ΤΟ ΣΤΑΔΙΟΝ ΤΩΝ ΑΡΕΤΩΝ ΗΝΕΩΚΤΑΙ
(Πνευματικά μηνύματατου Τριωδίου)
Αποστολή της αγίας μας Εκκλησίαςείναι να προσκαλεί κάθε άνθρωπο στη σωτηρία, παρέχοντας όλα εκείνα τα εφόδια,τα στοιχεία και τους τρόπους, που είναι απαραίτητα για την πραγματοποίησή της.Αυτή ως στοργική μητέρα προσφέρει άπειρες ευκαιρίες στα παιδιά της, προκειμένουνα τα φέρει κοντά της και να τα σώσει. Ποια άλλωστε φυσική μητέρα δε θα έκανετα πάντα προκειμένου να γλυτώσει τα παιδιά της από βέβαιο κίνδυνο και αφανισμό;Ο ενιαύσιος εορτολογικός κύκλος τηςΕκκλησίας μας είναι ένας πολύ καλός τρόπος να εισάγει τους πιστούς στο κλίματης λυτρωτικής της διαδικασίας ώστε να κατανοήσουν την αναγκαιότητα της εν Χριστώαπολυτρώσεως.
Μια πολύ καλή τέτοια ευκαιρία, ίσως ηκαλλίτερη, είναι η κατανυκτική περίοδος του Τριωδίου, η οποία προσφέρειπλουσιότατο πεδίο πνευματικής δράσεως σε όσους έχουν τη διάθεση να νοιώσουν τοαπύθμενο βάθος του θείου ελέους και να αισθανθούν το άμετρο μεγαλείο της θείαςκοινωνίας με την ανθρώπινη σχετικότητα και μηδαμινότητα. Είναι μια μοναδικήπρόσκληση σε όσους θέλουν να συμμετάσχουν στην αγωνιστική διαδικασία αυτής τηςιερής χρονικής περιόδου και να λάβουν τα πνευματικά έπαθλα ως επιβράβευση γιατην όποια προσπάθειά τους. Άλλωστε, σύμφωνα με τον άγιο Ισαάκ τον Σύρο, «ηάσκηση είναι η μητέρα του αγιασμού» (Λόγος ΙΣΤ΄).
Η ιερή περίοδος του Τριωδίου αποτελεί τοπροπαρασκευαστικό χρονικό διάστημα πριν το Πάσχα, για την οντολογικήπροετοιμασία ημών των πιστών για την ύπατη και λαμπρότατη εορτή της Εκκλησίαςμας. Για την ψυχοσωματική μας κάθαρση από όλους εκείνους τους ρίπους, πουμολύνουν την ύπαρξή μας και μας καθιστούν οντότητες νοσηρές, έκπτωτες από τηναυθεντικότητά μας. Η μετοχή μας στη φωτοφόρο πανήγυρη των πανηγύρεων απαιτείπροσωπική ανακαίνιση, ειδάλλως τοανέσπερο αναστάσιμο φως θα καταδείξει την ψυχική μας ρυπαρότητα και δε θαδυνηθούμε να γίνουμε κοινωνοί του Αναστάντος Λυτρωτή μας και θα μας αφήσουνανέγγιχτους οι άρρητες δωρεές τηςΑναστάσεως. Είναι ανάγκη, όπως μας παροτρύνει ο απόστολος Παύλος, να «μορφωθείο Χριστός» στην ύπαρξή μας (Γαλ.4,19)
Η μακρά περίοδος του Τριωδίου είναι γιατη ζωή της Εκκλησία μας, και ιδιαίτερα για την ορθόδοξη παράδοσή μας, το νοητόστάδιο πνευματικού αγώνα. Οι άγιοι Πατέρες πήραν παραστατικές εικόνες από τηνθύραθεν πραγματικότητα για να εκφράσουν εκκλησιαστικούς όρους. Μια από αυτέςείναι η εικόνα του σταδίου, ένας τόπος προσφιλής στους αρχαίους, με έντοναπαραβολικά και διδακτικά στοιχεία. Όπως στα αθλητικά κοσμικά στάδια δενπαίρνουν μέρος όλοι οι άνθρωποι, παρά μόνο οι αθλητές, έτσι και στο νοητόστάδιο αγώνα του Τριωδίου παίρνουν μέρος μόνο οι αθλητές του Χριστού, όλοιεκείνοι που βρίσκονται αέναα σε εγρήγορση και αγωνιστικότητα και εισέρχονταιστην αγία αυτή περίοδο να ξεπεράσουν τον αδύναμο πτωτικό εαυτό τους. Αντίθεταυπάρχουν έξω από το πνευματικό στάδιο πλήθος ανθρώπων οι οποίοι παίζουν το ρόλοτων θεατών. Αυτοί ποτέ δε θα νοιώσουν τη χαρά της προκρίσεως και τις τιμές τηςνίκης
