Ὁμιλία τοῦΟἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Βαρθολομαίου κατά τήν εἰς ἘπίσκοπονΧειροτονίαν τοῦ Θεοφ. Ἐψηφισμένου Μητροπολίτου Αὐστρίας κ. Ἀρσενίου (Φανάριον, 30 Νοεμβρίου 2011)
Ἱερώτατοι Ἅγιοι Ἀδελφοί,
Θεοφιλέστατε Ἐψηφισμένε Μητροπολῖτα Αὐστρίας
κύριε Ἀρσένιε,
Σεβασμιώτατε Καρδινάλιε κύριε Kurt Koch μετὰ τῆς συνοδείας ὑμῶν,
Ἐξοχώτατοι κ. Ὑπουργοί, κ. Πρέσβυ,
Ἐντιμολογιώτατοι Ἄρχοντες, Ἐλλογιμώτατοι Ἐκπαιδευτικοί,
Τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά,
Θεοφιλέστατε Ἐψηφισμένε Μητροπολῖτα Αὐστρίας
κύριε Ἀρσένιε,
Σεβασμιώτατε Καρδινάλιε κύριε Kurt Koch μετὰ τῆς συνοδείας ὑμῶν,
Ἐξοχώτατοι κ. Ὑπουργοί, κ. Πρέσβυ,
Ἐντιμολογιώτατοι Ἄρχοντες, Ἐλλογιμώτατοι Ἐκπαιδευτικοί,
Τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά,
Ἐν εὐσήμῳ ἡμέρᾳ, ἐνἡμέρᾳ ἑορτῆς, καθ' ἥν ἡ Ἁγία τοῦ Χριστοῦ Μεγάλη Ἐκκλησία τιμᾷ τὴν μνήμην τοῦἁγίου ἐνδόξου Ἀποστόλου Ἀνδρέου τοῦ Πρωτοκλήτου, τοῦ ἱδρυτοῦ αὐτῆς, ἔχομεν τὴνχαρὰν νὰ τελῶμεν τὴν εἰς Ἐπίσκοπον χειροτονίαν τοῦ νέου Μητροπολίτου Αὐστρίαςκαὶ ἀγαπητοῦ ἀδελφοῦ καὶ συλλειτουργοῦ κυρίου Ἀρσενίου, ὅστις διαδέχεται τὸνπρὸς Κύριον ἐκδημήσαντα μακαριστὸν κυρὸν Μιχαήλ, ὑπάρξαντα ἐκλεκτὸν Ἱεράρχηντοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου.
Ὡς ὁ μέγας Ἀπόστολος τοῦΧριστοῦ Ἀνδρέας ἔρριψε τὰ δίκτυα καί, ἄρας τὸν σταυρὸν αὐτοῦ, ἠκολούθησε τῷΧριστῷ, οὕτω καὶ ὁ σήμερον χειροτονούμενος Μητροπολίτης ὑπήκουσεν εἰς τὴνκλῆσιν τοῦ Κυρίου διὰ νὰ διακονήσῃ, ἐκ νεότητος αὐτοῦ, τὴν Μητέρα Ἐκκλησίαν,ὑπὲρ τῆς ὁποίας καὶ ἐγκατέλιπε τὴν ἰδιαιτέραν πατρίδα αὐτοῦ, τὴν μεγαλόνησονΚρήτην, ἀποδημήσας εἰς χώρας μακρυνάς, ἔνθα ἔταξεν αὐτὸν ἡ βουλὴ τοῦ Κυρίου,ἵνα σαγηνεύσῃ ἀντὶ ἰχθύων ἀνθρώπους, καὶ πορίσῃ καὶ οὗτος τῷ σταυρῷ αὐτοῦ «τὴνἀκήρατον βασιλείαν, ἣν ὁ πάντας Ἑλκύσας σταυρῷ κληροδοτήσει ἡμῖν».
