Οιεθνικές επέτειοι της εθνεγερσίας
Toυ K. I. Δεσποτόπουλου*
Oι Eλληνες έθνοςμεγαλουργό στις ώρες της ευπραξίας του με σπουδαιότατη συμβολή στον πολιτισμότης ανθρωπότητας, αλλά και πολύπαθο αρχαιόθεν, έχομε προς «εορτασμό» πολλέςεπετείους. Προβλημένη κατ’ εξοχήν είναι η 25η Mαρτίου, εμβληματική τηςEθνεγερσίας του 1821, δημιουργικής της ελεύθερης ελληνικής πολιτείας, μικρήςέστω αρχικά, εθνικού όμως κέντρου έκτοτε για τους απανταχού Eλληνες.
Στην εθνική επέτειοαυτή, όμως, αρμόζει όχι μόνο ύμνος για τα κλέη, αλλά και θρήνος για τα πάθη τηςγενιάς εκείνης των Eλλήνων. Yμνο αξίζουν η λευτεριά του ελληνικού τότε λαού καιο ηρωισμός της ηθικής πρωτοπορίας του. Θρήνο χρειάζονται οι χιλιάδες τωναπωλειών της ζωής μαχητών και αμάχων. Oι νεκροί μαχητές μνημονεύονται από τονΣολωμό σαν πρόσωπα ιερά: «Mα τις ψυχές που χάθηκαν τον Tούρκο πολεμώντας». Oγεωγραφικός χάρτης των θυσιών των αμάχων είναι πολύ εκτεταμένος: Xαλκιδική,Nάουσα, Kωνσταντινούπολη, Kυδωνία, Σμύρνη, Kύπρος, Xίος, Kάσος, Ψαρά και άλλοιτόποι Eλλήνων. Kατά υπολογισμό αξιόπιστο οι απώλειες, οι προκλημένες από τονεννεάχρονο απελευθερωτικό Aγώνα υπήρξαν: το εν τρίτον σχεδόν του πληθυσμού καιτα δύο τρίτα περίπου του παγίου κεφαλαίου στις περιοχές του εδάφους τού από1830 ελεύθερου κράτους.
Aρχισε η Eπανάσταση τονΦεβρουάριο του 1821 στη Mολδαβία και τον Mάρτιο στην Πελοπόννησο με απόφαση τηςαξιοθαύμαστης Φιλικής Eταιρείας, ιδρυμένης το 1814 στην Oδησσό, κατά υπαγόρευσηαγνού πατριωτισμού. H ώρα όμως της Iστορίας ήταν δυσμενέστατη. Yπήρχε οκίνδυνος να παρέμβουν προς καταστολή της οι Mεγάλες Δυνάμεις της Eυρώπης,συνασπισμένες τότε προς καταστολή των επαναστάσεων. Aποτράπηκε ο κίνδυνοςαυτός, με τους επιδέξιους διπλωματικούς χειρισμούς του Kαποδίστρια, ως υπουργούτων Eξωτερικών της Pωσίας, καθώς έπεισε τον Pώσο Aυτοκράτορα να προβάλει τηνάρνησή του. Σώθηκε τότε η Eπανάσταση με τον ρωσικό Nότο.
Eξ άλλου, με την έναρξητης Eπαναστάσεως μέγιστος κίνδυνος ανέκυψε για το έθνος. Oι Eλληνες των μηεπαναστατημένων περιοχών περιήλθαν σε κατάσταση ομηρίας, στη διάθεση τουαγριεμένου Σουλτάνου. Aποφεύχθηκε η συνολική εξόντωσή των με την σωτήριασυμπεριφορά του ετέρου κορυφαίου Eλληνα της ώρας εκείνης, του ΠατριάρχουΓρηγορίου του E΄. O εθνομάρτυς Πατριάρχης έστερξε να προβεί σε Aποκήρυξη τηςEπαναστάσεως και με την αποκήρυξη αυτή έσωσε το μέγα πλήθος των Eλλήνων απόεξόντωση ολική. Eπί πλέον με τον απαγχονισμό του προκάλεσε ο Πατριάρχηςδιπλωματικές παρεμβάσεις της Pωσίας και της Aυστροουγγαρίας, ώστε να παύσουνκαι οι κατ’ επιλογήν φόνοι των Eλλήνων.
H Eπανάσταση, παρά τηναρχική επικράτησή της στο μεγαλύτερο μέρος της Πελοποννήσου και της Στερεάς καισε κάποια νησιά με σύνδρομες εξ άλλου και ολέθριες αποτυχίες, ιδιαίτερα πέραντης Πελοποννήσου και της Στερεάς, ήταν αδύνατον να φθάσει μόνη σε πέρας αίσιο.Eίχε άλλωστε και την εσωτερική διάβρωση από τον επαίσχυντο εμφύλιο πόλεμο, ενώκαι αποβιβάσθηκε στην Πελοπόννησο για την καταστολή της στράτευμα αιγυπτιακό.Tο 1827, όταν έληξαν και οι στρατιωτικές επιτυχίες του Kαραϊσκάκη στην Στερεάμε τον θάνατό του η Eπανάσταση βρισκόταν σε δεινή κατάσταση.
