ΑΜΑΡΤΙΩΝ ΜΟΥ ΤΑ ΠΛΗΘΗ ΚΑΙ ΚΡΙΜΑΤΩΝ ΣΟΥ ΑΒΥΣΣΟΥΣ
(θεολογικόσχόλιο στο περιεχόμενο και τα νοήματα της Μ. Τετάρτης)
Η Αγία και Μεγάλη Εβδομάδα είναι ηιερότερη εορτολογική περίοδος της Εκκλησίας μας και αποτελεί πλουσιότατοαντλιοστάσιο πνευματικού ανεφοδιασμού για τους πιστούς. Οι άγιοι Πατέρες, μεπερισσή σοφία, όρισαν να θυμούμαστε αυτές τις άγιες ημέρες πρόσωπα καιγεγονότα, τα οποία έχουν έντονο διδακτικό χαρακτήρα για την πνευματική μαςπορεία και προκοπή.
Ένα από αυτά τα πρόσωπα είναι και αυτότης αμαρτωλής γυναίκας, η οποία άλειψε τον Κύριο με πολύτιμο μύρο. Ποιούμεανάμνηση αυτού του σημαντικού γεγονότος τη Μεγάλη Τετάρτη όπου, σύμφωνα με τοιερό συναξάρι της ημέρας «Της αλειψάσης τον Κύριον μύρω πόρνης γυναικός μνείανποιούμεθα οι θειότατοι πατέρες εθέσπισαν, ότι προ του σωτηρίου πάθους μικρόντούτο γέγονεν».
Σύμφωνα με την ευαγγελική διήγηση, οΚύριος πριν μπει στην Ιερουσαλήμ, προσκλήθηκε για δείπνο στο σπίτι κάποιουπλούσιου, ονόματι Σίμωνος, ο οποίος ανήκε στην τάξη των φαρισαίων. Κάποιαγυναίκα αμαρτωλή όταν έμαθε ότι ο Κύριος ήλθε στην πόλη, ζήτησε να μάθει σε πιοσπίτι έχει καταλύσει. Και ενώ έτρωγαν και συζητούσαν, ξάφνου μπήκε στο σπίτι ηγυναίκα εκείνη, κρατώντας στα χέρια της αλαβάστρινο δοχείο γεμάτο πολύτιμομύρο. Προχώρησε στο μέρος του Ιησού και αφού στάθηκε πίσω Του, γονάτισε καιάρχισε να κλαίει και να οδύρεται γοερά. Άνοιξε αμέσως το δοχείο και άρχισε ναρίχνει απλόχερα το μύρο και να πλένει με αυτό πόδια του Ιησού. Μαζί με τοπολύτιμο μύρο έσμιγε και τα καυτά δάκρυά της, τα οποία έτρεχαν σαν ποτάμι απότα μάτια της. Αφού άδειασε το δοχείοξέπλεξε τα πλούσια μαλλιά της και σκούπισε με αυτά τα πόδια Του, καταφιλώνταςτα αδιάκοπα.
Το ξαφνικό και πρωτοφανές αυτό γεγονόςέγινε αιτία σφοδρού σκανδαλισμού για τους «καθώς πρέπει» συνδαιτυμόνες τουδείπνου. Ο Φαρισαίος οικοδεσπότης απόρησε και διαλογιζόταν: Αυτός εδώ είναιπροφήτης, δε γνωρίζει το ποιόν αυτής τη γυναίκας και την αφήνει να τον αγγίξει;Δε φοβάται το μολυσμό από μια πόρνη; Ο καρδιογνώστης Χριστός απάντησε στονΣίμωνα τη σύντομη παραβολή των δανειστών. Κάποιος του είπε, δάνεισε χρήματα σε δύο ανθρώπους, στον πρώτοπεντακόσια δηνάρια και στον δεύτερο πενήντα. Όταν έπρεπε να τα επιστρέψουναυτοί δεν είχαν και ο δανειστής τους τα χάρισε. Και ρωτά το Σίμωνα: ποιος απότους δυο θα χρωστάει μεγαλύτερη χάρη στον δανειστή; Ο Σίμων απάντησε: αυτός πουτου χαρίστηκε το μεγαλύτερο ποσό. Σωστά απάντησες του είπε ο Ιησούς. Γιακοίταξε αυτή τη γυναίκα. Εγώ μπήκα στο σπίτι σου και δεν μου έπλυνες τα πόδιαμε νερό, όμως εκείνη μου τα έπλυνε με τα δάκρυά της και τα σκούπισε με ταμαλλιά της. Χαιρετισμό δε μου έδωκες, όμως αυτή δε σταμάτησε στιγμή να μουφιλάει τα πόδια. Με λάδι δεν μου άλειψες το κεφάλι, όμως αυτή με πανάκριβο μύρομου άλειψε τα πόδια. Δεν αξίζει να της πω: «σου συγχωρούνται οι τόσες πολλέςαμαρτίες σου, διότι με αγάπησες τόσο πολύ»; Γυρίζοντας προς τη γυναίκα τηςείπε: «σου συγχωρούνται οι αμαρτίες σου». Τότε άρχισαν οι συνδαιτυμόνες ναδιερωτώνται: ποιος είναι αυτός που μπορεί να συγχωρεί αμαρτίες; Ο Χριστόςξαναλέγει στη γυναίκα: «Η πίστη σου σε έσωσε, πήγαινε στο καλό».
