Ο άγιος ιερομάρτυς Ελευθέριος
Του Πρωτοπρεσβυτέρου Γεωργίου Δορμπαράκη
«Ο άγιος Ελευθέριος ήταν από την πόλητης Ρώμης, πολύ νέος στην ηλικία, ορφανός από πατέρα, που είχε μόνη τη μητέρατου, στο όνομα Ανθία, η οποία είχε κατηχηθεί στην πίστη του Χριστού από τονάγιο απόστολο Παύλο. Οδηγήθηκε από αυτήν στον επίσκοπο Ανίκητο ο άγιος καιέμαθε από αυτόν τα ιερά γράμματα, ενώ τον ενέταξε και στο τάγμα των κληρικών.Κατά το δέκατο πέμπτο έτος της ηλικίας του χειροτονείται διάκονος, κατά τοδέκατο όγδοο πρεσβύτερος, στο δε εικοστό προχειρίζεται επίσκοπος του Ιλλυρικού,ενώ προηγουμένως είχε κάνει πολλά θαύματα λόγω της μεγάλης αρετής του. Επειδήόμως, με τη διδασκαλία του, μετέστρεφε πολλούς προς την πίστη του Χριστού, οβασιλιάς Αδριανός στέλνει και τον καλεί. Κι όταν εκείνος διακήρυξε ενώπιόντου ότι ο Χριστός είναι Θεός των όλων, δίνει προσταγή να τον βάλουν σε χάλκινοκρεβάτι και να απλώσουν από κάτω σωρό φωτιάς. Έπειτα να τον βάλουν σε σχάρα πουείχε εκκαυθεί πάρα πολύ, και πάλι σε πυρωμένο τηγάνι, γεμάτο από λάδι και στέαρκαι πίσσα. Με τη χάρη όμως και τη δύναμη του Χριστού φυλάσσεται από όλααβλαβής. Έπειτα κατασκευάζεται κλίβανος, με τη συμβουλή του επάρχου Κορέμμονος,έχοντας από τη μία και την άλλη πλευρά μυτερούς οβελίσκους. Στον κλίβανο αυτόνεισέρχεται πρώτος ο ίδιος ο Κορέμμων, αφού γέμισε από άγιο Πνεύμα και ομολόγησεότι ο Χριστός είναι Θεός. Από αυτόν εξήλθε αβλαβής και του έκοψαν το κεφάλι. Οάγιος Ελευθέριος ρίχτηκε στο τηγάνι, αλλά βγήκε σώος, γιατί σβήστηκε η φλόγα.Έπειτα φρουρείται και δένεται σε άρμα, που το τραβούσαν άγρια άλογα. Λύθηκεόμως από αγγέλους, που τον οδήγησαν σε όρος υψηλό, όπου έζησε μαζί με τα άγριαζώα, τα οποία εξημερώνονταν, καθώς ο άγιος τους έλεγε λόγια του Θεού. Αργότερανουθέτησε του στρατιώτες που έστειλαν να τον συλλάβουν και τους βάπτισε μαζί μεάλλους, περίπου πεντακόσιους, που πίστεψαν στον Χριστό. Οδηγήθηκε κάποια στιγμήπρος τον βασιλέα και ρίχτηκε στα θηρία να τον φάνε, αλλά διαφυλάχθηκε σώος,οπότε φονεύεται από δύο στρατιώτες που επέπεσαν πάνω του, με προσταγή τουηγεμόνα. Η δε μητέρα του Ανθία, αφού αγκάλιασε το νεκρό σώμα του αγίου και τοασπαζόταν, φονεύεται και αυτή με ξίφος. Τελείται δε η σύναξή του στο μαρτυρείοτου, πλησίον του Ξηρολόφου».
Εν πρώτοις, πριν από οποιαδήποτεάλλη αναφορά, θα πρέπει να επισημάνουμε μία παραδοξότητα: την υπέρβασηοποιουδήποτε κανόνα της Εκκλησίας σχετικά με την είσοδό του αγίου Ελευθερίουκαι την εξέλιξή του στους βαθμούς της ιερωσύνης. Τι θέλουμε να πούμε; Ο άγιοςΕλευθέριος κλήθηκε από την Εκκλησία να γίνει διάκονος σε ηλικία μόλις δεκαπέντεετών. Τρία χρόνια αργότερα, σε ηλικία δεκαοκτώ ετών χειροτονήθηκε πρεσβύτερος,και σε ηλικία μόλις είκοσι ετών, προήχθη σε επίσκοπο. Όταν κανείς γνωρίζει ότιοι ηλικίες που διαμορφώθηκαν, τα μετέπειτα βεβαίως χρόνια, για τους βαθμούς τηςιερωσύνης είναι κατά πολύ μεγαλύτερες – η Εκκλησία μας καθόρισε ότι σταεικοσιπέντε του χρόνια κάποιος μπορεί να γίνει διάκονος για παράδειγμα –κοντοστέκεται, γιατί βλέπει ότι ενώπιον του αγίου Ελευθερίου η ίδια η Εκκλησίακινήθηκε με έναν εντελώς ελεύθερο τρόπο, δηλαδή με τον χαρισματικό τρόπο πουκαθορίζει το Πνεύμα του Θεού, που «πνει όπου θέλει», ανεξάρτητα από οποιαδήποτεδέσμευση ηλικίας και φύσεως. Και το γεγονός τούτο μας συγκινεί ιδιαίτερα, διότιφανερώνει ότι η Εκκλησία μας δεν δεσμεύεται από κανέναν νόμο κανονιστικό, ότανβλέπει την παρουσία του αγίου Πνεύματος. Για την Εκκλησία μας η σημαντικότερηκανονιστική αρχή είναι αυτή που εξήγγειλε ο ίδιος ο αρχηγός Της: «το Σάββατονδιά τον άνθρωπον εγένετο, ουχ ο άνθρωπος διά το Σάββατον».
