Επίκαιρα μηνύματα από την προετοιμασία του1821
Κωνσταντίνος Χολέβας, ΠολιτικόςΕπιστήμων
Κατάτη διάρκεια της Τουρκοκρατίας ο υπόδουλος Ελληνισμός αντιστάθηκε και με τοντουφέκι και με το φιλότιμο. Στην πρώτη μορφή αντιστάσεως, τις ένοπλεςεξεγέρσεις πρωταγωνιστούν οι κλεφταρματολοί, αλλά σημαντικός ήταν και ο ρόλοςτων Επισκόπων και των απλών ιερέων. Στη δεύτερη μορφή αντιστάσεως τηνπνευματική και την ηθική, η Εκκλησία υπήρξε ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης καικαθοδηγητής. Τούτο ομολογούν και οι αγωνιστές του 1821 που έζησαν τα γεγονότααπό κοντά...
Χαρακτηριστικάο Δυτικομακεδόνας οπλαρχηγός Νικόλαος Κασομούλης γράφει στα ΕνθυμήματαΣτρατιωτικά και τα εξής ενδιαφέροντα:
«Απότα διάφορα ιστορικά και εκκλησιαστικά συγγράμματα και από αυτά τα πράγματαγνωρίζοντες ότι η Ελληνική γλώσσα, ο χαρακτήρ και τα έθιμα του Ελληνικού λαού,μετά την πτώσιν του Βασιλείου μας, εδιατηρήθησαν (sic) υπό την επαγρύπνησιν τουΚλήρου μας και των διαφόρων πεπαιδευμένων του Έθνους μας και δια της κοινήςευλαβείας προς την αγίαν ημών Θρησκείαν...».
Αλλάκαι ο έντιμος Βρετανός Βυζαντινολόγος, ο αείμνηστος Στήβεν Ράνσιμαν, στονΕπίλογο του βιβλίου του «Η Μεγάλη Εκκλησία εν Αιχμαλωσία» επισημαίνει: «ΗΟρθοδοξία ήταν η δύναμη που διατήρησε τον Ελληνισμό κατά τη διάρκεια τωνσκοτεινών αιώνων...»
ΗΟρθόδοξη Εκκλησία διαφύλαξε όχι μόνο την Πίστη αλλά και την εθνική συνείδηση.Κατά τη διάρκεια της δουλείας οι έννοιες Ορθόδοξος και Ρωμηός ήταν σχεδόνταυτόσημες. Εθνάρχης όλων των Ορθοδόξων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν οΠατριάρχης. Η απώλεια της θρησκευτικής ταυτότητος σήμαινε αυτομάτως και τηναπώλεια της εθνικής ταυτότητος. Όποιος άλλαζε την Πίστη του -δια της βίας ήεκουσίως- τούρκευε ή φράγκευε. Η Εκκλησία αγωνίσθηκε για να σταματήσουν οιπροσχωρήσεις Ορθοδόξων στο Ισλάμ. Ο Νεκτάριος Τέρπος και ο Άγιος Κοσμάς οΑιτωλός είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα μοναχών που έδωσαν την πνευματικήμάχη για να αποτρέψουν τον εξισλαμισμό των ταλαιπώρων Ελλήνων και για ναδιατηρήσουν την ελληνικότητα της γλώσσας και της εθνικής συνειδήσεως. Οιτουρκόφωνοι Καππαδόκες στη Μικρά Ασία κράτησαν την ελληνική εθνική ταυτότητα,διότι παρέμειναν πιστά μέλη της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Αντιθέτως οιεξισλαμισθέντες Τσάμηδες της Θεσπρωτίας μαζί με το θρήσκευμα άλλαξαν και εθνικήσυνείδηση. Ήταν Έλληνες που προσχώρησαν στο Ισλάμ μετά την ατυχή εξέγερση τουΔιονυσίου Φιλοσόφου-Σκυλοσόφου το 1611 και αργότερα οι απόγονοί τους έσφαζαντον Ελληνισμό ως όργανα των Τούρκων και των Γερμανοϊταλών κατακτητών.
