμφιβολία, στον Οδηγό του εκπαιδευτικού(7-15), αφού πρώτα αναλύονται οι εξελίξεις των τελευταίων δεκαετιών στοβρετανικό μάθημα, ξεκαθαρίζεται ότι «η κριτική και η κονστρουκτιβιστικήπροσέγγιση (των A. Wright και M. Grimmit αντίστοιχα) είναι οι βάσειςτου νέου ΠΣ του ΜτΘ» (ΟΕ, 104). Οι προσεγγίσεις όμως αυτές, που εφαρμόζονταιστο πλαίσιο του βρετανικού προγράμματος, ακολουθούν τις αρχές του θρησκευτικούπλουραλισμού και έχουν καθαρά θρησκειολογικό χαρακτήρα. Τοποθετούν δηλαδή όλεςτις μεγάλες θρησκείες στην ίδια μοίρα, τις θεωρούν ισότιμες και ισόκυρες πηγέςθρησκευτικού, φιλοσοφικού, ηθικού και υπαρξιακού προβληματισμού και εφαρμόζουνμια παιδαγωγική μέθοδο ηθικής και κοινωνικής αγωγής, χωρίς αναφορά σε κάποιασυγκεκριμένη θρησκευτική δέσμευση και πίστη. Ιδιαίτερα στο πρόγραμμα του M. Grimmit οι θρησκείες χρησιμοποιούνταιαφ ενός μεν ως εργαλεία για να υποστηρίξουν την κοσμική πολιτική και ηθικήαγωγή, αφετέρου δε ως πηγές απαντήσεων σε υπαρξιακά ερωτήματα των μαθητών, τιςοποίες οι ίδιοι καλούνται να επεξεργαστούν αναζητώντας ένα βαθύτερο προσωπικόνόημα. Στη μέθοδο αυτή της μάθησης «από τη θρησκεία», η οποία υιοθετείται στοΠλαίσιο αρχών του νέου ΠΣ, έχει ασκήσει κριτική ο εισηγητής της κριτικήςπαιδαγωγικής A. Wright, η πρότασητου οποίου όμως δεν ξεφεύγει από τα πλαίσια αυτά. Απλώς αντικαθιστά τηνυπαρξιακή διδακτική με μια φιλοσοφικού τύπου συγκριτική διδασκαλία τωνδογματικών διατυπώσεων των θρησκειών.
Θα πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι η διαφορά του θρησκειολογικού από τοΟρθόδοξο μάθημα δεν βρίσκεται μόνο στην ποσότητα της διδασκόμενης ύλης για κάθεθρησκεία, αλλά στον τρόπο και το πνεύμα της θρησκευτικής διδασκαλίας. Ανδηλαδή στο «κοινοτικό εργαστήριο κριτικής διερευνητικής και βιωματικής μάθησης»η προτεραιότητα δίνεται στη διδασκαλία της θείας Αποκαλύψεως και του σχεδίουτης θείας Οικονομίας, ή στην ανάλυση του θρησκευτικού φαινομένου και τηνπαρουσίαση διδασκαλιών των μεγάλων θρησκειών για διάφορα θέματα, με στόχο οιμαθητές να διαμορφώσουν τις δικές τους προσωπικές αντιλήψεις και στάσεις. Ανπροβλέπεται η ολοκληρωμένη διδασκαλία της Ορθόδοξης παράδοσης ή αν αυτήδιδάσκεται κυρίως ως μια ιδιαίτερη τοπική πολιτισμική και θρησκευτική παράδοσημεταξύ των άλλων μεγάλων θρησκευτικών παραδόσεων. Αν η «ανάπτυξη της ηθικήςσυνείδησης» ως προσδοκώμενη επάρκεια πραγματοποιείται με βάση τις χριστιανικέςαρχές και αξίες ή με βάση κάποιο άλλο ηθικό σύστημα αναφοράς.