Ἡ ἄχρι τοῦδε θεοφιλὴςδιακονία σου, Θεοφιλέστατε, ὡς Πρωτοσυγκέλλου ἐν τῇ Ἱερᾷ Μητροπόλει Γαλλίαςπαρὰ τῷ ἀγαπητῷ ἀδελφῷ καὶ συλλειτουργῷ ἡμῶν κυρίῳ Ἐμμανουήλ, ἀλλὰ καὶπαλαιότερον ἐν τῇ Ἱερᾷ Μητροπόλει Γερμανίας, σὲ ἐπλούτισε μὲ τὴν ἀπαιτουμένηνποιμαντικὴν πεῖραν ἐν τῇ Διασπορᾷ. Αἱ σπουδαί σου ὡσαύτως σὲ ἐφωδίασαν μὲ τὰἀπαραίτητα ἐφόδια διὰ τὴν διακονίαν σου εἰς τὸν χῶρον αὐτόν. Καλεῖσαι δὲ τώρανὰ ἀποδώσῃς εἰς τὴν Μητέρα Ἐκκλησίαν ἑκατονταπλάσιον τὸ παρατιθέμενον σήμερονεἰς τὰς χεῖρας σου τάλαντον, ὥστε νὰ λάβῃς αὔριον τὸν μισθὸν παρὰ τοῦ δικαίουΜισθαποδότου Κυρίου.
Διακόνησον, λοιπόν, μετὰφόβου Θεοῦ, μὲ τὴν ἐπίγνωσιν τῆς ὑψηλῆς σου ἀποστολῆς, τηρῶν σεαυτὸν καθαρὸνἀπὸ παντὸς μολυσμοῦ, μολύνοντος τὴν καρδίαν καὶ τὴν διάνοιαν, ὑποτάσσων τὴνσάρκα εἰς τὴν δύναμιν τοῦ Πνεύματος καὶ σχολάζων ἀδιαλείπτως τῇ προσευχῇ,γινώσκων ὅτι αὕτη συνάπτει καὶ οἰκειοῖ πρὸς τὸν Θεόν. Φύτευσον εἰς τὸ ποίμνιόνσου τὸν πόθον τῆς αἰωνίου ζωῆς, εἰσάγαγε αὐτὸ εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν,διάδος τὸν θεῖον λόγον, στερέωσον τὴν πίστιν, κοπίασον ὑπὲρ τῆς οἰκοδομῆς τῶνἐμπεπιστευμένων σοι ψυχῶν, ἀεὶ ἀκμαῖος καὶ ἀειθαλής, πυρούμενος τὴν καρδίαν σουὑπὸ ἐνθέου ζήλου, μετ’ ἀγάπης καὶ αὐταπαρνήσεως. Ἔχε τὰς ἀγκάλας ἀνοικτὰς πρὸςὑποδοχὴν τῶν πλανωμένων, ἕτοιμος ἵνα ἄρῃς τὸ φορτίον τῶν βεβαρυμένην ἐχόντωντὴν συνείδησιν, καὶ χαρίσῃς εἰς αὐτοὺς τὴν πρὸς τὸν Θεὸν παρρησίαν καὶ τὰςεὐλογίας τοῦ οὐρανοῦ.
Ἔχε πάντοτε ἐν τῇ καρδίᾳσου τοὺς λόγους τούτους τοῦ ἁγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως: «Ὁ ἀγαπῶν τὸν Θεόν, ὡςπεπληρωμένην ἔχων τὴν ἑαυτοῦ καρδίαν ἐκ τῆς θείας ἀγάπης, ἀγαπᾷ τοὺς ἐχθροὺςαὐτοῦ, εὐλογεῖ τοὺς καταρωμένους αὐτόν, καλῶς ποιεῖ τοὺς μισοῦντας αὐτὸν καὶπροσεύχεται ὑπὲρ τῶν ἐπηρεαζόντων καὶ διωκόντων αὐτόν».
Δίδασκε τὰ ἐν τῇΔιασπορᾷ τέκνα τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας ὅτι ἡ εὐτυχία των δὲν εὑρίσκεται εἰς τὴνἀπόλαυσιν τῶν ἐπιγείων ἀγαθῶν ἀλλὰ ἐν τῇ ἀγάπῃ τοῦ Θεοῦ, τοῦ ἄκρου καὶ αἰωνίουἀγαθοῦ. Ὁμολόγησον πρὸς πάντας τὴν διὰ τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ γενομένην ἀποκάλυψινπρὸς σωτηρίαν τοῦ κόσμου, καὶ ἀγώνισαι μὲ ὅλας τὰς δυνάμεις σου ὑπὲρ τῆςἀποκαταστάσεως τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ ἐπὶ τῆς γῆς, διὰ νὰ ὑμνῆται καὶ νὰδοξάζεται, ὡς ἐν τῷ οὐρανῷ, καὶ ἐν μέσῳ ἡμῶν ὁ Θεὸς, καὶ πραγματῶται τὸ ἅγιονΑὐτοῦ θέλημα.
