«ΧΑΙΡΕ ΚΑΤΑΡΑΣΛΥΤΡΩΣΙΣ ΤΟΥ ΑΔΑΜ ΘΕΟΤΟΚΕ»!
(θεολογικό σχόλιο στην εορτή τουΕυαγγελισμού της Θεοτόκου)
Η μεγάλη εορτή του Ευαγγελισμού τηςΘεοτόκου είναι για την Εκκλησία μας κορυφαίος εορτολογικός σταθμός τουενιαυτού, διότι αποτελεί την απαρχή όλων των εορτών του εκκλησιαστικού έτους.Το ίδιο αποτελεί και απαρχή όλων των σωτηριωδών γεγονότων, τα οποία έγιναν γιατην απολύτρωση του ανθρωπίνου γένους. Την αγία αυτή ημέρα εορτάζουμε λαμπρώςτην ενανθρώπηση του Υιού και Λόγου του Θεού στην πάναγνη σάρκα της ΑγίαςΠαρθένου, ώστε δι’ Αυτού να πραγματοποιηθεί το προαιώνιο σχέδιο του Θεού για τησωτηρία του ανθρωπίνου γένους.
Τη μεγάλη αυτή ημέρα έχουμε την εκπλήρωση της πιο ελπιδοφόρας υποσχέσεωςτου Θεού στην ανθρωπότητα. Όταν οι πρωτόπλαστοι γενάρχες μας παράκουσαν τηνθεία εντολή στην Εδέμ και προτίμησαν το δρόμο της αμαρτίας, της φθοράς και τουθανάτου, ο απόλυτα αγαθός και φιλάνθρωπος Θεός έδωσε τη μεγάλη υπόσχεση, πως σεμελλοντικούς χρόνους θα έρθει στον κόσμο ο «Γιος της Γυναίκας» για να δώσειτέλος στο κράτος του διαβόλου και να λυτρώσει το ανθρώπινο γένος. «Και έχθρανθήσω ανά μέσον σου και ανά μέσον της γυναικός και ανά μέσον του σπέρματοςαυτής. Αυτός σου τηρήσει κεφαλήν, κεντρίσεις εσύ αυτού πτέρναν»(Γεν.3,17).
Ο άνθρωπος δημιουργήθηκε από το Θεό ως το τελειότερο και εκλεκτότεροδημιούργημα του Θεού, ως «εικόνα και καθ’ ομοίωσις» αυτού (Γέν.1,26). Πλάστηκενα ζει αιώνια μέσα στη χάρη και τις ευλογίες του Θεού, ατέρμονο βίο άπαυτηςευδαιμονίας. Αυτή τη σημασία έχει η βιβλική διήγηση περί του κήπου της Εδέμ(Γεν.2ο κεφ.). Ο άνθρωπος έκαμε κακή χρήση της ελεύθερης βούλησής του καιπροτίμησε το κακό. Ο αρχέκακος διάβολος τον παρέσυρε στην πτώση και την καταστροφή.Αυτό του στέρησε τον παράδεισο, δηλαδή την παρουσία και τις ακένωτες ευλογίεςτου Θεού.
Μέγα χάσμα ανοίχτηκε ανάμεσά τους (Εφ.2,13). Η αγία Γραφή αναφέρεισυμβολικά πως οι πρωτόπλαστοι διώχτηκαν από τον κήπο της Εδέμ και δύο αγγελικάόντα τάχθηκαν να φυλάγουν με πύρινες ρομφαίες την πύλη του, για να μην μπορούννα την παραβιάσουν αυτοί. Το ατέλειωτο δράμα του ανθρωπίνου γένους άρχισε!
Ο Αδάμ και η Εύα τότε κάθισαν απέναντι από τον κήπο της τρυφής καιθρηνούσαν για το κακό που τους βρήκε. Αναλογίζονταν την πρότερη ευδαιμονίατους, την σύγκριναν με την τωρινή δυστυχία τους, προέβλεπαν το μέλλον ζοφερόκαι γι’ αυτό έκλαιγαν γοερά. Τα καυτά τους δάκρυα πότιζαν την άνυδρη γη και οισπαραχτικές κραυγές τους έσπαζαν την ηρεμία της ερήμου.
