«ΤΟΥΤΟ ΣΑΒΒΑΤΟΝ ΕΣΤΙ ΤΟ ΥΠΕΡΕΥΛΟΓΗΜΕΝΟΝ»
(Θεολογικό σχόλιο στο περιεχόμενο καιτα νοήματα του Μεγάλου Σαββάτου)
« Τω Αγίω και ΜεγάλωΣαββάτω, τηνθεόσωμονταφήν και την εις Άδου κάθοδον του Κυρίου και Σωτήρος ημών ΙησούΧριστού εορτάζομεν, δι’ ών της φθοράς το ημέτερον γένος ανακληθέν προςαιωνίανζωήνμεταβέβηκε». Σύμφωνα με το ιερό συναξάρι αυτήν την άγια ημέρα τιμάμεκαι προσκυνάμε την ταφή του Κυρίου μας και την εις Άδου Κάθοδόν Του.
Το απόγευμα της Μεγάλης Παρασκευής,αφότου εξέπνευσε ο Κύριος επί του σταυρού, έπρεπε να ταφεί και μάλισταβιαστικά, διότι όπως μας πληροφορεί ο ιερός Ευαγγελιστής οι Ιουδαίοι «ίνα μημείνη επί του σταυρού τα σώματα εν τω σαββάτω, επεί Παρασκευή ην΄ ην γαρ μεγάληη ημέρα εκείνη του σαββάτου΄ηρώτησαν τον Πιλάτον ίνα κατεαγώσιν αυτών τα σκέλη,και αρθώσιν» (Ιωάν.19,31).
Οι στρατιώτες με χονδρές σιδερένιες βέργες τσάκισαντα κόκαλα των δύο συσταυρωμένων ληστών, για να επιταχύνουν το θάνατό τους,διότι ακόμη δεν είχαν εκπνεύσει. «Επί τον Ιησούν ελθόντες ως είδον αυτόν ήδητεθνηκότα, ου κατέαξαν αυτού τα σκέλη, αλλ’ εις των στρατιωτών λόγχη αυτού τηνπλευράνένυξε, και ευθέως εξήλθε αίμα και ύδωρ» (Ιωάν.19,33). Αυτό σημαίνει ότιο θάνατος του Κυρίου υπήρξε πραγματικός, εις πείσμα όλων εκείνων τωνσυκοφαντών, οι οποίοι συνεχίζοντες την θεομάχο έχθρα των αρχόντων του Ισραήλ,υποστήριζαν και υποστηρίζουν ότι δήθεν δεν πέθανε επί του σταυρού και κατάσυνέπεια η ανάστασή Του ήταν ψεύτικη!
Κοντά στο σταυρό του Κυρίου είχαναπομείνει μόνο η Θεοτόκος και οι ηρωικές γυναίκες μαθήτριές Του, οι οποίεςσυνέπασχαν με Αυτόν, έκλαιγαν και πενθούσαν το άδικο πάθος και το θάνατό Του.Αντίθετα οι ένδεκα μαθητές είχαν κρυφτεί για το φόβο των Ιουδαίων (Ιωάν.20,19). Όμως ήταν αδύνατο σ’ αυτές να αναλάβουν τοδύσκολο έργο της αποκαθηλώσεως και της ταφής του Χριστού. Το πιο ανυπέρβλητοεμπόδιο ήταν η αίτηση στον Πιλάτο να τους δοθεί η άδεια της ταφής.
Οι στρατιώτες με χονδρές σιδερένιες βέργες τσάκισαντα κόκαλα των δύο συσταυρωμένων ληστών, για να επιταχύνουν το θάνατό τους,διότι ακόμη δεν είχαν εκπνεύσει. «Επί τον Ιησούν ελθόντες ως είδον αυτόν ήδητεθνηκότα, ου κατέαξαν αυτού τα σκέλη, αλλ’ εις των στρατιωτών λόγχη αυτού τηνπλευράνένυξε, και ευθέως εξήλθε αίμα και ύδωρ» (Ιωάν.19,33). Αυτό σημαίνει ότιο θάνατος του Κυρίου υπήρξε πραγματικός, εις πείσμα όλων εκείνων τωνσυκοφαντών, οι οποίοι συνεχίζοντες την θεομάχο έχθρα των αρχόντων του Ισραήλ,υποστήριζαν και υποστηρίζουν ότι δήθεν δεν πέθανε επί του σταυρού και κατάσυνέπεια η ανάστασή Του ήταν ψεύτικη!
Κοντά στο σταυρό του Κυρίου είχαναπομείνει μόνο η Θεοτόκος και οι ηρωικές γυναίκες μαθήτριές Του, οι οποίεςσυνέπασχαν με Αυτόν, έκλαιγαν και πενθούσαν το άδικο πάθος και το θάνατό Του.Αντίθετα οι ένδεκα μαθητές είχαν κρυφτεί για το φόβο των Ιουδαίων (Ιωάν.20,19). Όμως ήταν αδύνατο σ’ αυτές να αναλάβουν τοδύσκολο έργο της αποκαθηλώσεως και της ταφής του Χριστού. Το πιο ανυπέρβλητοεμπόδιο ήταν η αίτηση στον Πιλάτο να τους δοθεί η άδεια της ταφής.
