ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΠΑΤΡΟΤΗΤΑ
α) Η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι αποστολική, αλλά χαρακτηρίζεται και ως Εκκλησία των Πατέρων, δηλαδή «πατερική». Σήµερα εξάλλου τιµούµε τη µνήµη των 318 θεοφόρων Πατέρων που συγκρότησαν την πρώτη Οικουµενική Σύνοδο και διατύπωσαν τα πρώτα άρθρα του Συµβόλου της πίστεως, όρισαν την ηµεροµηνία εορτής του Πάσχα και απέκρουσαν την αγαµία του κλήρου.
Το σηµερινό αποστολικό ανάγνωσµα (Πράξ. 20,16-18, 28-36) συνδέεται µε τη µνήµη αυτή, αφού το µεγαλύτερο µέρος του αποτελεί οµιλία του Αποστόλου Παύλου προς τους πρεσβυτέρους της Εφέσου, οι οποίοι καλούνται να προσέχουν τους εαυτούς τους και όλο το ποίµνιο.
β) ΄Οπως διαβάζουµε στις Πράξεις, προς το τέλος της τρίτης ιεραποστολικής του περιοδείας του ο Παύλος, επειδή ήθελε να βρίσκεται στα Ιεροσόλυµα κατά την εορτή της Πεντηκοστής, παρέπλευσε την ΄Εφεσο και έφθασε στη Μίλητο. Εκεί κάλεσε τους πρεσβυτέρους της Εφέσου καιτους απηύθηνε εξαιρετική οµιλία, η οποία δεν αποτελεί απλώς σύνολο παραινέσεων και συµβουλών, όπως θεωρούν ορισµένοι που αρέσκονται µόνο να συµβουλεύουν άλλους, αλλά υπόµνηση αυθεντικού τρόπου ζωής. Ο θείος Απόστολος δεν παραπέµπει σε κάποια νεφελώδη χριστιανική ιδεολογία, αλλά στο εφαρµοσµένο παράδειγµα χριστιανικού βίου, που εκείνοι γνώρισαν µαθητεύοντας κοντά του.
γ) Με το κήρυγµα αλλά και τη ζωή του ο Παύλος αναδείχθηκε γνήσιος πνευµατικός πατέρας. Η διακονία όµως της πνευµατικής πατρότητας δεν είναι απλή και εύκολη. Είναι ιδιαίτερα επίπονη και οδυνηρή. Η πνευµατική γέννηση προϋποθέτει ωδίνες και κόπους. Προϋποθέτει διαύγεια πνευµατική, εγρήγορση και βίο ανεπίληπτο. Ο Απόστολός µας αποτελεί πρότυπο πνευµατικού πατέρα, που νυχθηµερόν φροντίζει για την πνευµατική προκοπή και τον καταρτισµότων πνευµατικών του τέκνων.
δ) Λέει χαρακτηριστικά στους πρεσβυτέρους: «Γι’ αυτό να είστε άγρυπνοι και να θυµάστε ότι, τρία χρόνια νύχτα και µέρα δεν έπαψα µε δάκρυα να νουθετώ τον καθένα σας». Ενώ σε άλλη περίπτωση γράφοντας στους Γαλάτες αναφέρει: «Τεκνία µου πάλιν ωδίνω, άχρις ου µορφωθεί Χριστός εν υµίν» (Γαλ. 4,19). Ο γνήσιος πνευµατικός πατέρας δεν κρύβει και δεν υποκαθιστά τον Χριστό, αλλά αγωνίζεται να γεννηθεί ο Χριστός στις καρδιές των πνευµατικών του τέκνων. Η µυστική αυτή γέννηση πραγµατοποιείται µε τη χάρη του Θεού και τη συνεργία του ανθρώπου.
ε) Στις µέρες µας όταν γίνεται λόγος για πνευµατικό πατέρα, εννοείται συνήθως ο εξοµολόγος κληρικός και χορηγός της άφεσης των αµαρτιών, ο σύµβουλος και καθοδηγητής της εξωτερικής συµπεριφοράς των ανθρώπων. Παράλληλα, µε την ανάπτυξη της ψυχολογίας του βάθους και της ποιµαντικής ψυχολογίας, η πνευµατική πατρότητα συνδέθηκε µε την ψυχολογική υποστήριξη ευπαθών κοινωνικών οµάδων. Όµως, στην εκκλησιαστική παράδοση η πνευµατικήπατρότητα είναι αφενός πολύ ευρύτερη και αφετέρου σχετίζεται µε την παρουσία του Αγίου Πνεύµατος.
στ) Ο πνευµατικός πατέρας είναι καταρχήν οικονόµος των θείων µυστηρίων, µέσω των οποίων χορηγούνται οι δωρεές του Αγίου Πνεύµατος στους πιστούς. Στη συνέχεια είναι εκείνος, που φωτιζόµενος από Αυτό συµβάλλει στην ενεργοποίηση και καλλιέργεια της χάριτος, θεµελιώνοντας την πνευµατική ζωή των χριστιανών στο πρόσωπο του Χριστού. Κατεξοχήν πνευµατικοί πατέρες αλλά και διδάσκαλοι είναι οι επίσκοποι, οι οποίοι χορηγούν το διακόνηµα της πνευµατικής πατρότητας και σε ικανούς πρεσβυτέρους. Κατά τον 4ο αιώνα υπήρχαν ορισµένοι, όπως και σήµερα, οι οποίοι θεωρούσαν ότι ο επίσκοπος και ο πρεσβύτερος ήσαν ίσοι ως προς την πνευµατική πατρότητα. Απαντώντας και ελέγχοντας την πλάνη αυτή ο άγιος Επιφάνιος Κύπρου γράφει, ότι ο επίσκοπος µε τη χειροτονία «πατέρας γαρ γεννά τη εκκλησία», ενώ ο πρεσβύτερος επειδή δεν µπορεί να γεννήσει πατέρες, βαπτίζει τους χριστιανούς και τους καθιστά παιδιά του Θεού.
ζ) Αλλά οι επίσκοποι και οι πρεσβύτεροι, όπως σηµειώνει σύγχρονος Μητροπολίτης, δεν φτάνει να είναι διάδοχοι, αλλά πρέπει να είναι και οµότροποι των Απόστολων. Και το γράφει αυτό µε αφορµή το παράδειγµα του Παύλου, που εργάζονταν χειρωνακτικά για να µην επιβαρύνει κανέναν, και µε παρρησία δίδασκε: «Ασήµι ή χρυσάφι ή ρουχισµό, τίποτε απ’ αυτά δεν πεθύµησα.
Εσείς οι ίδιοι ξέρετε, ότι για τις ανάγκες µου και για κείνους που ήταν µαζί µου υπηρέτησαν αυτά εδώ τα χέρια. Να θυµάστε τα λόγια του Κυρίου, που είπε: Είναι καλύτερα να δίνει κάποιος παρά να παίρνει»! Και λέγοντας αυτά ο Παύλος γονάτισε και προσευχήθηκε µε όλους, όπως κάνει κάθε γνήσιος πνευµατικός πατέρας.