Όμως δυστυχώς ο θρήνος των πρωτοπλάστων δεν ήταν αποτέλεσμα μεταμέλειαςγια την ανυπακοή και την ανταρσία τους κατά του Θεού. Δεν ήταν πράξη μετάνοιαςκαι αίτημα συγνώμης προς το Θεό, αλλά ωφελιμιστικός σπαραγμός. Δε θρηνούσαν γιατη χαμένη αθωότητα και αγιότητα, αλλά για τη χαμένη υλική ευμάρεια τουπαραδείσου. Ούτε ένας λόγος μετάνοιας δεν ακούστηκε από τα χείλη τους! ΟιΠατέρες της Εκκλησίας μας λένε πως αν εκείνη την τραγική στιγμή οι προπάτορέςμας μετανοούσαν ειλικρινά και ζητούσαν ταπεινά συγνώμη από τον απόλυταφιλάνθρωπο Θεό, θα είχαν αποκατασταθεί στην πρότερη της πτώσεως κατάστασή τους.Έσχατη και εχθίστη κατάληξη για εκείνους και ολόκληρο το ανθρώπινο γένος ήταν οθάνατος, ως «έσχατος εχθρός» (Α΄ Κορ.15,26). Ο σκοτεινός Άδης, το βασίλειο τουδιαβόλου, ήταν το αιώνιο δεσμωτήριο όλων των ανθρώπων, όλων των εποχών. Ο«αντίδικος» είχε σε κάθε ανθρώπινο πρόσωπο την απόλυτη κυριαρχία. Κανένας δε θαμπορούσε να τον σώσει, παρά μονάχα ο Θεός, ο Δημιουργός του!
Τη σωτηρία του ανέλαβε, σύμφωνα με το θείο σχέδιο, ο Υιός και Λόγος τουΘεού του Οποίου η ενανθρώπιση του Θεού σύμφωνα με τον ιερό ευαγγελιστή Λουκά,δια της επενέργειας του Αγίου Πνεύματος (Λουκ.1,35), σαρκώθηκε άνευ σποράςανδρός στην αγία γαστέρα της Παρθένου Μαρίας (Ματθ.1,20). Ο απόλυτα άγιος Θεός,παρακινούμενος από άμετρη αγάπη για τον άνθρωπο, δέχθηκε να ταπεινωθεί τόσοπολύ ώστε να υποστεί την ανθρώπινη κυοφορία και γέννα.
Η ανθρώπινη φύση, όμως, είχετραυματισθεί και εξαχρειωθεί από την πτώση και την αμαρτία. Ο κάθε άνθρωπος μετάτην πτώση είναι φορέας του λεγομένου προπατορικού αμαρτήματος, το οποίο νοείταιστην ορθόδοξη θεολογία μας ως βαρύτατο πνευματικό, ηθικό και σωματικότραυματικό έλκος, και όχι ως προσωπικό αμάρτημα, το οποίο εξαλείφεται κατά τηνώρα του αγίου Βαπτίσματος. Η Παναγία μας έφερε και αυτή το προπατορικόαμάρτημα, ως μέτοχος της ανθρωπίνης φύσεως. Ο άγιος Επιφάνειος τόνισε πως «ουετέρως γεγεννημένη (η Αγία Παρθένος) παρά την των ανθρώπων φύσιν, αλλά καθώςπάντες εκ σπέρματος ανδρός και μήτρας γυναικός» (PG42,748) και ο μέγαςΑθανάσιος επισημαίνει: «Αδελφή γαρ ημών η Μαρία, επεί και πάντες εκ του Αδάμεσμέν» ( PG26,1061B). Όμως, όπως λένε οιάγιοι Πατέρες, με την επέλευση του Αγίου Πνεύματος, την ώρα του Ευαγγελισμού, ηαγία Κόρη καθαρίστηκε από τον ψυχοσωματικό αυτό ρύπο και κατόπιν σκήνωσε σεΑυτή ο Άγιος Θεός Λόγος. Από τότε η Παναγία μας είναι η κεχαριτωμένη στουςαιώνες. Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός χαρακτηρίζει την Παναγία ως «ιερωτάτηπεριστερά, ακεραία και άκακον ψυχήν και τω Θεώ καθιερωμένην Πνεύματι» (Δαμ.Γ΄,2),«θυγάτριον ιερώτατον, το λαθόντα πεπυρωμένα βέλη του πονηρού» (Α΄7). ΤηνΠαναγία Παρθένο το Άγιο Πνεύμα «καθαίρον αυτήν και δύναμιν δεκτικήν της τουΛόγου Θεότητος παρέχον, άμα δε και γεννητικήν» (Γ΄14).
