Η πρώτη ερώτηση από ομιλία που πραγματοποιήθηκεστην αίθουσα της Ιεράς Μητροπόλεως Λεμεσού στις 16 Δεκεμβρίου 2011 με τον κ.Δημητρίου Τσελεγγίδη, Καθηγητή Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ
Η υποδομή τηςΧριστιανικής μας ταυτότητας, υπόθεση ζωής
Δημήτριος Τσελεγγίδης
Ερώτηση 1η
Δημήτριος Τσελεγγίδης
Ερώτηση 1η
Είμαιτώρα στη διάθεσή σας να σας δώσω διευκρινήσεις για όσα είπα, αλλά και να σαςαπαντήσω σε άλλα ενδεχόμενα ερωτήματα, τα οποία σχετίζονται με την ζωή μας, τηναγιοπνευματική, την χαρισματικώς μέσα στο πλαίσιο της Εκκλησίας και ιδιαίτεραστις μέρες μας. Γιατί σημασία έχει ότι η ζωή αυτή είναι εν παντί τόπω και ενπαντί χρόνω· είναι για όλες τις ηλικίες, είναι για όλες τις εποχές, για όλεςτις συνθήκες, για όλους τους προσοντούχους, τους μη προσοντούχους, μέχρι καιγι’ αυτούς που λένε ότι είναι φυτά, επειδή βρίσκονται σε μία κατάσταση τέτοιαπου δεν τα πιάνουν τα μηχανήματα, δεν πιάνουν τη συνείδησή τους δηλαδή. Έναςτέτοιος άνθρωπος μπορεί να βυθίζεται ή να ανάγεται μέχρι του Τριαδικού Θεού καιμπορώ να σας πω κι ένα παράδειγμα από τον π. Εφραίμ τον Κατουνακιώτη, που μουτο είχε πει αυτό για μια περίπτωση, αλλά να ακούσω πρώτα τα δικά σας ερωτήματα.
Ερώτηση: Καλωσορίσατεκύριε καθηγητά. Να πω πρώτα ότι είναι μεγάλη μας τιμή που σας βλέπουμε, που σαςακούσαμε κιόλας, γιατί από τις παραδόσεις στη Θεολογική Σχολή που είχαμε τηνευκαιρία να σας ακούμε και που σας ακούσαμε, έχουμε ωφεληθεί πάρα πολύ.
Αυτότο οποίο θα ήθελα να ρωτήσω εγώ είναι, θα σταθώ σ’ αυτό που είπατε πριν απόλίγο, ότι θα πρέπει να ανακρίνουμε και να κρίνουμε τα πράγματα όταν αφορούν ταθέματα της πνευματικής ζωής. Απλώς αυτό που θα ήθελα να ρωτήσω είναι το«πείθεσθε τοις ηγουμένοις» του Αποστόλου Παύλου, πώς ταιριάζει και πώς συνάδειμ’ αυτά, τα οποία είπατε, και σε τι πρέπει να πειθόμαστε σ’ αυτά που μας λένεοι ηγούμενοι ή οι προϊστάμενοι εκκλησιαστικώς.
Ευχαριστώ πάρα πολύ γιατο ερώτημα, το οποίο είναι πολύ επίκαιρο και πολύ διάπυρο θα έλεγε κανείς. Δεθα διακινδυνεύσω καμία ερμηνεία, γιατί εδώ έχω τη συνείδηση ότι αυτά, τα οποίασας είπα δεν είναι η άποψή μου· προσωπικώς, μετά από αυτά που είπα τουλάχιστονθα πρέπει να έχετε αντιληφθεί ότι δεν μπορώ να εκτιμώ την άποψή μου, αφούμίλησα περί ακυρώσεως του προσωπικού θελήματος και τηρήσεως του θελήματος τουΘεού. Έτσι λοιπόν επιχείρησα να σας πω, με απλό τρόπο σχετικώς, τι λέει η Εκκλησίαγι’ αυτά και αυτό είναι το ζητούμενο. Φυσικά και ο πρώην φοιτητής μου και νυντιμηθείς με το υπέρτατο αξίωμα, αυτό της Ιεροσύνης, και χαίρομαι γι’ αυτό,θέτει αυτό το ερώτημα προκειμένου να ακούσει τι επ’ αυτού λέει η Εκκλησία.
