Αποστολικό Ανάγνωσμα: Εβρ. δ΄ 14- ε΄6
Ευαγγελικό Ανάγνωσμα: Μάρκ η΄34- θ΄1
«Τι γαρ ωφελήσει άνθρωπον, εάν κερδίσει τον κόσμον όλον καιζημιωθεί την ψυχήν αυτού;»
Κατάτη σημερινή Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως, όπου η Εκκλησία μας υψώνει τον ΤίμιοΣταυρό, υπογραμμίζεται στο ιερό ευαγγελικό ανάγνωσμα η σημασία και η αξία τηςψυχής «υπέρ ης Χριστός απέθανε», σε αντιδιαστολή από τον κόσμο του οποίουολόκληρη η αξία δεν ισοσταθμίζει μια ψυχή. Γι’ αυτή λοιπόν την ατίμητη καιπολύτιμη ψυχή επιβάλλεται να γίνει λόγος, αφού σήμερα οι άνθρωποι όχι μόνο δεντην τιμούν, αλλά την αγνοούν και την περιφρονούν. Οι περισσότεροι άνθρωποιαγωνίζονται να κερδίσουν τον κόσμο, τη δόξα, την ευτυχία, τα πλούτη του φθαρτούτούτου κόσμου. Δεν θέλουν να κατανοήσουν το άστατο του κόσμου τούτου. Ότι η ζωήτρέχει πιο γρήγορα από τα νερά του ποταμού, ότι μαραίνεται πιο εύκολα από ταάνθη του αγρού, ότι αφανίζεται η χαρά και η δόξα της πιο γρήγορα από τιςαστραπές του ουρανού. Ενώ η ψυχή μένει αθάνατη και ότι οι δικοί της πνευματικοίθησαυροί έχουν αιώνια αξία. Αλήθεια, που είναι οι άρχοντες των λαών, οιτύραννοι των πόλεων, οι πλούσιοι του κόσμου που κέρδισαν και χάρηκαν τη δόξακαι την ευτυχία του κόσμου; Τι κέρδισαν;
Τι πήραν μαζί τους στον τάφο; Πέθανανκαι μαζί τους πέθανε και ο κόσμος. Έχασαν όμως την ψυχή τους και μαζί μ’ αυτήτα έχασαν όλα, τον ουρανό, τον παράδεισο, την αιώνιον ζωή, τον Θεό. Τι μαςωφελεί λοιπόν εάν κερδίσουμε τον κόσμο που τελειώνει με τη ζωή και χάσουμε τηνψυχή μας που είναι αθάνατη; Αν ξέραμε την αξία της ψυχής θα περιφρονούσαμε τονκόσμο και τις εφάμαρτες ομορφιές του και σαν τον Άγιο Απόστολο Παύλο θαδιακηρύτταμε: «πάντα ηγούμαι σκύβαλα ίνα Χριστόν κερδίσω» (Φίλιπ. γ΄ 8).
Τι πήραν μαζί τους στον τάφο; Πέθανανκαι μαζί τους πέθανε και ο κόσμος. Έχασαν όμως την ψυχή τους και μαζί μ’ αυτήτα έχασαν όλα, τον ουρανό, τον παράδεισο, την αιώνιον ζωή, τον Θεό. Τι μαςωφελεί λοιπόν εάν κερδίσουμε τον κόσμο που τελειώνει με τη ζωή και χάσουμε τηνψυχή μας που είναι αθάνατη; Αν ξέραμε την αξία της ψυχής θα περιφρονούσαμε τονκόσμο και τις εφάμαρτες ομορφιές του και σαν τον Άγιο Απόστολο Παύλο θαδιακηρύτταμε: «πάντα ηγούμαι σκύβαλα ίνα Χριστόν κερδίσω» (Φίλιπ. γ΄ 8).
Απότην αρχαιότητα ο άνθρωπος εκοπίασε να ερευνήσει τα βάθη της φύσεως και νακατανοήσει τι είναι η ψυχή. Όλοι οι φιλόσοφοι ασχολήθηκαν με την ψυχή καιέδωσαν διάφορες ερμηνείες στην ύπαρξη της. Ο Πυθαγόρας την ονόμασε αριθμό, οΠλάτων ουσία νοητή, ο Δικαίαρχος κράση των τεσσάρων στοιχείων, ο Ασκληπιάδηςγυμνάσια των αισθήσεων, ο Καλλισθένης άνθος του σώματος, ο Αριστοτέληςεντελέχεια σώματος φυσικού δυνάμει ζωήν έχοντος, ο Ηράκλειτος καθαρώτατον πυρ.Ως προς την αρχή και τη φύση της ήταν ασύμφωνοι οι φιλόσοφοι, ως προς τηναθανασία της όμως ήταν όλοι σύμφωνοι, εκτός από τους «θνητοψύχους»Επικουρείους, με κορυφαίο τον Σωκράτη που στη διδασκαλία του ομιλεί σανΧριστιανός για την τύχη των αγαθών και κακών ψυχών.
