Αποστολικό Ανάγνωσμα: Α΄ Κορ. Δ΄ 9 – 16
Ευαγγελικό Ανάγνωσμα: Ματθ. ΙΖ΄ 14 – 23
Στη σημερινή ευαγγελική περικοπή, αγαπητοί μου αδελφοί, οι μαθητές του Κυρίου δεν πετυχαίνουν να διώξουν από το σεληνιαζόμενο νέο, το φοβερό δαιμόνιο που μαστίζει αυτό για χρόνια. Γι΄ αυτό και ρωτούν ιδιαίτερα τον Κύριο να τους πει που οφειλόταν η αδυναμία τους αυτή. Κι ο Ιησούς μαζί με τ΄ άλλα που τους λέει, προσθέτει ότι το γένος αυτό των δαιμονίων, δεν βγαίνει από τον συγκεκριμένο άνθρωπο, παρά μόνο με προσευχή και νηστεία. Έτσι, οι λόγοι αυτοί του Κυρίου, φανερώνουν τη δύναμη που έχουν η προσευχή και η νηστεία, στον αγώνα κατά του διαβόλου. Πρόκειται, πράγματι, για δυο ισχυρά πνευματικά όπλα που είναι απαραίτητα στον αγώνα εναντίον των δαιμόνων και γενικά πολύ αποτελεσματικά, στην καθημερινή πνευματική μας ζωή. Και παρ΄ όλο ότι και τα δυο είναι σπουδαία και σημαντικά, εμείς σήμερα θα περιορισθούμε μόνο στη νηστεία, για να δούμε πως καθορίστηκε και πόσο σπουδαία σημασία έχει αυτή για τη ζωή μας.
Η νηστεία, σύμφωνα με τους Πατέρες της Εκκλησίας μας, είναι η πρώτη εντολή που δόθηκε στους ανθρώπους. Όταν ο Θεός, μετά τη δημιουργία, έλεγε στους πρωτοπλάστους, να φάγετε απ΄ όλα τα δένδρα του παραδείσου, « από δε του ξύλου του γινώσκειν καλόν και πονηρόν ου φάγεσθε απ΄ αυτού » ( Γεν. Β΄ 17), έδινε σ΄αυτούς και την πρώτη εντολή. Σαν τέτοια την δέχονται οι Τρείς Ιεράρχες της Εκκλησίας μας. Για τον Άγιο Γρηγόριο το Θεολόγο, η νηστεία είναι « αρχαία εντολή» και για το Μέγα Βασίλειο ότι « ενομοθετήθη εν τω Παραδεί-σω». Και ο Ιερός Χρυσόστομος, συμπληρώνοντας, λέει ότι αν στον Παράδεισο η νηστεία ήταν αναγκαία, «πολλώ μάλλον», είναι αναγκαία, «εκτός του Παραδείσου». Γι΄ αυτό και γίνεται συχνά λόγος για τη νηστεία στην Αγία Γραφή, τόσο στην Παλαιά, όσο και στην Καινή Διαθήκη. Ο ίδιος ο Θεάνθρωπος Κύριος, ενήστευσε και όχι μόνο ενήστευσε, αλλά και ενέκρινε τη νηστεία και έδωσε και συγκεκριμένες οδηγίες για το πώς πρέπει να γίνεται για να είναι θεάρεστη και να διαφέρει από τη φαρισαϊκή (Ματθ. ΣΤ΄ 16 – 18 ).
Δεν είναι επομένως ανθρώπινη εφεύρεση η νηστεία, όπως νομίζουν μερικοί. Είναι θεσμός ιερός της Εκκλησίας βασισμένος στο νόμο του Θεού. Ο ίδιος ο Ιησούς, όπως είδαμε και πιο πάνω, ενήστευσε, υποδεικνύοντας σ΄όλους εμάς τη νηστεία και την προσευχή, σα μέσο εγκράτειας και κίνητρο πνευματικής ανάτασης. Όταν οι Απόστολοι επρόκειτο να αναλάβουν κάποια σπουδαία αποστολή, όπως ήταν η διάδοση του Ευαγγελίου στα Έθνη, ενήστευαν, όπως μας πληροφορεί το βιβλίο των Πράξεων των Αποστόλων (Πραξ. ΙΓ΄ 2 – 3). Όταν οι Απόστολοι Βαρνάβας και Παύλος, επρόκειτο να έλθουν στην Κύπρο, για να κηρύξουν τον χριστιανισμό για πρώτη φορά στα Έθνη, οι Προφήτες και οι Διδάσκαλοι, που ανήκαν στην Εκκλησία Αντιοχείας, τους απέστειλαν στην σημαντική αυτή αποστολή, αφού ενήστευσαν και προσευχήθηκαν. Κι εδώ αξίζει να πούμε ότι τη βάση των χριστιανικών νηστειών , αποτέλεσαν στην αρχή, τα Πάθη και η Ανάσταση του Χριστού. Γι΄ αυτό και από την πρώτη εκείνη εποχή, έχουμε ιερούς κανόνες, που καθορίζουν και εξηγούν ορισμένες νηστείες. Πρώτη και αρχαιοτάτη είναι η πρίν το Πάσχα νηστεία, γνωστή και σα νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, που έχει την προέλευσή της από τους Αποστολικούς Χρόνους, σε ανάμνηση των Παθών του Κυρίου και του αποχωρισμού. Έχουμε μετά τη νηστεία των Χριστουγέννων, των Αγίων Αποστόλων και του Δεκαπενταυγούστου, που διανύουμε, τη νηστεία της Τετάρτης, για την προδοσία του Ιούδα και της Παρασκευής, για το Σταυρικό θάνατο του Χριστού και ακολουθούν οι ημερήσιες νηστείες.