Επισημαίνουμε την ορθόδοξη πίστη μας στην άκρα και αιώνια αγνότητα,καθαρότητα και αγιότητα της Αγίας Παρθένου, την οποία αρνούνται πολλοίκακόδοξοι και υβριστές Της. Η Παναγίαμας υπήρξε αγνή παρθένος, με την ειδική και γενική σημασία του όρου, σεολόκληρη τη ζωή Της, γι’ αυτό την αποκαλούμε Αειπάρθενο. Γι’ αυτό στο θεσπέσιοαυτό ποίημα υμνείται συνεχώς ως «Νύμφη ανύμφευτη».
Η σύλληψη του Κυρίου δεν έγινε με φυσικό τρόπο, όπως γεννιούνται όλοι οιάνθρωποι, αλλά «ευρέθη εν γαστρί έχουσα εκ Πνεύματος Αγίου» (Ματθ.1,19). Οπροαιώνιος Υιός και Λόγος του Θεού σκήνωσε στο τίμιο και αγνό σώμα της Θεοτόκουχωρίς τη μεσολάβηση ανδρός, με την επενέργεια του Παναγίου Πνεύματος(Λουκ.1,35). Αυτό είναι ένα από τα βασικότερα δόγματα της χριστιανικής μαςπίστεως, το οποίο αποτυπώθηκε και στο Σύμβολο της Πίστεως για ομολογία τωνπιστών.
Αν, σύμφωνα με του Πατέρες της Εκκλησίας μας, η σύλληψη του Κυρίου μαςγινόταν δια σπέρματος ανδρός, ο Χριστός θα έπαιρνε την τραυματισμένη από τηναμαρτία ανθρώπινη φύση και θα ήταν εξάπαντος φορέας του προπατορικούαμαρτήματος. Αυτό θα είχε ως συνέπεια την αδυναμία Του να γίνει σωτήρας τουκόσμου, διότι και ο Ίδιος θα είχε ανάγκη σωτηρίας. Αντίθετα με την υπερφυσικήσύλληψη του Χριστού έχουμε την ώρα της συλλήψεως πραγματική αναδημιουργία τηςανθρωπίνης φύσεως. Ο Ιησούς Χριστός είναι ο νέος Αδάμ και στο θεανδρικό Τουπρόσωπο έχουμε την δημιουργία νέου τύπου ανθρώπου αληθινού και αγίου, ασύγκριταανώτερου του πρώτου χοϊκού και πτωτικού Αδάμ. Ο πρώτος Αδάμ αντιπροσωπεύει τονπαλαιό άνθρωπο της πτώσεως και της φθοράς και ο νέος Αδάμ, ο Χριστός,αντιπροσωπεύει τον νέο άνθρωπο του θεοειδούς και θεοφόρου, που είναιπροορισμένος να θεωθεί εν Χριστώ (Α΄Κορ.15,46-48).
Αυτά όμως αποτελούν ύψιστες αλήθειες καιγια να τις κατανοήσει κάποιος θα πρέπει να ανοίξει την καρδιά του να εισέλθειτο Άγιο Πνεύμα ώστε να βιώσει αυτή την πραγματικότητα. Η προσπάθεια ορθολογικήςκατανόησης είναι μάταια. Γράφει ο απόστολος Παύλος: «Επειδή γαρ εν τη σοφία τουΘεού ουκ έγνω ο κόσμος δια της
σοφίας τον Θεόν, ευδόκησεν ο Θεόςδια της μωρίας του κηρύγματος σώσαι τους πιστεύοντας» (Α΄Κορ.1,21).