Ο πνευματικός αγώνας δεν είναι αγώναςχωρίς κανόνες και μεθοδολογία, όπως ακριβώς και οι αγώνες στα κοσμικά στάδια.Πνευματικός αγώνας χωρίς αρχές, κανόνες και συγκεκριμένες μεθοδολογίες είναιανώφελος, ίσως και επιζήμιος. Οι άγιοι Πατέρες δημιούργησαν στο διάβα των αιώνωνπροϋποθέσεις γόνιμου πνευματικού αγώνα. Η αρχή είναι ήπια. Έτσι το χρονικόδιάστημα από την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου έως την Κυριακή τηςΤυρινής ονομάζεται
προπαρασκευαστική περίοδος τουΤριωδίου, διότι έχει χαρακτήρα εισαγωγικό. Τα γεγονότα, οι εορτές και οιλειτουργικές ακολουθίες είναι τέλεια συνδυασμένες ώστε να αποτελούν για τοναγωνιζόμενο πιστό τον πολύτιμο κανονισμό και σύμβουλο ώστε ο πνευματικός τουαγώνας να είναι καρποφόρος.
Η ανάγνωση της ομώνυμης ευαγγελικήςπερικοπής την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου (Λουκ.18,10-14), διδάσκει τηναποφυγή του ψυχοκτόνου πάθους της υπερηφάνειας και την άσκηση της αρετής τηςταπείνωσης. διότι κατά τον άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή: «αρχή πάντων των παθώνείναι η φιλαυτία, τέλος δε η υπερηφανία» (Περί αγάπης Κεφάλαια Εκατοντάς Τρίτη,νζ΄). Αυτό έχει μεγάλη σημασία, διότι ο άνθρωπος πρέπει να ξεκινήσει από αυτότο σημείο του πνευματικού του αγώνα. Αν δεν αποβάλει την υπερηφάνεια δεν θαμπορέσει ποτέ να τελεσφορήσει ο αγώνας του, όσο μεγάλος και αν είναι.
Αφού ο πιστός αισθανθεί την ανάγκη τηςταπεινότητας, το επόμενο στάδιο είναι να μάθει για την άμετρη αγάπη του Θεού.Έτσι την επόμενη Κυριακή διαβάζεται στους ναούς η περικοπή του ασώτου υιού(Λουκ.15,11-33). Η αίσθηση της άμετρης θείας αγάπης προϋποθέτει την προσωπικήταπείνωση μπροστά στο θείο μεγαλείο.
Μετά από αυτό πρέπει νασυνειδητοποιήσει ο πιστός ότι ο Θεός δεν μόνο πολυέλαιος, αλλά και δίκαιος.Έτσι η Κυριακή των Απόκρεω είναι αφιερωμένη στη Μεγάλη Κρίση και γι’ αυτόδιαβάζεται μάλιστα η ευαγγελική περικοπή της φοβερής Δευτέρας Παρουσίας τουΚυρίου (Ματθ.25,31-46), για να καταλάβει ο πιστός πως η θύρα του Παραδείσου θαανοίξει μόνο για εκείνους που λαχταρούν τη σωτηρία και έχουν τη διάθεση νααγωνιστούν γι’ αυτή.
Η επόμενη Κυριακή της Τυρινής είναι αφιερωμένη στην ενθύμηση του φοβερούγεγονότος της εκδιώξεως των πρωτοπλάστων από τον παράδεισο της τρυφής.Διαβάζεται η ευαγγελική περικοπή που αναφέρεται στη νηστεία, στην προσευχή καιστον τρόπο διαχείρισης των υλικών αγαθών (Ματθ.6,19-22). Η ψυχοσωματική νηστείαείναι η εθελούσια αποχή από ψυχοκτόνα πάθη και από βλαβερές για το σώμα τροφές.Η ψυχοσωματική κάθαρση για να είναι θεάρεστη και επωφελής για τον ασκούμενοπιστό, είναι απαραίτητο να γίνεται με διακριτικότητα και χωρίς επιδειξιμανία. Ηνηστεία είναι αυστηρά προσωπική υπόθεση και αφορά μόνο τον ίδιο. Το ίδιο και ηπροσωπική προσευχή. Η συσσώρευση πλούτου, πέρα από τις πραγματικές μας ανάγκες,είναι παράγων ανασταλτικός για την πνευματική μας προαγωγή. Η προσκόλληση σταυλικά αγαθά και η απολυτοποίησή τους μπορεί να μας στερήσει τη σωτηρία. Ταπάσης φύσεως αγαθά ανήκουν στο Θεό και ως εκ τούτου εμείς είμαστε απλοίδιαχειριστές αυτών. Τα περισσεύματα ανήκουν στους συνανθρώπους. Ο πρώτοςπαράδεισος χάθηκε εξ’ αιτίας της κακής χρήσης των υλικών αγαθών, ο δεύτεροςπαράδεισος μπορεί να ανακτηθεί με την καλή χρήση αυτών!