Γιατί όμως; Τι ήταν εκείνο πουέκανε την Εκκλησία την εποχή εκείνη, να θέσει «επί την λυχνίαν επισκοπής» ένανεαρό παλληκάρι, έφηβο ακόμη; Η απάντηση δεν είναι δύσκολη και υπονοήθηκε καιπροηγουμένως: η πνευματεμφορία του αγίου Ελευθερίου. Ο άγιος Ελευθέριος, όπωςσημειώνουν μάλιστα και οι ύμνοι της Εκκλησίας μας, «εκ θείου Πνεύματος λαβώντης σοφίας τον πλούτον, μιμητής ανεδείχθη των Αποστόλων». Η αγιασμένη του ζωή,με άλλα λόγια, το γεγονός ότι εκ βρέφους αποδείχθηκε «καθαρά μυροθήκη τουΠνεύματος» υπήρξε η προϋπόθεση, προκειμένου να λάβει «την προσθήκην τουΠνεύματος» διά της ιερωσύνης, την οποία, όπως είπαμε, κατέστεψε και με τοστεφάνι του μαρτυρίου.
Πώς φανερωνόταν η παρουσία τουΠνεύματος του Θεού στη ζωή του; Μα, πρώτα από όλα, με εκείνο που ο ίδιος οαπόστολος Παύλος χαρακτηρίζει ως καρπό του Πνεύματος: τις αρετές. «Ο γαρ καρπόςτου Πνεύματός εστιν αγάπη, χαρά, ειρήνη, μακροθυμία, αγαθωσύνη, χρηστότης,πίστις, πραότης, εγκράτεια». Ο άγιος Ελευθέριος ήταν πλήρης αρετών. «Των αρετώντο τερπνόν καταγώγιον» τον ονομάζει ο υμνογράφος της Εκκλησίας. Κι έπειτα, μετα πάμπολλα θαύματα τα οποία επιτελούσε, και εξακολουθεί βεβαίως και επιτελεί.Θαύματα που αποδείκνυαν την παρρησία την οποία είχε και έχει ενώπιον τουΤριαδικού Θεού μας, ο Οποίος ήθελε και θέλει να προσφέρει τη χάρη Του μέσω τουταπεινού αγίου Του. Κι εκεί που κατεξοχήν θεωρείται μέχρι σήμερα ο προστάτηςκαι ο ευεργέτης, είναι στις επίτοκες γυναίκες, τις έγκυες, οι οποίες πάντοτετον επικαλούνταν, προκειμένου να φτάσουν να «ελευθερωθούν» με τον καλύτεροτρόπο. Την παραπάνω αλήθεια επισημαίνει και ο υμνογράφος της Εκκλησίας μας: «Τωνεπιτόκων γυναίων, Πάτερ, κηδόμενος, ελευθερίαν δίδως τω Ναώ σου φοιτώσαις∙εύπλοιαν δε πάλιν άλλοις θερμώς εξαιτούσιν επέδωκας∙ και τοις νοσούσιν υγείανσυ χορηγείς, διαλάμπων εν τοις θαύμασιν». Δηλαδή: Φροντίζοντας, πάτερ, τιςεπίτοκες γυναίκες, δίνεις ελευθερία σ’ αυτές, που έρχονται προσκυνήτριες στονΝαό σου. Και έκανες καλοτάξιδους πάλι εκείνους που σε παρακάλεσαν θερμά, όπωςκαι στους ασθενείς δίνεις την υγεία, λάμποντας έτσι με τα θαύματα.