Τοχρυσό στόμα λοιπόν της Εκκλησίας, ο ερμηνευτής του Αποστόλου Παύλου, το στόματου Αποστόλου Παύλου, που είναι ο Ιερός Χρυσόστομος θα πει τα εξής, τα οποία θαπω στη συνέχεια· μόνο θέλω να σημειώσω ότι συνήθως είναι μέθοδος των αιρετικώννα χρησιμοποιούνε αυτόνομα χωρία. Λέει η Αγία Γραφή πολλά πράγματα, κάποιοςλέει π.χ. «και η Αγία Γραφή λέει ότι ουκ έστι Θεός». Ναι, αλλά λέει νωρίτεραότι «είπε άφρων εν τη καρδία αυτού: ουκ έστι Θεός» (Ψαλμ., 13, 1). Αν το πάρειςμόνον «ουκ έστι Θεός» ότι το λέει η Αγία Γραφή, πράγματι λέει η Αγία Γραφήαυτό, αλλά πρέπει να δει κανείς τη συνάφεια του κειμένου.
ΟΙερός Χρυσόστομος λοιπόν ερμηνεύοντας αυτό που σας είπα, και είναι αυθεντικόγιατί κι εγώ από τον Απόστολο Παύλο σας μνημόνευσα, ότι και Άγγελος εξ ουρανού,και εγώ ο ίδιος να είμαι ανάθεμα αν πω κάτι διαφορετικό, έχει τεράστια σημασία.Λέει λοιπόν ότι στην ίδια επιστολή –είναι από την προς Εβραίους αυτό- λέει, «ωναναθεωρούντες», δηλαδή το «ων» είναι «των ηγουμένων στην Εκκλησία», «ωναναθεωρούντες την έκβασιν της αναστροφής μιμείσθε την πίστιν» (Εβρ., 13, 7),λέει ο Απόστολος Παύλος, το οποίο έχει άμεση συνάρτηση, γιατί είναι στο ίδιοκεφάλαιο, με αυτό το οποίο λέχτηκε προηγουμένως. Και λέει το εξής εντυπωσιακό οΙερός Χρυσόστομος, ότι οφείλουμε να προσέχουμε αυτά, τα οποία ακούμε από τουςηγουμένους, που υποτίθεται ότι αγρυπνούσι υπέρ των ψυχών ημών, έτσι; Το«υποτίθεται» το λέω ότι, αυτή είναι η σκοπιμότητά τους, γι’ αυτό λέγονται«επίσκοποι», να βρίσκονται επί σκοπόν, να θεωρούν και να υπεραμύνονται, μετίμημα την ίδια τους τη ζωή, της αληθείας της Εκκλησίας.
Αλλάαυτό δεν είναι αυτονόητο. Είπα προηγουμένως ότι η Εκκλησία μας πείθει. ΟΝεστόριος π.χ. Πατριάρχης ήταν, αν ακολουθούσε δηλαδή το ποίμνιο ή οι υπ’ αυτόνκληρικοί ό,τι έλεγε, τότε θα πηγαίναμε καταστροφικά, κατά διαβόλου δηλαδή,διότι απεκόπη από την Εκκλησία ο Νεστόριος.
ΗΟρθόδοξη Ανατολή, σχεδόν όλη η Ανατολή, όλα τα Πατριαρχεία δηλαδή, όλες οιΕπισκοπές της Ανατολής, τον 7ο αι. επί του Αγίου Μαξίμου, έσφαλλαν. Κι αυτόήταν το επιχείρημα και του εκπροσώπου του Πατριάρχη και του εκπροσώπου τουΑυτοκράτορα στον Άγιο Μάξιμο: «Καλά, μόνο εσύ είσαι έξυπνος; Μόνο συ τοκατάλαβες; Μόνο συ είσαι ευφυής; Μόνον εσύ έχεις εκκλησιαστικό φρόνημα καικατάλαβες τι είναι σωστό;» Και εκεί ο Άγιος Μάξιμος λέει πως δέχεταικαθετί και από τον έναν και από τον άλλον που είναι υπό τον ουρανόν, αλλά δενμπορεί να μην είναι επόμενος τοις Αγίοις Πατράσι, στους Αγίους Πατέρεςδηλαδή, που πάντοτε προηγουμένως έλεγαν άλλα πράγματα, και θέτει αυτά πουλέγανε. Γιατί του είπαν: «Κι εσύ, τέλος πάντων, πού ανήκεις; Σε ποια Εκκλησίαανήκεις;». Κι η απάντησή του ήταν ότι, ανήκει στην Εκκλησία του Χριστού, όπουκαι όλοι αυτοί οι Άγιοι.