Εισερχόμενοι στην Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή, ξεκινάει πιο έντονος οαγώνας, με νηστεία, προσευχή, μελέτη των αγίων Γραφών, περισυλλογή και κυρίωςμετοχή στη μυστηριακή και λειτουργική ζωή της Εκκλησίας μας. Δεν υπάρχουνπεριθώρια χαλάρωσης του αγώνα και υποχωρήσεις μπροστά στα μύρια εμπόδια πουεσκεμμένα μας βάζει στο δρόμο μας ο διάβολος. Κατά τον άγιο Μακάριο τονΑιγύπτιο: «Μύρια τω αντικειμένω πεπραγμάτευται, της ελπίδος ημάς αποσπάν καιτης εις Χριστόν αγάπης μηχανωμένω» (Εις τους Ν΄ Λόγους, ρμ΄) Ο αγωνιστής πιστός γνωρίζει πως η όποιαψυχική και σωματική κόπωση είναι παγίδα του πονηρού και πρέπει να παραθεωρηθεί.Η αγία μας Εκκλησία μας δείχνει το δρόμο και μας επικουρεί. Πρέπει ναγνωρίζουμε πως «Α υποφέροντες εν υπομονή πολλή, τονίζει ο άγιος Συμεών ο νέοςΘοελόγος, μιμούμεθα του Χριστού τα παθήματα, δοξάζομεν δε δι’ αυτών τον Πατέραημών και Θεόν, ως υιοί αυτού χάριτι και
συγκληρονόμοι Χριστού» (Κεφ.Πρακτικά και Θεολογικά, ρα΄). Αυτή είναι η ουσία της ορθοδόξου ασκήσεως.
Η Καθαρά Δευτέρα, ως η πρώτη ημέρατης Μεγάλης Τεσσαρακοστής έχει χαρακτήρα αυστηρότατης νηστείας, για νακατανοήσει ο πιστός ότι εισέρχεται στην Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Η αποχή από ζωικέςκαι λιπαρές τροφές είναι απαραίτητη στον πνευματικό αγώνα, διότι αυτέςπροξενούν στον ανθρώπινο οργανισμό υλόφρονα διάθεση και χαύνωση, παράγοντεςλίαν επιζήμιους στην ψυχική καλλιέργεια. «Καθαρθήναι ουν βουλήθητι δια πόνων»παραγγέλλει ο όσιος Νικήτας Στηθάτος (Τρίτη Γνωστικών Κεφαλαίων Εκατοντάς,η΄).
Η πρώτη Κυριακή των Νηστειών είναι αφιερωμένη σε ένα πολύ σημαντικόγεγονός για την Εκκλησία μας. Εορτάζεται λαμπρά η αναστύλωση των Ιερών Εικόνων,η οποία σήμανε την οριστικοποίηση του Δόγματος και τον θρίαμβο της Ορθοδοξίας.Καλείται ο αγωνιζόμενος πιστός να κατανοήσει πως ο πνευματικός του αγώνας δενείναι αυτονομημένος από την αλήθεια και τη ζωή της Εκκλησίας. Πως ηαποκαλυμμένη αλήθεια, όπως τη διασώζει η Εκκλησία, είναι προϋπόθεση για τησωτηρία του.
Η δεύτερη Κυριακή των Νηστειών είναι αφιερωμένη σε μια μεγάλη πατερικήμορφή της Εκκλησίας μας: τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, ο οποίος έζησε καιέδρασε σε μια δύσκολη ιστορική περίοδο για την Εκκλησία μας. Ο άγιοςΓρηγόριος συνδύασε δύο πράγματα: τονπροσωπικό του αγώνα για κάθαρση και αγιότητα και τον εκκλησιαστικό του αγώναγια τη διάσωση της σώζουσας αλήθειας και παραδόσεως, από τους καινοτόμουςδυτικούς λεγομένους «βαρλαμιστές». Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς προβάλλεται, τηναγία αυτή περίοδο, ως πρότυπο αγωνιστή ασκητή και υπερασπιστή της γνήσιαςαυτοσυνειδησίας της Εκκλησίας του Χριστού.