Μὴ λησμονῇς ὅτι ἡἵδρυσις τῆς ἁγίας ἡμῶν Ἐκκλησίας ὑπὸ τοῦ Θεανθρώπου Ἀρχηγοῦ αὐτῆς πρὸς τοῦτοἐγένετο, ὅπως ἀπολούῃ καὶ ἀποκαθαίρῃ ἡμᾶς ἐκ τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν, ἁγιάζῃ καὶσυμφιλώνῃ ἡμᾶς μετὰ τοῦ Θεοῦ, χαρίζηται εἰς ἡμᾶς τὴν καταλλαγὴν μετ’ αὐτοῦ, καὶκατάγῃ ἐφ’ ἡμᾶς τὰ θεῖα δῶρα.
Ὡσαύτως, μὴ λησμονῇςὅτι ἔχεις καθῆκον νὰ δεικνύῃς ἀγάπην οὐ μόνον πρὸς τὸ ποίμνιόν σου, ἀλλὰ καὶπρὸς πάντα ἄνθρωπον καλῆς θελήσεως, καὶ μάλιστα πρὸς τοὺς ἑτεροδόξους ἀδελφοὺςἡμῶν. Ἐνθυμοῦ καὶ αὖθις τοὺς κάτωθι λόγους τοῦ ἁγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως ἐκτῆς «Ποιμαντικῆς» του: «Αἱ δογματικαὶ διαφοραὶ, ὡς ἀναγόμεναι πρὸς μόνον τὸκεφάλαιον τῆς πίστεως, ἀφίενται ἐλεύθερον καὶ ἀπρόσβλητον τὸ τῆς ἀγάπηςκεφάλαιον• τὸ δόγμα δὲν καταπολεμεῖ τὴν ἀγάπην, ἡ δὲ ἀγάπη χαρίζεται τῷδόγματι, διότι “πάντα στέγει, πάντα ὑπομένει”• ἡ χριστιανικὴ ἀγάπη ἐστὶνἀναλλοίωτος, δι’ ὃ οὐδὲ ἡ τῶν ἑτεροδόξων χωλαίνουσα πίστις δύναται νὰ ἀλλοιώσῃτὸ πρὸς αὐτοὺς τῆς ἀγάπης συναίσθημα. Διὰ τῆς ἀγάπης ἐστὶ λίαν πιθανὸν νὰἑλκύσῃ πρὸς ἑαυτὸν καὶ τὴν ἐξ ἐσφαλμένης περιωπῆς κρίνουσαν δογματικόν τιζήτημα ἑτερόδοξον ἐκκλησίαν. Ἡ ἀγάπη οὐδέποτε, χάριν δογματικῆς τινος διαφορᾶςπρέπον νὰ θυσιάζηται. Παράδειγμα ἔστω ὁ Ἀπόστολος τῶν ἐθνῶν, ὅστις ἐξ ἀγάπηςκαὶ πρὸς αὐτοὺς τοὺς σταυρωτὰς τοῦ Χριστοῦ ηὔχετο ἀνάθεμα εἶναι αὐτῶν. Ὁ μὴἀγαπῶν τοὺς ἑτεροδόξους ἐπίσκοπος, ὁ μὴ καὶ ὑπὲρ αὐτῶν ἐργαζόμενος, ἀπὸ ψευδοῦςκινεῖται ζήλου, καὶ ἐστερημένος ἐστὶν ἀγάπης• διότι ὅπου ἡ ἀγάπη, ἐκεῖ καὶ ἡἀλήθεια καὶ τὸ φῶς, ὁ δὲ ψευδὴς ζῆλος καὶ ἡ πεπλανημένη δόξα ἐξελέγχονται ὑπὸτοῦ φωτὸς καὶ τῆς ἀγάπης καὶ ἀποκρούονται. Τὰ τῆς πίστεως ζητήματα οὐδ’ ὅλωςδέον ἐστὶ νὰ μειῶσι τὸ τῆς ἀγάπης συναίσθημα. Οἱ διδάσκαλοι τοῦ μίσους εἰσὶμαθηταὶ τοῦ πονηροῦ, διότι ἐκ τῆς αὐτῆς πηγῆς δὲν ἐξέρχεται γλυκὺ καὶ πικρόν. Ὁδιδάσκαλος τῆς ἀγάπης, οἷός ἐστιν ὁ ἐπίσκοπος, δὲν δύναται νὰ μὴ ἀγαπᾷ,ἀδυνατεῖ δὲ ὅλως νὰ μισῇ, διότι τὸ πλήρωμα τῆς ἀγάπης ἐκδιώκει τὸ μῖσος».