Εντοιαύτη περιπτώσει, λοιπόν, ο Ιερός Χρυσόστομος μάς λέει ότι οφείλουμε ναπροσέχουμε πάρα πολύ αυτήν τη διδασκαλία σε ότι αφορά την πίστη. Ότι όμως αφοράτην ζωή τους, τον βίο τους, θα λέγαμε σήμερα την ιδιωτική τους ζωή, σ’ αυτό δενπρέπει να σταθούμε και δεν πρέπει αυτό να προσδιορίσει την στάση της υπακοήςαπέναντί τους. Όχι βεβαίως αν υποτεθεί ότι κάνει μια άτοπη ζωή ότι θα πρέπειεμείς να κάνουμε εκείνο, αλλά στο πλαίσιο της Ορθόδοξης Εκκλησίας, δόξα τω Θεώμέχρι σήμερα, και αν έχει κάνει κάποιος Επίσκοπος ή Πατριάρχης κάτι άτοπο, ποτέδεν καλεί το ποίμνιο να τον μιμηθεί. Εδώ μιλάμε για την πίστη, έτσι; Και τοεπικίνδυνο είναι ότι ακριβώς αυτό γίνεται το ατόπημα. Λέγεται δηλαδή κάτιεσφαλμένο, κάνοντας χρήση εξουσίας ένας ή πολλοί -δεν έχει σημασία αυτό- ζητούνυπακοή· αυτή είναι η κακή υπακοή γιατί υπακούει κανείς σ’ έναν άνθρωπο κι όχιστο θέλημα του Θεού, αυτό δηλαδή που εκφράστηκε από την Εκκλησία. Για να τοξέρει όμως κανείς αυτό πρέπει να έχει κριτήρια, να έχει πνευματική καθαρότητα,να βλέπει δηλαδή και να ξέρει τι πάντοτε η Εκκλησία έλεγε.
Έτσιλοιπόν είναι κατ’ εξοχήν υπεύθυνη η στάση μας ως πιστών στο πλαίσιο της Εκκλησίαςκαι στο βαθμό που είναι κανείς, έτσι, ευαίσθητος και νήφει, δηλαδήβρίσκεται εν προσευχή·είπα σε κάποιο σημείο ότανδεν βρίσκεται εν προσευχή τότε αμαρτάνει, τότε αστοχεί, ο οποιοσδήποτε, αςείναι και χαρισματούχος, ας έχει κάνει και θαύματα. Δεν αποτελούν αυτά εγγύηση, μιαπαγιωμένη κατάσταση στον παρόντα βίο, αλλά πρέπει να βρίσκεται ενπροσευχή.
Όταν βρίσκεται εν προσευχή δεν μπορεί να αμαρτάνει γιατίλειτουργεί μέσα του ο ίδιος ο Χριστός, το Πνεύμα της Αληθείας. Η ετοιμότητααυτή, η νήψη αυτή μας κάνει και πολύ υπεύθυνους πολίτες· γιατί αν για ταπνευματικά και υψηλά μπορούμε να κάνουμε διάγνωση, πολύ περισσότερο μπορούμε νατο βλέπουμε αυτό στην κοινωνική μας ζωή, στη σχέση μας μέσα στην οικογένεια,στην κοινωνική ευρύτερα ζωή αλλά και στην πολιτική ζωή. Γιατί; Γιατί έχεικαθαρίσει ο νους μας και δεν απατάται από τα φαινόμενα. Άρα και ως πολίτεςακόμη γινόμαστε υπεύθυνοι πλέον, γιατί και εκεί η αστοχία είναι αμαρτία.Αμαρτία, άλλωστε, αυτό το πράμα είναι, όταν κανείς δεν κάνει το θέλημα του Θεού.Αυτό όμως για να το βλέπει χρειάζεται αυτή η νήψη, δηλαδή να βρίσκεται διαρκώςσ’ αυτή τη διαδικασία του απομπαζώματός του, που είναι η προσευχή, αυτή ηγνωστή η μικρή, «Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησόν με» ή «Φώτισόν μου το σκότος».
Φωτίζειο Θεός, διότι όταν ο άνθρωπος ζητά έλεος από τον Θεό σημαίνει ότι πρακτικώςταπεινώνεται και όταν ταπεινώνεται είναι πνευματικός νόμος, «ο Θεός ταπεινοίςδίδωσι χάρι» (Ιακώβ., 4, 6). Η Χάρη του Θεού είναι φως εκ φωτός, του φωτίζει μ’ένα παράκλητο τρόπο και παρηγορεί γι’ αυτό το οποίο πληροφορείται, μετανοεί διάτων μυστηρίων της Εκκλησίας και όχι μόνος του και ιδιωτικώς, καταθέτοντας αυτόστον πνευματικό παίρνει την άφεση, με την άφεση αυτή χαίρεται την παρούσα αυτήζωή σε σχέση μες στην Εκκλησία, με την ίδια προσευχή βλέπει στη συνέχεια τηνανεπάρκειά του κ.ο.κ. και έτσι είναι ένας υπεύθυνος άνθρωπος μέσα στο σώμα τηςΕκκλησίας. Δεν είναι αυτός, ο οποίος ευκαίρως ακαίρως κάνει κριτική για τοοτιδήποτε. Και προσέξτε το σημείο αυτό, ο Ιερός Χρυσόστομος μιλά για την πίστη,το φρόνημα σε θέματα πίστεως, όχι σε θέματα ζωής· όχι γιατί αυτό δεν έχεισημασία, αλλά γι’ αυτόν μπορεί να επιληφθεί και θεσμικά και αργότερα, τέλοςπάντων, η Εκκλησία δια της Ιεραρχίας κλπ. Αλλά στο θέμα της πίστεως δεν είναιαπαραίτητο να γίνει πρώτα κάποια σύνοδος για να το καταδικάσει, διότι είναιθέμα που μας χωρίζει από τον Θεό.