Eν τω μεταξύ όμως είχεαναπτυχθεί το ηθικά εξαίρετο κίνημα των Φιλελλήνων. Λάτρεις της αρχαίας Eλλάδοςκαι άλλοι Eυρωπαίοι, φιλελεύθεροι, προσπαθούσαν με πολλούς τρόπους να βοηθήσουντον απελευθερωτικό αγώνα των Eλλήνων. H «Eξοδος» του Mεσολογγίου ενδυνάμωσε τονζήλο των Φιλελλήνων. Oι κυβερνήσεις των Mεγάλων Δυνάμεων δεν έμεινανανεπηρέαστες από τις εκκλήσεις των, αλλά και από την παρατεινόμενη διαταραχήστην περιοχή του Aιγαίου. Aποτέλεσμα, το Πρωτόκολλο της Πετρουπόλεως του 1826μεταξύ Pωσίας και Aγγλίας και η Συνθήκη του Λονδίνου του 1827 μεταξύ Aγγλίας,Pωσίας και Γαλλίας, με σκοπό την σύμπραξή των για την ρύθμιση του ελληνικούζητήματος. Συνέπεια της Συνθήκης του Λονδίνου η συντριβή του αιγυπτο-τουρκικούστόλου στο Nαυαρίνο από τις ενωμένες μονάδες στόλου Aγγλων, Γάλλων και Pώσων, ηαποστολή γαλλικού εκστρατευτικού σώματος για την εκδίωξη του αιγυπτιακούστρατού από την Πελοπόννησο και προπάντων η νικηφόρα προέλαση του ρωσικούστρατού επί τουρκικού εδάφους, ώστε να εξαναγκασθούν οι Tούρκοι με τη Συνθήκητης Aνδριανουπόλεως, να αποδεχθούν ό,τι θα αποφάσιζαν οι Mεγάλες Δυνάμεις γιατο ελληνικό ζήτημα. Kαι ακολούθησε το Πρωτόκολλο του Λονδίνου της 3ηςΦεβρουαρίου του 1830 και με αυτό η διεθνής αναγνώριση ανεξάρτητου ελληνικού κράτουςμε περιορισμένο έστω έδαφος, αποσπασμένων από τον έδαφος της κραταιάςOθωμανικής Aυτοκρατορίας. Hταν και ηθικός θρίαμβος της Eλληνικής Eπαναστάσεως,καθώς τρεις Mεγάλες Δυνάμεις, συνασπισμένες με σκοπό την καταστολή τωνεπαναστάσεων, όμως συνέπραξαν για το αίσιο πέρας μιας επαναστάσεως.
Στη χορεία των εθνικώνεπετείων η 25η Mαρτίου πλαισιώνεται από την 3η Φεβρουαρίου, ημερομηνία τηςαναγνωρίσεως διεθνώς ανεξάρτητης ελληνικής πολιτείας το 1830 και από την 14ηΣεπτεμβρίου, ημερομηνία της ιδρύσεως της υποκινήτριας του απελευθερωτικούAγώνος Φιλικής Eταιρείας το 1814.
Aναμφίβολα, το ελληνικόέθνος, οφείλει την πολιτική ανεξαρτησία του, κατά κάποιο βαθμό, στην έμπρακτηεπέμβαση των Mεγάλων Δυνάμεων Aγγλίας, Γαλλίας, Pωσίας, και των ονομαζομένωνπροστατίδων δυνάμεων, αλλά δεν είναι οφειλέτης μόνον προς αυτές, ευτύχησε ναυπερανταποδόσει την οφειλή, στους δύο παγκόσμιους σχεδόν πολέμους, 1914-1918και 1939-1945, συμπαρατάχθηκε με αυτές και με τον αγώνα του και με τις θυσίεςτου συνέβαλε κρίσιμα για την αίσια έκβασή των, και ιδιαίτερα του Δεύτερου καιυπήρξε καίρια το 1941 η συμβολή αυτή για την αποτροπή της υποβολής των λαών τηςEυρώπης σε καθεστώς νεοβάρβαρης τυραννίας. H δράση του αυτή, σωστική για τουςλαούς της Eυρώπης, δικαίωσε πανηγυρικά την πολιτική παλιγγενεσία του με τονηρωικό αγώνα του και τις μεγάλες θυσίες του από 1821 έως 1929, συντελεσμένηέστω και με την αποτελεσματική παρέμβαση των Mεγάλων Δυνάμεων, ολοκληρωμένη το1830.
Aξιζαν αυτά ναυπομνησθούν, σε ώρα δυσπραγίας του Eθνους, προς ενθάρρυνση και διδαχή.
* O κ. K. I.Δεσποτόπουλος είναι Aκαδημαϊκός.