Με τα δεδομένα αυτά ρωτάμε τους κ Συμβούλους. Αφού το ΜτΘ, όπως γράφουν, δενχάνει τον Ορθόδοξο χαρακτήρα του:
α. Τί σημαίνει η νεοφανής ερμηνεία του Συντάγματος που εμφανίζεται στον ΟΕ(273), όπου δηλώνεται ότι «άλλο πράγμα είναι η «ανάπτυξη θρησκευτικήςσυνείδησης» ως παιδαγωγικός σκοπός της Εκπαίδευσης και άλλο με βάση θρησκευτικάκαι εκκλησιαστικά κριτήρια». Τί είδους θρησκευτική συνείδηση καλλιεργεί το Νέοσχολείο; Πάντως όχι εκκλησιαστική ή χριστιανική.
β. Τί σημαίνει η διαπίστωση του ΟΕ, ότι «δεν υφίσταται καμιά ιδιαίτερη,θρησκευτικού χαρακτήρα προϋπόθεση για να διδάξει ένας δάσκαλος το ΜτΘ. Μάλλονως απευκταίες θα πρέπει να θεωρούνται τέτοιες προδιαθέσεις. Ένας άθρησκος ηαγνωστικιστής ή αδιάφορος μπορεί να διδάξει με επιτυχία το ΜτΘ όπως και έναςθρησκευόμενος. (ΟΕ, 268). Τι νόημα έχει η αναφορά ότι «στο πλαίσιο του νέου ΜτΘπρέπει, εξ άλλου, να διευκρινιστεί ότι οι δάσκαλοι του Δημοτικού Σχολείου στασχολεία της σύγχρονης πολυπολιτισμικής κοινωνίας είναι σημαντικό κατά τηνεκπαιδευτική διαδικασία να αποστασιοποιούνται κατά το δυνατόν από τη θρησκείαστην οποία ενδεχομένως ανήκουν είτε πατροπαράδοτα είτε από επιλογή» (ΟΕ, 267).Αφού είναι απευκταία προϋπόθεση το να είναι κάποιος πιστός για να διδάξειΘρησκευτικά, πώς το μάθημα παραμένει Ορθόδοξο; Αφού ο δάσκαλος πρέπει νααποστασιοποιείται από τη θρησκεία του όταν μπαίνει στην τάξη, άραγε ποιο«κουστούμι» (ουδέτερου χρώματος) θα πρέπει φοράει;
Τα επιχειρήματα που παρατέθηκαν αποδεικνύουν ότι με το νέο πρόγραμμα το ΜτΘμεταβάλλεται σταδιακά από μάθημα χριστιανικής αγωγής σε μάθημα διαθρησκειακήςαγωγής. Η εξέλιξη αυτή είναι χειρότερη από τη μετατροπή του σε ένα γνωστικόθρησκειολογικό μάθημα «για τη θρησκεία», γιατί αντικαθιστά την παραδοσιακήΟρθόδοξη διδασκαλία με μια νέου τύπου κατήχηση στις ιδέες του θρησκευτικούπλουραλισμού, που υποτίθεται ότι υπηρετούν την πολυπολιτισμική συνύπαρξη. Ηπολιτική αυτή επιδίωξη, παρακολουθεί μια γενικότερη τάση που εκφράζεται μέσααπό κείμενα του Συμβουλίου της Ευρώπης και του ΟΑΣΕ (Οργανισμός Ασφάλειας καιΣυνεργασίας στην Ευρώπη), η οποία θέλει να χρησιμοποιήσει τη θρησκευτικήεκπαίδευση για να υπηρετήσει την άμβλυνση των θρησκευτικών φανατισμών. Οιοδηγίες αυτών των οργανισμών δεν είναι βεβαίως παρά συστάσεις, τις οποίες όμωςασμένως υιοθετούν οι συντάκτες των εγχωρίων ΠΣ.