Ηγυναίκα, όπως φαίνεται, αυτή ήταν διαβόητη για την αμαρτωλότητά της. Τηγνώριζαν όλοι και γι’ αυτό παραξενεύτηκαν όταν την είδαν να «παραβιάζει» το«άσυλο της ηθικής τους» συνάντησης. Δεν έπρεπε να «μολύνει» με την παρουσία τηςτα «καθώς πρέπει» σαλόνια τους. Την ήθελαν και την ανέχονταν μόνο ως πόρνη,περιφερόμενη στα καταγώγια και στους βρώμικους και σκοτεινούς δρόμους, για ναικανοποιεί τις πορνικές τους αμαρτωλές έξεις. Την ήθελαν ως ένα σκεύοςαμαρτωλής ηδονής και τίποτε περισσότερο. Στην κοινωνική και θρησκευτική ζωή τηςπόλεως δεν
είχεθέση, ήταν το μίασμα, την οποία έπρεπε να αποφεύγουν. Κάπως έτσι σκέφτηκε και οΣίμων ο οικοδεσπότης, όταν είδε να μπαίνει στο «καθώς πρέπει» σπίτι του εκείνηκαι να το «μιαίνει». Πολλώ δε μάλλον να αγγίζει τον υψηλό καλεσμένο του ραβίνο.
Η ιουδαϊκή θρησκευτική παράδοση είχε (καιέχει) ως βασικό της δόγμα την αρχή του «δούναι και λαβείν» ανθρώπου και Θεού. Οτηρητής των θείων εντολών, έστω τυπικά και (ακόμη χειρότερα) υποκριτικά, χωρίςεσωτερική αλλαγή, απαιτούσε από το Θεό ανταμοιβή, και ο Θεός ήταν υποχρεωμένοςνα σεβαστεί αυτή τη «συναλλαγή» και να ικανοποιήσει την απαίτησή του! Η πόρνηβεβαίως, σύμφωνα με αυτές τις αντιλήψεις, ήταν ολότελα απορριπτέα από το Θεό,διότι δεν είχε να επιδείξει ορατό σημείο τήρησης του θείου νόμου. Ήτανκαταραμένη και δίκαια αποβλητέα από την φαρισαϊκή υποκριτική κοινωνία. Κάπωςέτσι σκέφτηκαν και οι συμποσιαστές του δείπνου και γι’ αυτό αντέδρασαν με αυτόντον τρόπο.
Το σώμα της αμαρτωλής αυτής γυναίκαςείχε παραδοθεί βεβαίως εξ’ ολοκλήρου στο βόρβορο της αμαρτίας και της διαφθοράςκαι το χειρότερο παρέσυρε και άλλου στη διαφθορά. Όμως, μέσα στα κατάβαθα τηςψυχής της, σιγόκαιγε αμυδρή φλόγα λυτρώσεως. Ο ψυχικός της κόσμος δεν είχεδιαφθαρεί ολοκληρωτικά. Η παρουσία του Σωτήρα Χριστού στην πόλη εκείνηλειτούργησε στην καρδιά της ως ισχυρότατος άνεμος, ο οποίος θέριεψε την αδύναμηφλόγα λυτρώσεως και την έκαμε πυρακτωμένο καμίνι, ασυγκράτητη ορμή για μετάνοιακαι σωτηρία και γι’ αυτό έτρεξε κοντά Του με τον χαρακτηριστικό αυτότρόπο.