Το ιερό κείμενο αναφέρει πως «εν δε τω μηνί τω έκτω απεστάλη ο άγγελοςΓαβριήλ υπό Θεού εις πόλιν της Γαλιλαίας, η όνομα Ναζαρέτ, προς παρθένονμεμνηστευμένην ανδρί, ω όνομα Ιωσήφ, εξ οίκου Δαυίδ, και το όνομα της παρθένουΜαριάμ, και εισελθών ο άγγελος προς αυτήν είπε΄ χαίρε κεχαριτωμένη΄ ο Κύριοςματά σου΄ ευλογημένη συ εν γυναιξί. Η δε ιδούσα διεταράχθη επί τω λόγω αυτού,και διελογίζετο ποταπός είη ο ασπασμός ούτος. Και είπεν ο άγγελος αυτή΄ Μαριάμ΄εύρες γαρ χάριν παρά τω Θεώ. Και ιδού συλλήψη εν γαστρί και τέξη υιόν, καικαλέσεις το όνομα αυτού Ιησούν. Ούτος έσται μέγας και υιός υψίστου κληθήσεται,και δώσει αυτώ Κύριος ο Θεός τον θρόνον Δαυίδ του πατρός αυτού, και βασιλεύσειεπί τον οίκον Ιακώβ εις τους αιώνας, και της βασιλείας αυτού ουκ έσται τέλος»(Λουκ.1,26-33). Η ευλογημένη Κόρη απόρησε και ρώτησε τον ουράνιο αγγελιοφόρο:«πώς έσται μοι τούτο, επεί άνδρα ου γινώσκω;» (Λουκ.1,34). Έχοντας υπόψη Τηςτους φυσικούς νόμους, θεώρησε παράδοξη και αφύσικη την κύησή Της. Η γέννηση τωνανθρώπων και όλων των ζωντανών πλασμάτων είναι προϊόν ετερόφυλων μείξεων. Οάρχων των αγγελικών δυνάμεων Γαβριήλ, διαβλέποντας την δικαιολογημένη απορίαΤης, της είπε: «Πνεύμα Άγιον επελεύσεται επί σε και δύναμις υψίστου επισκιάσεισοι΄ διό και το γεννώμενον άγιον κληθήσεται υιός Θεού» (Λουκ.1,35). Καισυνέχισε ο μέγας αρχάγγελος: «ουκ αδυνατήσει παρά τω Θεώ παν ρήμα» (Λουκ.1,37).
Η απορία της Παρθένου Μαρίας την ώρα τουΕυαγγελισμού (Λουκ.1,30) δεν είναι αποτέλεσμα απιστίας, το αντίθετο μάλιστα. Ηάνευ σποράς σύλληψη και κυοφορία είναι μοναδικό και ανεπανάληπτο γεγονός στηνανθρώπινη ιστορία. Είναι ανατροπή των νόμων της φύσεως, είναι το θαύμα τωνθαυμάτων. Γι’ αυτό η Θεοτόκος, ως άνθρωπος και Αυτή, εξέφρασε τη δικαιολογημένηαπορία Της προς τον αρχάγγελο Γαβριήλ. Αν η απορία Της ήταν απιστία θα θεωρούσετο γεγονός ως μια ψευδαίσθηση, μια ψεύτικη οπτασία και δεν θα έδινε τη μεγάλησυγκατάθεση: «Ιδού η δούλη Κυρίου΄ γένοιτό μοι κατά το ρήμα σου» (Λουκ.1,38). Οαποφασιστικός αυτός λόγος της Θεοτόκουαποτελεί την απαρχή της υλοποιήσεως του θείου σχεδίου για τη σωτηρία τουκόσμου. Υποθετικά, αν η Παρθένος Μαρία αρνιόταν να γίνει μητέρα του Θεού, θααναστέλλονταν και το έργο της σωτηρίας. Όμως Εκείνη πλημμυρισμένη από ακράδαντηπίστη, γεμάτη ταπείνωση και υπακοή στη θεία εντολή, θέλησε να γίνει η αιτία τηςσωτηρίας του κόσμου, να γεφυρώσει τη γη με τον ουρανό και να επανενώσει τονάνθρωπο με τον Ποιητή Του.