Οιμεγαλύτεροι αντιστασιακοί κατά του κατακτητή είναι οι Νεομάρτυρες, Τοπαράδειγμα της αυτοθυσίας τους στέριωνε την πίστη των υποδούλων και περιόριζετους εξισλαμισμούς. Ο π. Γεώργιος Μεταλληνός στο βιβλίο του «Τουρκοκρατία»γράφει χαρακτηριστικά : «Το μαρτύριο των Νεομαρτύρων δείχνει και τησυμμετοχή της Εκκλησίας στην Αντίσταση και την ενότητα του Γένους έναντι τουτυράννου. Στην επιστροφή και ομολογία των Νεομαρτύρων συνέβαλλαν αποφασιστικάοι Πνευματικοί τους. Σ’ αυτούς κατέφευγαν, κυρίως στα αγιορείτικα μοναστήρια,για να μετανοήσουν και να εισαχθούν στην πνευματική ζωή. Τα μοναστήρια έγινανέτσι προμαχώνες μπροστά στα κύματα του μουσουλμανισμού...».
Οαυτοφυής πολιτικός θεσμός του Ελληνισμού επί Τουρκοκρατίας ήσαν οιαυτοδιοικούμενες κοινότητες. Καλλιέργησαν το δημοκρατικό φρόνημα και βοήθησαντους υποδούλους να εξάγουν τα προϊόντα τους και να αποφύγουν τη μεγάλη ανάμιξητων Τούρκων στα εσωτερικά τους. Η Ορθόδοξη Εκκλησία έβαλε τη σφραγίδα της στονθεσμό. Η κοινότητα αποτελεί συνέχεια και προέκταση της Ενορίας. Μετά τη ΘείαΛειτουργία της Κυριακής οι Χριστιανοί, έχοντας επικεφαλής τον Επίσκοπο ή τονιερέα, συγκεντρώνονται στον αυλόγυρο του Ναού και συζητούν, αποφασίζουν ,ψηφίζουν. Οι κοινότητες εκφράζουν τη δημοκρατική παράδοση της αρχαίας Εκκλησίαςτου Δήμου, αλλά και του Συνοδικού συστήματος της Ορθοδοξίας. Το πνεύμα τηςχριστιανικής αλληλεγγύης, τόσο απαραίτητο στις ημέρες μας, βρήκε εφαρμογή στιςσυντεχνίες της εποχής εκείνης. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο καταστατικό τηςγνωστής εξαγωγικής συντεχνίας των Αμπελακίων Θεσσαλίας υπάρχουν συνεχείςαναφορές στο Ευαγγέλιο, ενώ ως συντάκτης του υπογράφει ο Επίσκοπος ΠλαταμώνοςΔιονύσιος.
Καισ’ αυτό το θέμα κάποιοι αμφισβητίες προσπάθησαν να μειώσουν τον ρόλο τηςΟρθοδόξου παραδόσεως. Ισχυρίζονται ότι ο κοινοτικός θεσμός είναι έμπνευση τωνΟθωμανών Τούρκων για να συλλέγουν ευκολότερα τους φόρους. Τότε, όμως πώςεξηγείται η επιτυχής λειτουργία του θεσμού στους Αποδήμους Έλληνες της Δυτικήςκαι Ανατολικής Ευρώπης; Εκεί δεν υπήρχαν Τούρκοι για να ζητούν φόρους. Κι όμωςοι κοινότητες των Ελλήνων άνθισαν με επίκεντρο πάντα τον Ορθόδοξο Ναό και τονιερέα. Στη Βιέννη, στη Βενετία, στην Τεργέστη, στο Λιβόρνο, στην Οδησσό, στο Σεμλίνο(σήμερα Ζέμουν της Σερβίας) και σε πολλά άλλα μέρη της ξενιτιάς οι Έλληνεςλόγιοι και πραματευτάδες συγκεντρώνονται γύρω από την Εκκλησία τους, ιδρύουνκοινοτικούς θεσμούς, διαβάζουν πατριωτικά κείμενα και προετοιμάζουν με τοντρόπο τους την Ανάσταση του Έθνους.
ΟΘεόδωρος Κολοκοτρώνης τόνισε στους μαθητές του πρώτου Αθηναϊκού Γυμνασίου: «Ότανπήραμε τα όπλα είπαμε πρώτα υπέρ Πίστεως και ύστερα υπέρ Πατρίδος». Αυτέςοι αξίες και αυτά τα ιδανικά μπορούν και σήμερα να μάς ανεβάσουν πνευματικά γιανα ξεφύγουμε από την εθνική κατάθλιψη και να ξεκολλήσουμε από τον υλιστικέςιδεολογίες, οι οποίες δημιούργησαν την κρίση. Η μιζέρια δεν ταιριάζει στονΈλληνα ούτε η συνεχής υποταγή στα κελεύσματα των δανειστών. Ας διδαχθούμε απότους προγόνους μας να είμαστε αγωνιστές, αισιόδοξοι και επίμονοι. Αςαναβαπτισθούμε στο ελληνορθόδοξο πνεύμα του 1821!