Τέλος για όσους ακόμα αμφιβάλλουν για το θρησκειολογικό χαρακτήρα του νέουμαθήματος παραπέμπουμε στη χαρτογράφηση του ΜτΘ στις χώρες της Ε.Ε από την ΌλγαΓριζοπούλου. Στο σχετικό άρθρο της και συγκεκριμένα στον πίνακα για το ΕνωμένοΒασίλειο, η κ. Γριζοπούλουπεριγράφει το μοντέλο του Αγγλικού ΜτΘ, (το οποίο επαναλαμβάνουμε υιοθετούν μερητές αναφορές στο Πλαίσιο αρχών και στον Οδηγό εκπαιδευτικού οι συντάκτες τωννέων πιλοτικών ΠΣ) ως εξής:
• «Διαθρησκειακόθρησκευτικό μάθημα στη δημόσια εκπαίδευση με έμφαση στον διαλογικό χαρακτήρατου / μεγάλη σημασία στησύγκριση και σχέση των θρησκειών
• Ευρύτατη γκάμα διδακτικών προσεγγίσεων / «θρησκευτικές σπουδές», έμφαση στη συγκριτική μελέτη τωνθρησκειών
• 2004: Eθνικό Πλαίσιο για τη ΘΕ (από το QCA)3 πουευθυγραμμίζει το ΘΜ με τις προδιαγραφές του εθνικού σχολικού curriculum και υπογραμμίζει τη σημασία τηςθρησκευτικής εκπαίδευσης των σημερινών νέων ανεξάρτητα από τη θρησκευτική πίστητους»4. (Οι υπογραμμίσεις είναι του γράφοντος)
Με αυτό το μοντέλο ως βάση του νέου Π.Σ., θεωρούν οι κ. Σύμβουλοι ότι το μάθηματων Θρησκευτικών διατηρεί τον Ορθόδοξο χαρακτήρα του;
Υποσημειώσεις:
1. Το κείμενοτης επιστολής στην ηλ.διευθ. www.zoiforos.gr, 3/3/12.
2. Περισσότεραστοιχεία για το θέμα αυτό υπάρχουν στο κείμενο του γράφοντος: Κριτικέςπαρατηρήσεις για το πλαίσιο βασικών αρχών του Νέου πιλοτικού προγράμματοςσπουδών των Θρησκευτικών Δημοτικοί-Γυμνασίου, στην ηλ.διευθ. www.petheol.gr.
3. Qualifications and Curriculum Authority = πρόκειται για εθνικό όργανο χωρίςνομική ισχύ αλλά με ευθύνη για το curriculum και όλες τις εξετάσεις σε εθνικόσχολικό επίπεδο.
4. Ό. Γριζοπούλου, Η Θρησκευτική Εκπαίδευση(ΘΕ) και το Μάθημα των Θρησκευτικών (ΘΜ) στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης(απόπειρα χαρτογράφησης με βάση στοιχεία του 2007 και 2008), στην ηλ.διευθ.www.pi-schools.gr/content/index.php?lesson_id=2&ep=38, Νοέμβριος 2008, 2.
Δείτε σχετικά και:
-Πρωτοπρ.Απόστολος Μανώλης: Κάποιοι που ….έχουν αποσπαστεί από την Π.Ε.Θ και έχουνφτιάξει ένα δικό τους παράρτημα που ονομάζεται "Καιρός" ..εισηγούνταιόλες αυτές τις αλλαγές στο υπουργείο Παιδείας
-Όλοιδιαπιστώνουν ότι το μάθημα των θρησκευτικών γίνεται θρησκειολογικό εκτός από τοΠαιδαγωγικό Ινστιτούτο και κάποιους Σχολικούς Συμβούλους
-Ορθόδοξοτο μάθημα των θρησκευτικών στο Νέο Σχολείο λέει Σχολικός Σύμβουλος Θεολόγων
-Πρωτοπρ.Απόστολος Μανώλης: Το μάθημα των θρησκευτικών χάνει τον Ορθόδοξο χαρακτήρα τουκαι γίνεται θρησκειολογικό
-Ηλίας Χρ. Φραγκόπουλος: «Φοβάμαι μήπως το Υπουργείοεισηγείται στους ανθρώπους του ΚΑΙΡΟΥ αυτές τις μεταβολές»
-Σύνδεσμος Θεολόγων Μακεδονίας – Θράκης:«προσπαθούν ναεπιβάλουν με ποικίλους κυρίως εξουσιαστικούς μηχανισμούς και στα σχολεία .. τηθεολογία της πολυπολιτισμικότητας.»
-Ηλίας Φραγκόπουλος, Με αφορμή τη Θεολογική Ημερίδα τηςΚρήτης
-Ταύτιση απόψεωνΣχ. Συμβούλων Θεολόγων για το μάθημα των Θρησκευτικών στο Νέο Σχολείο!!!