Αλλά δια του Κυρίου μας Ιησού Χριστούπαρήλθε ανεπιστρεπτί το καθεστώς του νόμου και της μισθαποδοσίας, και ανέτειλεη εποχή της χάρητος και του ελέους. Ο Θεός είναι πέρα και πάνω από κάθε φτηνήσυναλλαγή και εκδούλευση. Γι’ αυτό και ο Κύριος καυτηρίασε με τον πιο έντονοτρόπο την υποκριτική και ωφελιμιστική προσέγγιση του Θεού, κάτι που δε μπόρεσενα καταλάβει και να αποδεχτεί η ιουδαϊκή κοινωνία. Ο Θεός, ως άπειρη αγάπη,κινείται από αγάπη και ευσπλαχνία. Αγαπά με υπερβάλλοντα ζήλο τα πλάσματά Τουκαι ιδιαίτερα τον άνθρωπο, ώστε: «ούτω γαρ ηγάπησεν ο Θεός τον κόσμον, ώστε τονυιόν αυτού τον μονογενή έδωκεν, ίνα πας ο πιστεύων εις αυτόν μη απόληται, αλλ’έχει ζωήναιώνιον. Ου γαρ απέστειλεν ο Θεός τον υιόν αυτού εις τον κόσμον ίνακρίνη τον κόσμον, αλλ’ ίνα σωθή ο κόσμος δι’ αυτού» (Ιωάν.3,16-17), ακόμη και«του ιδίου υιού ουκ εφείσατο, αλλ’ υπέρ πάντων παρέδωκεν αυτόν»(Ρωμ.8,32).
Ο Χριστός, εγκαινίασε μια νέα αντίληψη γιατον αμαρτωλό άνθρωπο, εντελώς διάφορη από εκείνη της ιουδαϊκής κοινωνίας καιτου μετέπειτα «χριστιανικού» πουριτανισμού. Ο αμαρτωλός άνθρωπος δεν είναιμιασμένος από τη φύση του, διότι το κακό δεν έχει οντολογικό χαρακτήρα. Δενείναι μέρος της υπόστασής του. Το κακό είναι παρείσακτη ασθένεια της ψυχής,κάτι ανάλογο με τις ασθένειες του σώματος, το οποίο ο απόστολος Παύλοςχαρακτηρίζει ως «ιό όφεως» (Ρωμ.3,13), δάγκωμα φαρμακερού φιδιού και κατά τονιερό Δαμασκηνό: «η κακία ουδέν έτερον εισίν, ειμή αναχώρησις του αγαθού, ώσπερτο σκότος του φωτός αναχώρησις», και ο άνθρωπος δεν έχει «εν τη φύσει αυτού τοαμαρτάνειν, αλλ’ εν τη ποαιρέσει μάλλον» (P.G.94,973,924). Ο άγιος Μάξιμος οΟμολογητής χαρακτηρίζει την αμαρτία ως «αστοχία» και τον αμαρτωλό ως «άστοχον».Περιττεύει βεβαίως να αναφέρουμε ότι η έννοια της αμαρτίας κατά την ορθόδοξοδιδασκαλία, δεν έχει ουδεμία σχέση με την αντίχριστη δικανική αντίληψη, τηςπαράβασης νόμων και της επιβολής ποινών για αποκατάσταση της «ηθικής τάξεως»,της δυτικής «χριστιανοσύνης».
Κατά συνέπεια ο αμαρτωλός είναι έναςπνευματικά ασθενής, ο οποίος χρειάζεται βοήθεια και τρόπους ιάσεως. Το πρώτιστοφάρμακο – αντίδοτο κατά της πνευματικής
ασθένειας,έδωσε ο Χριστός και είναι η μετάνοια, δηλαδή η μεταστροφή του νου και τηςπροαιρέσεως από την αστοχία και τη νόσο της αμαρτίας. Η μετάνοια είναι οισχυρότατος εκείνος μοχλός, ο οποίος γκρεμίζει το οικοδόμημα της αμαρτίας καιαναγεννά τον άνθρωπο, διότι τον επαναφέρει από την «παρά φύσιν» στην «κατάφύσιν» κατάσταση και πορεία του, αυτό που ο απόστολος Παύλος χαρακτηρίζει ως«παλαιό άνθρωπο» (Εφ.4,22.Κολ.3,10) και «καινό άνθρωπο» (Εφ.2,15.Κολ.3,10) καιπου κατά τον ιερό Χρυσόστομο: «η αρετή κατά φύσιν εστίν η δε κακία παρά φύσιν,καθάπερ νόσος και υγεία» (P.G.62,21). Η μετάνοια ανοίγει το δρόμο για τονουρανό και μάλιστα στους πιο αμαρτωλούς των ανθρώπων, όπως είπε και ο Κύριος:«Αμήν λέγω υμίν, ότι οι τελώναι και αι πόρναιπροάγουσιν υμάς εις την βασιλείαντου Θεού …(ότι) οι τελώναι και αι πόρναιεπίστευσαν» (Ματθ.21,31,32), διότιαυτοί έχουν περισσότερο τη συναίσθηση της αμαρτωλότητάς τους, παρά οι έχοντεςτη λαθεμένη αίσθηση της αγιότητας. Δεν είναι τυχαίο ότι ο πρώτος ένοικος τουπαραδείσου είναι ο μετανοών επί του σταυρού ληστής, «βαλών κλείδα τα μνησθητίμου»! Δ εν είναι τυχαίο τοφαινόμενο στην ιστορία της Εκκλησίας μας, όπου οι μεγαλύτεροι άγιοι ναδιατελούν σε διαρκή μετάνοια!