Το έργο αυτό ανάλαβαν οι ευσεβείςάρχοντες Ιωσήφ και Νικόδημος. «Επεί ην Παρασκευή, ο εστιπροσάββατον, ελθώνΙωσήφ ο από Αριμαθαίας, ευσχήμων βουλευτής, ος και αυτός ην προσδεχόμενος τηνβασιλείαν του Θεού, τολμήσας εισήλθε προς Πιλάτον και ητήσατο το σώμα τουΙησού». Εκείνος «εδωρήσατο το σώμα τω Ιωσήφ. Και αγοράσας σινδόνα και καθελώναυτόν ενείλησε τη σινδόνη και κατέθηκεν αυτόν εν μνημείω, ο ην λελατομημένον εκπέτρας, και προσεκύλισελίθον επί την θύραν του μνημείου» (Μάρκ.15,43-46). Αυτήήταν και η τελευταία πράξη του Θείου Δράματος. Ο «αχώρητος παντί» χωρά και κρύπτεταιστον τάφο. Αυτός που κατοικεί στα απέραντα ουράνια κείτεται στο υγρό μνημείο.Μυστήριο μέγα!
Η ψυχή του Κυρίου, όπως αναφέραμε στοσχόλιό μας της Μεγάλης Παρασκευής, κατέβηκε στον Άδη, όπως αναφέρει σαφέστατα οαπόστολος Πέτρος «θανατωθείς μεν σαρκί, ζωοποιηθείς δε πνεύματι΄ εν ω και τοιςεν τη φυλακή πνεύμασι πορευθείς εκήρυξεν» (Α΄Πέτρ.3,18) και ομιλών για τηνΑνάσταση του Κυρίου «ου κατελείφθη η ψυχή αυτού εις άδου ουδέ η σαρξ αυτού είδεδιαφθοράν» (Πραξ.2,31). Το ίδιο και ο απόστολος Παύλος έγραψε πως ο Χριστός«κατέβη πρώτον εις τα κατώτατα μέρη της γης» (Εφεσ.4,9), σύμφωνα με τηναντίληψη της εποχής ότι ο Άδης βρίσκεται στα έγκατα της γης. Εκεί ο Κύριος κατάτην τριήμερο παραμονή Του συνέχισε και στον κόσμο των πνευμάτων το απολυτρωτικόΤου έργο. Κήρυξε το ευαγγέλιο της σωτηρίας και στους απ’ αιώνος
νεκρούς.Όπως στον κόσμο των ζωντανών έτσι και στον κόσμο των νεκρών υπήρξαν εκείνοι πουπίστεψαν και εκείνοι που αρνήθηκαν το κήρυγμά Του. Κατά την λαμπροφόρο ΑνάστασήΤου ανέβασε μαζί Του και όσους πίστεψαν σ’ Αυτόν.
Σύμφωνα με τους εκκλησιαστικούςσυγγραφείς η κάθοδος του Κυρίου στον Άδη υπήρξε επεισοδιακή. Σεπρωτοχριστιανικό κείμενο διαβάζουμε: Όταν ο Χριστός πλησίασε στις βαριές θύρεςτου Άδη ακούστηκε μια γοερή φωνή «άρατε πύλας λέγουσα. Ακούσας ο Άδης εκδευτέρου την φωνήναπεκρίθη ως δήθεν μη γινώσκων και λέγει: Τις εστιν ούτος οβασιλεύς της δόξης; Λέγουσιν οι άγγελοι του δεσπότου: Κύριος κραταιός καιδυνατός, κύριος δυνατός εν πολέμω. Και ευθέως άμα τω λόγω τούτω αι χαλκαίπύλαισυνετρίβησανκαι οι σιδηροί μοχλοί συνεσθλάσθησαν, και οι δεδεμένοι πάντες νεκροί ελύθησαντων δεσμών, και ημείς μετ’ αυτών. Και εισήλθεν ο βασιλεύς της δόξης ώσπεράνθρωπος, και πάντα τα σκοτεινά του Άδου εφωτίσθησαν» (Evang.Nicodimi, ParsII, cap.V(XXI)3).