Μας έδωσε, λοιπόν, το παράδειγμα της νηστείας ο Κύριος. Θα πρέπει παρακινούμενοι κι εμείς από αυτό να Τον μιμούμαστε. Να αγαπήσουμε τη νηστεία, την εγκράτεια, την κάποια κακοπάθεια, αφού τόσο πολύ αυτά μας βοηθούν στον αγώνα μας. Κι όσοι δεν εμποδιζόμαστε από λόγους υγείας, να τηρούμε τη νηστεία της Εκκλησίας μας με κάθε επιμέλεια. Η νηστεία είναι μια βία που πράττει θεληματικά ο άνθρωπος, που στενοχωρεί τη φύση του και τη βιάζει να πεινά….και να διψά, για να καθαρισθεί από τις κακίες της, μας λέει ο Ιερός Χρυσόστομος. Και προσθέτει: Είναι εγκράτεια τροφών, αλλά και εγκράτεια παθών και ότι όταν λέγουμε νηστεία, εννοούμε όχι μόνο την αποχή ορισμένων τροφών αλλά και την των αμαρτημάτων. « Τι γαρ όφελος», μας λέει και πάλιν, « όταν ορνίθων και ιχθύων απεχόμεθα, τους δε αδελφούς δάκνωμεν και κατεσθίωμεν»; ( Ομιλ. Γ΄ εις ανδριάντας ). Και είναι από την πείρα βεβαιωμένο ότι η κατά Θεό νηστεία, όταν γίνεται χωρίς επίδειξη και αλαζονεία, μας βοηθά πάρα πολύ πνευματικά. Μας κάμνει προθυμότερους στην προσευχή, υπομονητικότερους, περισσότερον ειρηνικούς και μας βοηθά σε πνευματικότητα και συγκεκριμένα στην ταπείνωση.
Σαν ιερός θεσμός και εντολή που έχει μεγάλη σημασία, η νηστεία δεν είναι τίποτε άλλο, παρά υπακοή στην Εκκλησία. Γιατί το να δεχθούμε για ένα χρονικό διάστημα να μη τρώγουμε ορισμένα φαγητά, που πολλές φορές μας ευχαριστούν, μόνο και μόνο γιατί το καθορίζει η Εκκλησία, τούτο σημαίνει πολλά. Σημαίνει ότι παρακολουθούμε τη ζωή και την πορεία της Εκκλησίας στον κόσμο αυτό και συντασσόμαστε με αυτή. Προετοιμαζόμαστε για τις γιορτές, όπως θέλει η Εκκλησία. Δεν ανήκουμε στους αδιάφορους και κατ΄ όνομα μόνο χριστιανούς, ούτε πολύ περισσότερο, στους εχθρούς και πολέμιους της Εκκλησίας. Δεν φτιάχνουμε ένα χριστιανισμό και μια θρησκεία της αρεσκείας μας, που να μη μας ενοχλεί και να μη θίγει την άνεση μας, αλλά συμμορφωνόμαστε ευχάριστα σ΄αυτά που η Εκκλησία αποφασίζει.
Αδελφοί μου. Η νηστεία δεν είναι σκοπός αλλά μέσο για κάποιο ανώτερο σκοπό, που είναι η ωφέλεια της ψυχής μας . Η νηστεία είναι εξάσκηση και εκγύμναση της θέλησης και προετοιμασίας για τους πνευματικούς αγώνες. Είναι όπλο, με το οποίο αποκρούουμε τους πειρασμούς. Φάρμακο με το οποίο ο νους γίνεται λαμπρότερος και η καρδιά μας καθαρότερη. Για τούτο και οι Πατέρες της Εκκλησίας, λένε ότι η νηστεία είναι « μήτηρ σωφροσύνης» , «παιδαγωγία ψυχής» και «θύρα του Παραδείσου» . Αλλά και η ιατρική επιστήμη ούτε λίγο ούτε πολύ συμφωνεί με τη νηστεία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Όλα τα συμπεράσματα επίπονων και μακροχρόνιων μελετών, που έχουν δημοσιευθεί και δημοσιεύονται σε επιστημονικά περιοδικά διεθνούς κύρους, αναφέρουν διαιτητικές οδηγίες, που συμπίπτουν με αυτά που ορίζει και διδάσκει η Ορθόδοξη Εκκλησία. Με βάση και τους Ιερούς Κανόνες , οι ασθενείς απαλλάσσονται από τη νηστεία. Όλοι όμως εμείς οι υγιείς ας την αγαπήσουμε. Ας τη διανύουμε με ευχάριστη διάθεση. Τότε θα δούμε πόσο ωφέλιμη είναι και πόση σημασία έχει για τον αγώνα μας, ο ιερός αυτός θεσμός της νηστείας.
† Ηγούμενος Χρυσορροϊατίσσης κ. Διονύσιος – Μητρόπολη Πάφου