Ὁ ἴδιος χριστόψυχοςἹεράρχης μᾶς δίδει τὴν περιγραφὴν τοῦ μὴ κατ’ ἐπίγνωσιν ζηλωτοῦ καὶ τῶν ἄκρωντὰ ὁποῖα δέον νὰ ἀποφεύγῃ ὁ Ἐπίσκοπος κατὰ τὴν ποιμαντικήν του διακονίαν:Λέγει: «Ὁ μὴ κατ’ ἐπίγνωσιν ζηλωτὴς κέκτηται μὲν ζῆλον, ἀλλ’ οὐ κατ’ ἐπίγνωσιν,πλανᾶται ἐν ταῖς σκέψεσι καὶ ἐνεργείαις αὐτοῦ, καὶ ἐργαζόμενος δῆθεν ὑπὲρ τῆςδόξης τοῦ Θεοῦ, παραβαίνει τὸν νόμον τῆς πρὸς τὸν πλησίον ἀγάπης. Ὁ μὴ κατ’ἐπίγνωσιν ζηλωτὴς, διαπράττει τὸ κακόν, ὅπως ἐπέλθῃ τὸ ὑπ’ αὐτοῦ νοούμενονἀγαθόν. Ὁ ζῆλος τοῦ μὴ κατ’ ἐπίγνωσιν ζηλωτοῦ εἶναι πῦρ διαφθεῖρον, πῦρκαταναλίσκον• ἡ καταστροφὴ προπορεύεται αὐτοῦ καὶ ἡ ἐρήμωσις ἕπεται αὐτῷ. Ὁ μὴκατ’ ἐπίγνωσιν ζηλωτὴς εὔχεται τῷ Θεῷ νὰ ρίψῃ πῦρ ἐξ οὐρανοῦ καὶ νὰ κατακαύσῃπάντας τοὺς μὴ δεχομένους τὰς ἀρχὰς καὶ πεποιθήσεις αὐτοῦ. Τὸν μὴ κατ’ ἐπίγνωσινζηλωτὴν, χαρακτηρίζει μῖσος πρὸς τοὺς ἑτεροθρήσκους ἢ ἑτεροδόξους, ὁ φθόνος καὶὁ ἐπίμονος θυμός, ἡ ἐμπαθὴς ἀντίστασις πρὸς τὸ ἀληθὲς πνεῦμα τοῦ θείου νόμου, ἡπαράλογος ἐπιμονὴ ἐν τῇ ὑπερασπίσει τῶν ἰδίων φρονημάτων, ὁ παράφορος ζῆλοςπρὸς κατίσχυσιν ἐν πᾶσιν, ἡ φιλοδοξία, ἡ φιλονικία, ἡ ἔρις καὶ τὸ φιλοτάραχον.Ὁ μὴ κατ’ ἐπίγνωσιν ζηλωτὴς εἶναι ἄνθρωπος ὀλέθριος» Τὰς νουθεσίας ταύτας ἔχεὑπ' ὄψιν σου, ὁσάκις συναναστρέφεσαι καὶ συνδιαλέγεσαι μετὰ τῶν ἑτεροδόξωνἀδελφῶν ἡμῶν, οἱ ὁποῖοι λίαν ἀγαθὴν διάθεσιν ἐπιδεικνύουν πρὸς τὴν Ἐκκλησίανἡμῶν, εἰς ἐκπλήρωσιν τῆς ἐντολῆς τῆς ἀγάπης πρὸς πάντας, διὰ νὰ καταστήσωμενπρὸς πάντας σαφὲς ὅτι εἴμεθα μαθηταὶ τοῦ Χριστοῦ.