Η αγία μας Εκκλησία δεν μοιάζει με τιςάλλες θρησκείες, δεν είναι καν θρησκεία, με την έννοια που ο κόσμος θεωρεί τηθρησκεία. Η ιουδαϊκή θρησκεία, έστω η τελειότερη του προχριστιανικού κόσμου, δεμπορούσε να δεχτεί τη μετάνοια της πόρνης, την οποία δέχτηκε ο Χριστός και τηναποκατέστησε στη θέση που της ταίριαζε. Η Εκκλησία μας είναι πνευματικόθεραπευτήριο ψυχών, η οποία αναγεννά τους αμαρτωλούς, δεχόμενη τη μετάνοιάτους, και τους επανασυνδέει με τον πολυεύσπλαχνο Δημιουργό τους. Ο άγιοςΚύριλλος Ιεροσολύμων τονίζει: «Καθολική με καλείται η Εκκλησία… και δια τοκαθολικώς ιατρεύειν μεν και θεραπεύειν άπαν το των αμαρτιών είδος, των διαψυχής και σώματος επιτελουμένων» (Κατηχ.18,23, P.G.33,1044). Καμιά θρησκεία δενκάνει κάτι τέτοιο, το αντίθετο μάλιστα, προσδένει τον αμαρτωλό σε απίστευτεςθρησκευτικού χαρακτήρα υποχρεώσεις, επιδεινώνοντας το πρόβλημά του. Η Εκκλησίαμας είναι το «πανδοχείον» που άφησε ο Καλός Σαμαρείτης τον περιπεσόντα στουςληστές τραυματία για να θεραπευτεί και μάλιστα δωρεάν, με έξοδα του ευεργέτητου (Λουκ.10,34)!
Η αφιέρωση της ημέρας αυτής στην μακάριαπρώην πόρνη γυναίκα έγινε σκόπιμα από τους αγίους πατέρες. Η μορφή τηςπροβάλλει ως φωτεινό ορόσημο καταμεσής στην οδοιπορία προς το Θείο Πάθος για ναδείξει και σε μας πως ο Λυτρωτής μας Χριστός ήλθε «ζητήσαι και σώσαι τοαπολωλός» (Λουκ.19,10) και «δούναι την ψυχήν αυτού λύτρον αντί πολλών»(Μάρκ.10,45). Πως Αυτός είναι ο μοναδικός σωτήρας του κόσμου, ο Οποίος συγχωρείαμαρτίες και αναγεννά τον άνθρωπο σε όποια κατάσταση και αν βρίσκεται και τομόνο που ζητά είναι η μετάνοιά μας και τίποτε περισσότερο. Τα άλλα είναι δικήΤου μέριμνα.
Έτσι λοιπόν ζητά και από εμάς ναμετανοήσουμε και να συντριβούμε, σαν την πόρνη, και να δείξουμε έμπρακτημετάνοια ώστε να μπορούμε να ακολουθήσουμε συνειδητά και επάξια το Χριστό μαςστο Πάθος και την Ανάστασή Του. Άλλωστε η αμαρτία είναι μια μορφή πνευματικήςπορνείας και με αυτή την έννοια είμαστε όλοι πόρνοι! Να αποβάλλουμε τοδαιμονικής εμπνεύσεως αίσθημα της απελπισίας και να ζητήσουμε από το Σωτήρα μας ταπεινά ναανοίξει «τας πηγάς των δακρύων μας» και να συγχωρήσει τον «ζωφόδη τε καιασέληνον έρωτα της αμαρτίας» μας, ο οποίος είναι φωλιασμένος και ριζωμένος στηνψυχή μας. Να συνειδητοποιήσουμε πως η μετάνοια, ως ύψιστη δωρεά, ανανεώνει τηνουρανοδρόμο πορεία μας προς το Χριστό και την τελείωσή μας. Καλός χριστιανόςδεν είναι εκείνος, ο οποίος γεμάτο κομπασμό και εγωιστική αυτάρκεια,ισχυρίζεται ότι έφτασε σε επίπεδο αγιότητας και
δενχρειάζεται πια άλλο αγώνα, αλλά ο διατελών σε διαρκή μετάνοια. Γι’ αυτό και οιερός υμνογράφος της Μ. Τετάρτης αναφέρει πως, εγώ (ο κάθε πιστός), «υπέρ τηνπόρνηνανομήσας»!