Θυμάστετην περίπτωση του ασκητή Αγάθωνα, που τον είπαν ότι είσαι πόρνος, είσαικλέπτης, έτσι έχει ακουστεί για σένα, και τα αποδέχτηκε έστω και αν δενανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα. Και όταν του είπε «είσαι αιρετικός»,δηλαδή σφάλλεις στο θέμα της πίστης, είπε «Δεν είμαι». Τότε λοιπόν γιατί όλα τ’άλλα τα παραδέχτηκες και τούτο το αρνείσαι; Γιατί τα άλλα, λέει, δεν μπορούν ναμε χωρίσουν από τον Θεό. Μετανοεί ο άνθρωπος, αλλά ο αιρετικός δεν μετανοεί·επομένως η αίρεση με χωρίζει από τον Θεό.
Έτσιλοιπόν και εμάς μας χωρίζει από τον Θεό κάθε φρόνημα που δεν αντιστοιχεί στοφρόνημα της Εκκλησίας και προσέξτε το αυτό το σημείο, είναι πάρα πολύ σπουδαίο.Και εμπειρικά αν κανείς έχει πνευματική ζωή, έχει αίσθηση δηλαδή, αυτό που λέμε«εν πάση αισθήσει» γίνονται αυτά τα πράγματα, όπως λέει ο Άγιος Συμεών ο ΝέοςΘεολόγος, θα το καταλάβει. Αν είχε δηλαδή προηγουμένως ζωή εν Χριστώ και τώρααπεδέχθη κάτι εσφαλμένο, αμέσως θα σκοτεινιάσει, αμέσως θα καταλάβει ότι έπαψεο Θεός να ενεργεί μέσα του. Άρα μιλάμε για εξαιρετικής σημασίας πράγματα, καιθα σας πω μόνο αυτό του Αγίου Μαξίμου και να τελειώσω.
ΟΆγιος Μάξιμος κάνει μία διαβάθμιση της ακαθαρσίας του ανθρώπου.
- Ως κορυφαία, κορυφαία, ακαθαρσία, συμπύκνωση μάλιστα ακαθαρσίας, είναι η εσφαλμένη πίστη στο Θεό, όταν δηλαδή είναι κάποιος μιας άλλης θρησκείας, δεν πιστεύει δηλαδή στον Τρισυπόστατο Θεό.
- Η αμέσως κατώτερη από αυτό ακαθαρσία στον άνθρωπο είναι όταν έχει εσφαλμένη θεώρηση στο θέμα του Θεού· είναι οι αιρετικοί. Κάτι επιμέρους, δεν δέχεται κάτι από αυτά.
- Αλλά σκεφτείτε ότι η Τρίτη, που μόλις από μας θεωρείται αμαρτία, απ’ τους περισσότερους δηλαδή, είναι όταν ο άνθρωπος διά του λογισμού συγκατατεθεί με την αμαρτία, τρίτης κατηγορίας δηλαδή.
- Και τετάρτης κατηγορίας ακαθαρσία είναι όταν κάνει τις αμαρτίες διά του σώματος, που εμείς τα έχουμε ανατρέψει αυτά. Και θεωρούμε ότι αν κανείς λέει κάτι εσφαλμένο για την πίστη, ε, αυτή είναι μία άποψη. Δεν είναι καμία άποψη, είναι ακαθαρσία μεγάλη, στην οποία δεν φτάνει κανείς με άλμα επί κοντώ, αλλά προχωρά σταδιακά, δηλαδή με την αμαρτία του σώματος, με την αμαρτία των λογισμών και πάει λέγοντας προς τα πάνω.
Άραμιλάμε για μια αποκοπή ουσιαστικά, πνευματικά από τον ίδιο τον Χριστό. Γι’ αυτόοφείλουμε να έχουμε αυτή την ετοιμότητα κι αυστηρότητα.