Ἡ εὐθύνη τὴν ὁποίανἀναλαμβάνεις εἶναι μεγάλη, ὄχι μόνον λόγῳ τοῦ βάρους τοῦ τῆς ἀρχιερωσύνης χαρίσματος,ἀλλὰ καὶ διότι, ὡς προείπομεν, διαδέχεσαι ἄνδρα διαποιμάναντα ἐπαξίως τὴνκληρωθεῖσάν σοι Ἱερὰν Ἐπαρχίαν. Ἔχε τὸ παράδειγμα αὐτοῦ πρὸ ὀφθαλμῶν σουπάντοτε, μιμούμενος τὴν εὐγένειαν, τὴν φιλοξενίαν, τὴν ἀφοσίωσίν του εἰς τὸνΟἰκουμενικὸν Θρόνον, τὴν προσήλωσιν εἰς τὴν ἐκκλησιαστικὴν τάξιν καὶλειτουργικὴν παράδοσιν, τὴν καλὴν κἀγαθὴν σχέσιν του μετὰ τῶν ἑτεροδόξωνἀδελφῶν ἡμῶν.
Ἐκλήθης ἵνα διακονήσῃςεἰς τὴν ἱστορικὴν ἑλληνικὴν κοινότητα τῆς Βιέννης μετὰ τῶν δύο ἱερῶν ναῶν τοῦἉγίου Γεωργίου καὶ τῆς Ἁγίας Τριάδος, ἥτις ἀφυπνίζει τοσαύτας μνήμας εἰς πάνταὁμογενῆ. Ἡ Βιέννη ὑπῆρξεν ἀξιόλογον πνευματικὸν κέντρον τοῦ Γένους ἡμῶν. Ἡ ἐκεῖΚοινότης διεδραμάτισεν ἰδιαίτερον ρόλον, παρέχουσα στέγην εἰς τοὺς Διδασκάλουςτοῦ Γένους καὶ διαπρεπεῖς λογίους, συμβαλοῦσα εἰς τὴν ἀνάπτυξιν τῆς παιδείας,καὶ ἀναπτύξασα ἔντονον ἐκδοτικὴν δραστηριότητα. Διὰ τοῦτο πρὲπει νὰ εἶναιμόνιμος ἡ μέριμνά σου διὰ τὴν συντήρησιν τῆς ἱστορικῆς μνήμης, καὶ τὴνδιαφύλαξιν τῆς κληρονομίας αὐτῆς, κατὰ τοὺς ἐσχάτους καιροὺς ἡμῶν, ὅτε μετὰλύπης βλέπομεν προσπαθείας διὰ τὴν ἐξάλειψίν της καὶ τὴν ἀποκοπὴν τῶν λαῶν ἐκτῆς ἱστορικῆς των συνειδήσεως ὑπὸ τὸ πρόσχημα τῆς δῆθεν ἁπαλύνσεως τῶνδιαφορῶν, καὶ μιᾶς ἐπιφανειακῆς καὶ ἐπιπλάστου ἑνότητος.