Η τρίτη Κυριακή των Νηστειών είναι αφιερωμένη στην προσκύνηση του ΤιμίουΣταυρού και την άντληση δύναμης από αυτόν για τη συνέχιση του καλού αγώνα. ΟΤίμιος Σταυρός, ο «της εγέρσεως Χριστού τας αυγάς φωτοβολών», είναι το κατ’εξοχήν σύμβολο του Χριστού, το οποίο αγιάζει τους πιστούς και ταυτόχρονα τουςδείχνει το δρόμο του αγώνα και του μαρτυρίου, ως τη μόνη ατραπό της σωτηρίαςτους. Ο θρίαμβος της αναστάσεως προϋποθέτει απαραίτητα τη σταύρωση.
Η τετάρτη Κυριακή των Νηστειών είναι αφιερωμένη σε μια άλλη μεγάληασκητική προσωπικότητα της Εκκλησίας μας, τον άγιο Ιωάννη το Συγγραφέα τουπεριφήμου βιβλίου «Κλίμαξ», το οποίο αποτελεί για χίλια πεντακόσια περίπουχρόνια ως το σπουδαιότερο εγχειρίδιο και οδηγός πνευματικού αγώνα. Ο μεγάλοςασκητής με την καταπληκτική ψυχογνωστική τέχνη του ιεραρχεί κλιμακωτά τηναπόκτηση αρετών, οδηγώντας σταδιακά τον αγωνιζόμενο πιστό σε υψηλά πνευματικάδώματα. Ο νους μόνο «διά του άρματος των θείων αρετών ανέρχεται προς αιθέριονύψος».
Η πέμπτη Κυριακή των Νηστειώνείναι αφιερωμένη στο κατ’ εξοχήν σύμβολο μετάνοιας, στην αγία Μαρία τηνΑιγυπτία, την πρώην διαβόητη πόρνη του λιμανιού της Αλεξάνδρειας, η οποία διατης ευλογημένης μετανοίας όχι μόνο ξεπέρασε το βόρβορο της αμαρτίας, αλλάαξιώθηκε να φτάσει σε ασύλληπτα ύψη αγιότητας. Η σεπτή και άγια μορφή τηςδιδάσκει τον κάθε πιστό πως η μετάνοια είναι ο θεόσδοτος τρόπος να γίνει και οπιο αμαρτωλός άνθρωπος άγιος και κατά χάριν Θεός!
Η Αγία μας Εκκλησία μας καλεί όλους μας να μπούμε στο νοητό στάδιο τουΤριωδίου και να αγωνιστούμε. Δεν έχει σημασία αν θα πρωτεύσουμε ή όχι. Σημασίαέχει ότι θα τρέξουμε τον τραχύ και δύσκολο δρόμο των αρετών, ανεξάρτητα από τοαποτέλεσμα. Ας είναι έστω αυτό μόνο η αρχή. Η συμμετοχή μας όμως προϋποθέτειτην έκδυση του φορτικού και ρυπαρού κοσμικού μας χιτώνα. Πρέπει με άλλα λόγιανα αποβάλλουμε την κοσμική μας βιωτή και νοοτροπία, διότι αυτές ποδηγετούν την
πνευματική μας πορεία καιαναστέλλουν κάθε διάθεση για αγώνα. Είναι ανάγκη να αποκωλυθούμε από τον όζονταβάλτο της αμαρτωλής ζωής και να βαδίσουμε το δρόμο της αρετής. Δεν είναι εύκολη αυτή η απόφαση, διότι οι αμαρτωλέςμας έξεις έχουν αποκτήσει βαθιές ρίζες στον κοσμικό τρόπο ζωής, ο οποίοςαντιστρατεύεται το θέλημα του Θεού και κατά συνέπεια το πραγματικό συμφέρον μας.Κατά τον άγιο Ισαάκ το Σύρο: «ο κόσμοςμοιάζει με πόρνη, η οποία δια του κάλλους της έλκει στον πόθο της και παγιδεύειόλους εκείνους που προσβλέπουν προς αυτή» (Λόγος ΠΕ΄). Όμως με προσευχή και ατσαλένια θέλησημπορούμε να κάνουμε την πιο μεγάλη υπέρβαση και επανάσταση στη ζωή μας: Ναχαράξουμε την νέα ουρανοδρόμο πορεία μας. Αυτή την ευκαιρία μας προσφέρει αυτήη ευλογημένη περίοδος του Τριωδίου. Ας την εκμεταλλευτούμε…