Οι εντυπωσιακές αυτές σκηνές ενέπνευσαντα μέγιστα στην θαυμάσια εικονογραφία και ιδιαίτερα την μεγαλειώδη υμνολογίατου Μ. Σαββάτου. Αυτή μαζί με την υμνολογία του Πάσχα αποτελεί το αποκορύφωματης θρησκευτικής ποιήσεως. Ο θεολογικότατος κανόνας του Όρθρου του ΜεγάλουΣαββάτου και ο περίφημος και δημοφιλής Επιτάφιος Θρήνος υμνούν το νεκρό Θεό καιπροαναγγέλλουν την θριαμβευτική Του ανάσταση. Ρίγη συγκινήσεως και πνευματικήςτέρψεως γεμίζουν τις ψυχές των πιστών, οι οποίοι γεμίζουν ασφυκτικά τους ναούςγια κλίνουν γόνυ μπροστά στον ανθοστόλιστο Επιτάφιο, να προσκυνήσουν τον Κτίστητου κόσμου, ο Οποιος«Ως ανείδεος νεκρός καταφαίνεται, ο την κτίσινωραϊσας τουπαντός». Να αποσμείξουν τους «δακρυρρόους θρήνους τους» με τα μύρα τηςανοιξιάτικων ανθέων και τα γλυκά μέλη των ιερών υμνολογιών. Η θεσπέσιαακολουθία του Όρθρου του Μεγάλου Σαββάτου θεωρείται ως η εξόδιος ακολουθία τουΚυρίου μας!
Οι Πατέρες της Εκκλησίας μαςπαραλλήλισαν την ταφή του Κυρίου με την ανάπαυση του Θεού κατά την εβδόμη ημέρατης Δημιουργίας (Γεν.2:3). Ο «όλβιος τάφος» είναι η κλίνη της αναπαύσεως τουΥιού του Θεού, ο Οποίος κατάπαυσε από το έργο της αναδημιουργίας του ανθρώπουκαι την αγία αυτή ημέρα αναπαύεται. Το θαυμάσιο δοξαστικό των αίνων του Όρθρουτου Μ. Σαββάτου τονίζει εμφαντικά αυτή την παρομοίωση: «… Τούτο εστι τοευλογημένονΣάββατον΄ αύτη εστίν η της καταπαύσεως ημέρα, εν η κατέπαυσεν απόπάντων των έργων αυτού ο μονογενής Υιός του Θεού δια της κατά τον θάνατονοικονομίας τη σαρκίσαββατίσας…».
Ενώ η πανάγια Σάρκα του Κυρίου μαςαναπαυόταν στη γη, η ψυχή Του συνέχιζε το απολυτρωτικό έργο στον Άδη. Εκείδόθηκε η πιο αποφασιστική «μάχη» όλων των εποχών. Αναμετρήθηκε η ζωή με τοθάνατο, ο παράδεισος με το άδη, ο Χριστός με το διάβολο. Από την τιτάνια αυτήπάλη νικήθηκε κατά κράτος ο διάβολος, καταπατήθηκε και κουρελιάστηκε ο θάνατοςκαι άνοιξε διάπλατα ο παράδεισος για τους πιστούς του Χριστού. Αυτό το μεγάλοθρίαμβο αποτυπώνει θαυμάσια το εξής τροπάριο της εορτής: «Σήμερον οάδηςστένωνβοά΄Κετελήθη μου το κράτος΄ ο ποιμήν εσταυρώθη και τον Αδάμανέστησεν΄ ων περεβασίλευονεστέρημαι, και ους κατέπιον ισχύσας,πάνταςεξήμεσα΄εκένωσε τους τάφους ο σταυρωθείς΄ ουκ ισχύει του θανάτου τοκράτος…».
Οι ορθόδοξοι πιστοί με θλίψη στην ψυχή,με βουρκωμένα μάτια και συναισθηματική φόρτιση πλησιάζουμε στον ιερό Επιτάφιονα προσκυνήσουμε το νεκρό Κύριο και να του εναποθέσουμε λίγα ανοιξιάτικαλουλούδια. Περισσότερο θέλουμε να του εναποθέσουμε την καρδιά μας και τηνελπίδα μας. Η βεβαιότητα της λαμπροφόρου Αναστάσεώς Του μας γεμίζει αισιοδοξίακαι ουράνια χαρά. Διότι η δική Του Ανάσταση είναι η απαρχή και της δικής μαςαναστάσεως. «Νυνί δε Χριστός εγήγερται εκ νεκρών, απαρχή τωνκεκοιμημένωνεγένετο… έσχατος εχθρός καταργείται ο θάνατος» (Α΄Κορ.15,20,26).Αυτή είναι η πιο χαρμόσυνη αγγελία της ανθρώπινης ιστορίας, η πιο ελπιδοφόραπίστη σε όλους τους κόσμους. Αυτή η μακάρια πίστη διώχνει μακριά μας κάθεκατήφεια. Δε μας φοβίζει πια τίποτε, διότι ό,τι και να μας συμβεί ο τελικός μαςθρίαμβος είναι προδιαγεγραμμένος και η ανάστασή μας είναι προαποφασισμένη απότον Νικητή του θανάτου, τον Αναστάντα Κύριό μας Ιησού Χριστό!