Πώς έφτασε σ’ αυτό το σημείο αγιασμού οάγιος Ελευθέριος, με αποτέλεσμα να χαριτωθεί τόσο πολύ από τον Θεό; Βεβαίως, μετη νόμιμη άσκησή του. Από μικρός, «εκ νεότητος» «ως ο Σαμουήλ», κατενόησε ότιεκείνο που εμποδίζει την παρουσία του Θεού στη ζωή του ανθρώπου είναι τα πάθητου. Γι’ αυτό και αποδύθηκε σε ασκητικούς αγώνες εξαλείψεως των παθών αυτών,καλύτερα: μεταστροφής τους σε ένθεα πάθη, δηλαδή, σε αγάπη του Θεού και σε αγάπητου ανθρώπου. Στον αγώνα αυτόν είχε συνεργό βεβαίως τον ίδιοτον Κύριο, αφού χωρίς Αυτόν «ου δυνάμεθα ποιείν ουδέν», αλλά και ο ίδιοςπροσανατόλισε ολοκληρωτικά τον νου και την καρδιά του σ’ Εκείνον,έχοντας μάθει από την Παράδοση της Εκκλησίας ότι μόνον όποιος έχει μεταθέσει τοκέντρο βάρους της ύπαρξής του στον Θεό μπορεί και πράγματι να βρει τον Θεό καινα Τον κάνει κάτοικο της ψυχής και του σώματός Του. Κατά τον υμνογράφο του, «τοννουν προσηλώσας ανεικάστω πόθω τω ωραιοτάτω κάλλει του θείου εραστού, τω γλυκίωαυτού έρωτι ετρώθη». (Προσήλωσε ολοκληρωτικά τον νου του στο ωραιότατο κάλλοςτου θείου εραστή, του Χριστού, και πληγώθηκε από τον γλυκό του έρωτα).Πράγματι: η ταλάντευση μεταξύ του Θεού και του κόσμου, η «διψυχία» που λέει οάγιος Ιάκωβος ο αδελφόθεος, συνιστά ακαταστασία, που το μόνο που φέρνει στηνψυχή του ανθρώπου είναι η ταραχή. Ο ίδιος ο Κύριος το απεκάλυψε: «Ουδείςδύναται δυσίν κυρίοις δουλεύειν». Ο άγιος Ελευθέριος λοιπόν δεν «έπαιζε» με τηνπίστη του: αγάπησε με πάθος τον Κύριο, προσκολλήθηκε σ’ Αυτόν,γι’ αυτό και δέχτηκε τόσο πλούσια τη δύναμή Του, δύναμη τέτοια ώστεχωρίς ιδιαίτερη δυσκολία να υπερβεί τα ανθρώπινα πάθη του. «Θεώ προσκολλώμενοςκαθαρωτάτω νοϊ, εκ νεότητος, σαρκικού φρονήματος ψυχήν εμάκρυνας και τωνθαυμάτων δαψιλή χάριν επλούτησας». (Προσκολλήθηκες στον Θεό με καθαρότατο νου,ήδη από τη νεότητά σου, και απομάκρυνες την ψυχήν σου από το σαρκικό αμαρτωλόφρόνημα, οπότε και απέκτησες πλούσια την άφθονη χάρη των θαυμάτων).
Δεν μπορούμε βεβαίως ναμην επισημάνουμε και τη βοήθεια που του παρέσχε ο πνευματικός του πατέρας, οΓέροντάς του, ο άγιος Ανίκητος, πάπας Ρώμης. Αν, είπαμε, έμαθε από την Παράδοσητης Εκκλησίας ότι σκοπός της ζωής είναι να αποκτήσει το Πνεύμα του Θεού και ότιαυτό επιτυγχάνεται με την άσκηση κατά των παθών, το έμαθε, γιατί ακριβώςκαθοδηγήθηκε σωστά. Πέραν της βοήθειας σ’ αυτό από την ίδια τη μητέρα του –μαθήτρια του αποστόλου Παύλου – ο άγιος Ανίκητος ήταν εκείνος που τον μύησεστην πνευματική αυτή Παράδοση. Ο ίδιος υπήρξε φορέας αυτής, γι’ αυτόκαι είχε τη δυνατότητα να την μεταγγίσει στο νεαρό βλαστάρι της πίστεως, τονάγιο Ελευθέριο. Έτσι ο άγιός μας ευλογήθηκε από τον Θεό να μάθει την Παράδοσηόχι από βιβλία και διαλέξεις, αλλά από ζωντανή πηγή, από τη συναναστροφή του μεαγίους. Κατά τον συναξαριστή του: «Προσήχθη δε υπό της μητρός του Ανθίας τωΕπισκόπω Ανικήτω ο άγιος Ελευθέριος και παρ’ αυτού τα ιερά Γράμματαμανθάνει και τω των Κληρικών καταλέγεται τάγματι».
Ο άγιος Ελευθέριος προσανατολίζει καιεμάς σήμερα στην ίδια με αυτόν ζωή, ζωή στην πραγματικότητα του Χριστού και τωναγίων Αποστόλων. Και μας καλεί, δεόμενος υπέρ ημών, σε απελευθέρωση από τα πάθημας. Όπως το θέτει και ο άγιος υμνογράφος: «Παθών αμαυρότησι δεδουλωμένον, φαιδραίςικεσίαις σου, μάρτυς Ελευθέριε, νυν ελευθέρωσον». (Μάρτυς Ελευθέριε, ελευθέρωσέμε τώρα, με τις ευφρόσυνες ικεσίες σου στον Κύριο, εμένα που είμαι δουλωμένοςστη μαυρίλα των παθών). Είθε με τις πρεσβείες του αγίου να φτάσουμε κι εμείςσ’ αυτήν την απελευθέρωση, που μας καταξιώνει ως ανθρώπους και μαςανοίγει τη Βασιλεία του Θεού ήδη από τη ζωή αυτή.
Ακολουθείν