Η καλή αγγελία της έλευσης του Μεσσία δεν Της προκάλεσε ιδιαίτερηέκπληξη, διότι η αγνή Παρθένος της Ναζαρέτ ανήκε στην μικρή μερίδα των ευσεβώνΙουδαίων, οι οποίοι μελετούσαν τις προφητείες της Παλαιάς Διαθήκης καιπερίμεναν εναγωνίως την έλευση του Λυτρωτή. Η Θεοτόκος είχε γαλουχηθεί από τουςευσεβείς γονείς Της και το ευσεβές ιερατείο του Ναού, όσο καιρό βρισκόταν εκεί,για την αναμονή του Σωτήρα. Απλά η αναγγελία του ερχομού Του πλήρωσε την αγνήψυχή Της με ανείπωτη χαρά και ουράνια αγαλλίαση.
Η ταπεινή Παρθένος, βαπτισμένη και λουσμένη από τη χάρη του ΠαναγίουΠνεύματος, δέχτηκε την ρήση του Γαβριήλ (Λουκ.1,38). Αυτή η σωτήρια συγκατάθεσηαποτελεί την αρχή της σωτηρίας του κόσμου. Σε υποθετική ερώτηση, αν η Θεοτόκοςδε συναινούσε και δεν αποδέχονταν να γίνει η Μητέρα του Σωτήρα
μας, η σάρκωση του Λόγου θα ήταναδύνατη και η σωτηρία απραγματοποίητη. Το ιερότατο στόμα της Θεομήτορος εκείνητη στιγμή αντιπροσώπευε ολόκληρο το ανθρώπινο γένος και την αγωνία του να σωθείαπό τα δεσμά της αμαρτίας και του διαβόλου. Κατά συνέπεια η Θεοτόκος, μετά τονΤριαδικό Θεό, είναι το πρωταγωνιστούν πρόσωπο στο έργο της απολυτρώσεως του ανθρωπίνου γένους. Οι Πατέρες τηςΕκκλησίας μας λένε πως αν ο Θεός προσέφερεως υπέρτατο δώρο στην ανθρωπότητα τον Υιό Του για τη σωτηρία της, η ανθρωπότηταέδωσε ως δώρο την Παρθένο Μαρία, που σημαίνει ότι η γεμάτη ταπείνωσησυγκατάθεσή της να γίνει συνεργός στο έργο της απολυτρώσεως είναι μέρος τηςυπέρτατης δωρεάς του Θεού για τον πεσόντα άνθρωπο! Βεβαίως η συγκατάθεσή τηςαυτή δεν ήταν χωρίς συνέπειες. Στην υπόλοιπη ζωή της δε ζούσε πια για τον εαυτότης, αλλά για να υπηρετεί το σχέδιο της σωτηρίας. Και επίσης, σύμφωνα με τηνπροφητεία του θεοδόχου Συμεώνος, γεύτηκε τη ρομφαία να ξεσκίζει τα σπλάχνα της,βιώνοντας ως μητέρα, το σταυρικό θάνατο του υιού της, ήτοι: «αυτής την ψυχήνδιελεύσεται ρομφαία» (Λουκ.2,35)!
Ως ορθόδοξοι πιστοί στεκόμαστε με δέοςμπροστά στο ιερότατο πρόσωπο της Θεομήτορος, διότι η σωτηρία μας εξαρτάται(και) από τη δική της υπέρτατη συμβολή στο έργο της θείας οικονομίας. Σταπάναγνα σπλάχνα της αναδημιουργήθηκε η ανθρώπινη φύση μας στο θείο πρόσωπο τουΛυτρωτή μας Χριστού. Γι’ αυτό τη μεγάλη ημέρα του Ευαγγελισμού εορτάζουμελαμπρά τη θεία ενανθρώπηση, δοξάζοντας τον Τριαδικό Θεό και μεγαλύνοντας τηνΑειπάρθενο.
