Ο Όσιος Δαβίδ ο εν Θεσσαλονίκη και η μονή Λατόμου
Γράφει ο π. Βασίλειος Ι. Καλλιακμάνης
α) Στη Θεσσαλονίκη, στην Άνω Πόλη, νοτιοδυτικά της Μονής Βλατάδων, διασώζεται το παρεκκλήσι του οσίου Δαβίδ. Το μνημείο αυτό λειτούργησε ως καθολικό της παλαιάς Μονής Λατόμου και είναι σχεδόν άγνωστο στους Θεσσαλονικείς. Το αναζητούν όμως πολλοί ξένοι, για να θαυμάσουν τη μοναδική ψηφιδωτή παράσταση που υπάρχει στην κόγχη του ιερού και απεικονίζει το όραμα του Ιεζεκιήλ.
β) Κατά την εικονομαχία το ψηφιδωτό αυτό, που ανάγεται στον 5ο αιώνα, σκεπάστηκε με δέρμα και αποκαλύφθηκε με θαυμαστό τρόπο στον όσιο Σενούφιο, που ήρθε δύο φορές από την Αίγυπτο, διότι είχε θεία πληροφορία ότι η μορφή του Κυρίου κατά τη Δευτέρα Παρουσία θα είναι όπως εικονίζεται στη Μονή Λατόμου της Θεσσαλονίκης. Στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας ο ναός μετατράπηκε σε τζαμί και η παράσταση σκεπάστηκε με κονίαμα, για να αποκαλυφθεί οριστικά το 1921.
γ) Στην απεικόνιση αυτή ο Χριστός παρουσιάζεται έφηβος, αγένειος και κάθεται σε ουράνιο τόξο μέσα σε ελλειψοειδή δόξα. Περιβάλλεται από τέσσερα ζώα, σύμβολα των Ευαγγελιστών. Στα πόδια του ρέουν οι ποταμοί του Παραδείσου, που καταλήγουν στον Ιορδάνη. Στα δύο άκρα της σύνθεσης παριστάνονται οι προφήτες Ιεζεκιήλ και Αβακούμ. Ο Ιεζεκιήλ εικονογραφείται στο αριστερό μέρος της παράστασης εκστατικός. Με υψωμένα χέρια και ανοιχτές παλάμες ατενίζει με δέος τη «δόξα» του Κυρίου.
δ) Ο καλλιτέχνης εμπνεύστηκε από την όραση του προφήτη: «Και πάνω στο θρόνο είδα να κάθεται κάποιος που έμοιαζε με άνθρωπο. Έπειτα είδα από τη μέση του και πάνω κάτι που έλαμπε σαν χρυσάφι και από τη μέση του και κάτω είδα κάτι σαν φωτιά, που ολόγυρά του έβγαζε λάμψη. Έμοιαζε με το ουράνιο τόξο που εμφανίζεται στα σύννεφα μετά τη βροχή· τέτοια ήταν η λάμψη αυτή, σαν το απαύγασμα της δόξας του Κυρίου» (Ιεζεκ. 1, 26-28).
ε) Ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης θαύμαζε την παράσταση αυτή, που είναι μοναδική στον κόσμο, και έλεγε ότι ο προφήτης προσπαθεί και με την αφή να ψαύσει το μυστήριο της θεϊκής δόξας. Δεν αρκούν τα μάτια, δεν αντέχει η ακοή, επιστρατεύεται και η αφή! Ο καλλιτέχνης, «που φιλοτέχνησε το θαυμάσιο ψηφιδωτό της κόγχης του ιερού, του επ’ ονόματι του εκ Θεσσαλονίκης Οσίου Δαβίδ ναϋδρίου της άλλοτε Μονής Λατόμου, ήξερε για την αναφερομένη από τους Αγίους Νηπτικούς σύγχυση μεταξύ αφής και ακοής και γι’ αυτό απεικόνισε τόσο παράξενα, με τις παλάμες των δυο χεριών στη θέση κάτω από τ’ αυτιά, τον Προφήτη της εν τω κόσμω ελεύσεως του Σωτήρος Χριστού».
στ) Με τη Μονή Λατόμου συνδέθηκε και το όνομα του οσίου Δαβίδ, που εορτάζει στις 26 Ιουνίου. «Oύτος ο μακάριος εκατάγετο μεν από την Aνατολήν, ως αστήρ δε πολύφωτος και την Δύσιν εφώτισε», γράφει ο Συναξαριστής. «Kατασκευάσας γαρ την κατοικίαν του επάνω εις ένα δένδρον αμυγδαλέας, καθώς και τα πουλία κατασκευάζουσιν επάνω εις τα δένδρα τας φωλεάς των, εύφραινε μεν με τον λόγον και τας συμβουλάς του εκείνους, οπού επρόστρεχον εις αυτόν, επτέρωνε δε τον νουν του εις το ύψος της θείας θεωρίας». Τρία χρόνια ασκήθηκε πάνω στο δένδρο και αξιώθηκε θείων χαρισμάτων. «Όθεν επλούτησεν ο αοίδιμος παρά Θεού την των θαυμάτων ενέργειαν, και εφάνη ωσάν ένας στύλος φωτοειδέστατος. Eπειδή γαρ αυτός, επάγωνε μεν από την ψύχραν του χειμώνος, εφλέγετο δε από την καύσιν του θέρους, διά τούτο έφθασεν εις απάθειαν».
ζ) Από την άσκηση αλλοιώθηκε η μορφή του οσίου και τα μαλλιά του μάκρυναν μέχρι την οσφύ και τα γένια του μέχρι τα πόδια. Τόση μεγάλη ήταν η εμπιστοσύνη των αρχόντων και του λαού προς το πρόσωπό του, αλλά και τόση η βαρύτητα της γνώμης του, ώστε του εμπιστεύθηκαν διπλωματική αποστολή προς τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό, προκειμένου να αποκατασταθεί διοικητικά η Θεσσαλονίκη ως πρωτεύουσα επαρχίας που περιλάμβανε και το Ιλλυρικό. Ο όσιος παρουσιάστηκε ενώπιον της Συγκλήτου στην Κωνσταντινούπολη και κατόρθωσε να γίνει το αίτημα δεκτό. Άφησε όμως την τελευταία του πνοή στο πλοίο της επιστροφής. Η Θεσσαλονίκη υποδέχθηκε το τίμιο λείψανό του και το έθαψε με τιμές. Κατά τις σταυροφορίες αυτό μεταφέρθηκε στην Ιταλία, ενώ το 1978 επεστράφη πανηγυρικά στη Θεσσαλονίκη και φυλάσσεται στο μοναστήρι της αγίας Θεοδώρας.
Μακεδονία/ 24/06/2012