Ὑπὸ τὴν κανονικὴν σουἐπιστασίαν εὑρίσκονται καὶ αἱ λοιπαὶ ἐν Αὐστρίᾳ ἐνορίαι ἀλλὰ καὶ ἐν Οὑγγαρίᾳ,ἔνθα διαβιοῖ σήμερον ἱκανὸς ἀριθμὸς Ὀρθοδόξων οἱ ὁποῖοι ἀναμένουν ἀπὸ σὲ τὴνπαράκλησιν καὶ τὴν ἐνίσχυσιν. Σὲ ἀποστέλλομεν, ἅγιε ἀδελφέ, εἰς Μεσευρώπην διὰνὰ διαποιμάνῃς τὸ εὐσεβὲς ποίμνιον αὐτῆς ἀλλὰ καὶ διὰ νὰ συνεργασθῇς μετὰ τῶνλοιπῶν ἐκεῖ Ὀρθοδόξων παρουσιῶν, ὡς Πρόεδρος τῆς τοπικῆς ἘπισκοπικῆςΣυνελεύσεως, καὶ νὰ μεριμνήσῃς, μετ' αὐτῶν διὰ τὴν φανέρωσιν τῆς ἑνότητος τῆςὈρθοδοξίας καὶ τὴν ἀνάπτυξιν κοινῆς δράσεως ὅλων τῶν ὀρθοδόξων τῶν χωρῶν τῆς Αὐστρίαςκαὶ τῆς Οὑγγαρίας, πρὸς θεραπείαν τῶν ποιμαντικῶν ἀναγκῶν τῶν ἐκεῖ διαβιούντωνὀρθοδόξων, διὰ τὴν κοινὴν ἐκπροσώπησιν πάντων τῶν ὀρθοδόξων ἔναντι τῶνἑτεροδόξων ἀδελφῶν ἡμῶν καὶ τῆς ὅλης κοινωνίας τῆς περιοχῆς, καὶ διὰ τὴνκαλλιέργειαν τῶν θεολογικῶν γραμμάτων καὶ τῆς ἐκκλησιαστικῆς παιδείας.
Εὐχόμεθα ὁ Κύριος ἡμῶνἸησοῦς Χριστὸς νὰ σοῦ δίδῃ σύνεσιν πνευματικήν, νῆψιν καὶ ἐγρήγορσιν, ὥστε νὰεἶσαι τῶν χειμαζομένων λιμήν, κλυδωνιζομένων ἄγκυρα, σαλευομένων βακτηρία,ἁμαρτάνουσιν ἔλεγχος καὶ διόρθωσις, δικαίοις ἀσφάλεια. Πότισον τὴν ἔρημον τῆςδιαρκῶς μακρυνομένης τοῦ θελήματος τοῦ Κυρίου Δύσεως μὲ τὸ ζῶν ὕδωρ τῆςεὐαγγελικῆς πίστεως, ἵνα πολυγονήσῃ τέκνα τῆς Ἐκκλησίας, καὶ καρποφορήσῃ τὸνσπόρον τοῦ θείου κηρύγματος. Μερίμνησον διὰ τὴν καλλιέργειαν πνεύματος ἑνότητοςμεταξύ τῶν ὁμοδόξων ἀδελφῶν ἡμῶν καὶ τῶν διαφόρων ὀρθοδόξων κοινοτήτων, μένωνμακρὰν πάσης ἀφορμῆς ἀντιπαραθέσεως καὶ διχασμοῦ, ἵνα μὴ βλασφημῆται τὸ ὄνοματοῦ Κυρίου ἐν τοῖς ἔθνεσιν. Ὡσαύτως, φρόντισον διὰ τὴν ἀνάπτυξιν ἀγαθῶνσχέσεων, συνεργασίας καὶ διαλόγου μετὰ τῶν ἑτεροδόξων, κατὰ τὸ πνεῦμα τῶν ἤδημνημονευθεισῶν προτροπῶν τοῦ ἁγίου Νεκταρίου.
Εἰς τὸ ἔργον σου θὰ σὲσυνοδεύουν αἱ πρεσβεῖαι τοῦ Ἐφόρου τοῦ Οἰκουμενικοῦ ἡμῶν Πατριαρχείου ἁγίουἐνδόξου Ἀποστόλου Ἀνδρέου καὶ τῶν λοιπῶν ἁγίων τῆς Κωνσταντινουπόλεως, καὶ αἱδιάπυροι εὐχαὶ τῆς ἡμῶν Μετριότητος καὶ πάντων τῶν μελῶν τῆς Ἁγίας καὶ ἹερᾶςΣυνόδου, τῶν τιμησάντων σε διὰ τῆς ψήφου αὐτῶν, δι’ ἔτι πλουσιωτέραν καὶεὐλογημένην παρὰ τοῦ Παρακλήτου ἐφεξῆς πνευματικὴν διακονίαν ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ τῆςΔιασπορᾶς πρὸς δόξαν Θεοῦ καὶ οἰκοδομὴν τοῦ πιστοῦ λαοῦ τοῦ Κυρίου. Ἀμήν.
Οικουμενικό Πατριαρχείο. Φωτογραφία του Νικόλαου Μαγγίνα