Οιπατέρες της Εκκλησίας μας, βαθείς μελετηταί της Αγίας Γραφής, αλλά και τηςθύραθεν Γραμματείας μας δίνουν την ορθή απάντηση στο ερώτημα μας περί τηςψυχής.
Ηψυχή είναι η πνοή του Θεού την οποία ενεφύσησε στο πρόσωπο του ανθρώπου καθώςτον έπλασε. «Και ενεφύσησε εις το πρόσωπον αυτού πνοήν ζωής και εγένετο οάνθρωπος εις ψυχήν ζώσαν» (Γεν. β΄7). Ο Θεός ούτε πνεύμονες έχει, ούτε στόμα,ούτε χείλη, για να φυσήσει, αλλά επειδή όταν έπλασε το σώμα είπε: «και έπλασενο Θεός τον άνθρωπον χουν λαβών από της γης» γι’ αυτό για να διδάξει ότι η ψυχήδεν είναι χώμα, αλλά πνεύμα, δεν είναι υλικό σώμα αλλά άϋλη ουσία, πήρε τη λέξη«ενεφύσησε» για να παραστήσει τη διαφορά σώματος και πνεύματος. Το σώμα είναισύνθετο και διαλύεται σ’ εκείνα τα στοιχεί από τα οποία και έγινε, ενώ η ψυχήείναι απλή και ουδέποτε διαλύεται. Το σώμα είναι υλικό, γήινο, ορατό, θνητό καιφθαρτό, ενώ η ψυχή είναι πνεύμα άϋλο, νοερό, αόρατο, αθάνατο, άφθαρτο. Τηνψυχήν δεν έδωσε ο Θεός μόνο στους πρωτοπλάστους, αλλά δίνει σε κάθε άνθρωπο πουέρχεται στον κόσμο: «Λέγει Κύριος εκτείνων ουρανόν και θεμελιών την γην καιπλάσσων πνεύμα ανθρώπου εν αυτώ» (Ζαχ. ιβ΄1). Στην ψυχή έδωσε ο Θεός τηνεξουσία και όλες τις δυνάμεις για να κυβερνά ολόκληρη τη γη. Η ψυχή είναι αυτήπου σκέπτεται, συλλογίζεται, προνοεί, σχεδιάζει, ηθολογεί, ψυχολογεί, θεολογεί.
Εάν ο Θεός έδωσε στην ψυχή την εξουσία και κυριότητα όλων των πραγμάτων της γης,πολύ περισσότερο έδωκε σ’ αυτή τη δεσποτεία του σώματος μέσα στο οποίοκατοικεί. Και η μεν ψυχή κατευθύνει και καθοδηγεί το σώμα, αλλά και το σώμαείναι ελεύθερο να υπακούσει ή όχι στα κελεύσματα της ψυχής. Όταν το σώμαυπακούει στην ψυχή, τότε ο άνθρωπος είναι πράγματι άνθρωπος, εικόνα του Θεού.Όταν όμως συμβαίνει το άντίθετο, δηλ. η ψυχή υπακούει στις εντολές τα σάρκας,τότε ο άνθρωπος χάνει την ωραιότητα και γίνεται ζώο άλογο. Η ψυχή είναι οκυβερνήτης του σώματος. Καθοδηγεί τα ένστικτα και εκλογικεύει τις επιθυμίες. Ηψυχή μας κρούει τον κώδωνα του κινδύνου όταν αμαρτάνουμε, η ψυχή μας φέρνει τονπόθο της σωτηρίας, η ψυχή μας κάνει να αγαπάμε, η ψυχή μας φέρνει πνευματικάβιώματα, η ψυχή μας ανεβάζει στο Θεό, η ψυχή μας αποκαλύπτει τον προορισμό μας,η ψυχή μας ξεχωρίζει από τα άλλα ζώα. Το σώμα μας σπρώχνει στην αμαρτία, μαςφουντώνει τα ένστικτα, μας κρατά δέσμιους στη γη, μας απομακρύνει από ταπνευματικά, μας θέλει υπηρέτες των παθών. Το σώμα εξάπτει το μίσος, το φθόνο,την ακολασία, τη σκληροκαρδία, την ακηδία, τον εγωισμό και όλα τα πάθη.Αλλοίμονο στον άνθρωπο που η ψυχή του θα υποδουλώσει τη θέληση της στιςεπιθυμίες του σώματος και θα γίνει δούλη της σάρκας. Τότε θα χάσει την ομορφιάτης. Τότε ο άνθρωπος θα γεμίσει πάθη. «Φανερά δε εστί τα έργα της σάρκας, άτιναεστί μοιχεία, πορνεία ακαθαρσία, ασέλγεια, ειδωλολατρία, φαρμακεία, έχθρες,έρεις, ζήλος, θυμοί, εριθείαι, διχοστασία, αιρέσεις, φθόνοι, φόνοι, μέθαι,κώμαι και τα όμοια τούτοις» (Γαλ. ε΄20). Μέσα του δεν θα βλέπεις τίποτα άλλοπαρά την πονηριά της αλεπούς τους μετασχηματισμούς του χαμαιλέοντος, τιςαρπαγές του γερακιού, την αγριότητα του λιονταριού, την κοιλιοδουλεία τουχοίρου. Θα χάσει την τιμή που του έδωσε ο Θεός και όπως λέγει ο Δαβίδ θα γίνεισαν τα ζώα: «άνθρωπος εν τιμή ων, ου συνήκε, παρασυνεβλήθη τοις κτήνεσι τοιςανοήτοις και ωμοιώθη αυτοίς» (Ψαλμ. ΜΗ΄13).
Ύστερααπ’ αυτά εύλογα έρχεται το συμπέρασμα. Να, το καθήκον του ανθρώπου. Η επιμέλειατης ψυχής. Η επικράτηση αρμονίας μεταξύ ψυχής και σώματος. Η αγωγή της ψυχής νακυβερνά και να κατευθύνει το σώμα και η εκπαίδευση του σώματος να υπακούει στακελεύσματα ψυχής. Ίσως μερικοί να απορρίπτουν την τακτική αυτή. Δεν δέχονταικαταπίεση στις επιθυμίες της σάρκας. «Κάνε ότι σου αρέσει» είναι το σύνθηματους. Παραδίνονται χωρίς αντίσταση στις επιθυμίες του σώματος και γίνονταιέρμαια των παθών και των αδυναμιών τους. Είναι οι υποστηρικταί της σεξουαλικήςαπελευθέρωσης και της ηθικής αποχαλίνωσης που επιτρέπει σαρκική συνομιλία ακόμακαι με τα πιο ιερά πρόσωπα της οικογένειας. Είναι οι άνθρωποι που δεναντιστέκονται στο κακό αλλά το δέχονται και το καλλιεργούν σαν κάτι τοφυσιολογικό έστω και αν αυτό ξεπερνά τα όρια της λογικής. Οπαδοί τηςεπικουρείου φιλοσοφίας έχουν για σύνθημα τους: «φάγωμεν πιώμεν. αύριον γαραποθνήσκομεν». Παραδομένοι στις ηδονές του κόσμου, απορροφημένοι από τιςμέριμνες της ζωής δεν έχουν καιρό να φροντίσουν την αθάνατη ψυχή τους. Γι’αυτούς υπάρχει μόνο ο κόσμος που μαζί μ’ αυτόν τελειώνει κι η ύπαρξη τους στοντάφο. Η ψυχή και τα φαινόμενα της δεν είναι τίποτε άλλο παρά η λειτουργία τωνκυττάρων του σώματος. Συνεπώς δεν χρειάζεται αγώνας για τη συγκράτηση τωνελαττωμάτων, αφού κι αυτά υπάγονται στη λειτουργικότητα του ανθρώπινουοργανισμού. Μια τέτοια ζωή στηρίζεται στο δίκαιο του ισχυρότερου καιχαρακτηρίζεται για την αναρχία και τον αγριανθρωπισμό. Με τέτοιους νόμους ηκοινωνία γίνεται ζούγκλα κι η ζωή των ανθρώπων καθημερινή κόλαση. Θριαμβεύει τοέγκλημα και η βία, η ακολασία και ο φόβος, η ανασφάλεια και το άγχος. Σήμεραπαρά ποτέ μπορεί να χαρακτηριστεί η γενεά μας «μοιχαλίς και αμαρτωλός» γιατίεγκατέλειψε τον Θεό και προσκυνεί τα είδωλα, αποστάτησε από τις εντολές τουΘεού και έγινε δούλη των θελημάτων του διαβόλου.
Καθημερινάη Εκκλησία μας δέεται για τη σωτηρία των ψυχών μας. Επικαλείται την Χάρη του αγίουΠνεύματος για το φωτισμό των χριστιανών, ώστε να αγωνίζονται αδιάκοπα για τησωτηρία της ψυχής των. Δεν περιφρονεί το σώμα. Αναγνωρίζει, ότι είναι Ναός τουαγίου Πνεύματος και προσπαθεί να τον διατηρεί καθαρό και άμωμο. Προτρέπει τουςπιστούς να φροντίζουν τη ψυχή τους «επιμελείσθε δε ψυχής πράγματος αθανάτους».Η αξία της είναι ανυπολόγιστη. Γι’ αυτή σταυρώθηκε ο Χριστός. Αυτή πάλι θασταθεί μπροστά στο φρικτό Βήμα της Δευτέρας παρουσίας να δώσει λόγο για τα έργατης.
Αςφυλάξουμε τη ψυχή μας καθαρή από τις ηδονές του μάταιου τούτου κόσμου και αςέχουμε υπ’ όψη την μεγάλη αλήθεια που υπογραμμίζει ο Απόστολος Παύλος: «οσπείρων εις την σάρκα εαυτού εκ της σαρκός θερίσει φθοράν, ο δε σπείρων εις τοπνεύμα εκ του πνεύματος θερίσει ζωήν αιώνιον» (Γαλ. στ΄8).
Γιώργος Σαββίδης-Μητρόπολη Πάφου
