ΔΙΑΤΑΓΜΑ ΤΩΝ ΜΕΔΙΟΛΑΝΩΝ ΚΑΙ ΑΝΕΞΙΘΡΗΣΚΕΙΑ
(313 -2013) επέτειος 1700 ετών
Κοσμοϊστορικό γεγονός ὑπῆρξε ἡ κατά τήν 13η Ἰουνίου τοῦ 313 μ. Χ. ὑπογραφή τοῦ γνωστοῦ Διατάγματος τῶν Μεδιολάνων ὑπό τῶν συναυτοκρατόρων Κωνσταντίνου τοῦ Μεγάλου καί Λικινίου, τό ὁποῖο «ἐπήνεγγε τήν μεγίστην τῶν ἐν τῷ κόσμῳ μεταβολῶν», δηλαδή «τήν ἐλευθερίαν τῆς Ἐκκλησίας καί τά ἀνθρώπινα δικαιώματα καί τάς θρησκευτικάς ἐλευθερίας».
Ἐπειδή οἱ χριστιανοί δέν λάτρευαν τούς ψευδεῖς θεούς, τήν πολυθεΐα τῶν εἰδώλων καί δέν προσέφεραν θυσίες στόν Ρωμαῖο αὐτοκράτορα, ὁ ὁποῖος ἐλατρεύετο ὠς ἐπίγειος θεός, οἱ διωγμοί, ἐναντίον τῶν ὁπαδῶν τοῦ Ναζωραίου ἐπεβλήθησαν ὁριστικῶς ὑπό τήν μορφή τῶν αὐτοκρατορικῶν διαταγμάτων, τά ὁποία ὅριζαν ὅτι οἱ χριστιανοί ἦταν ἐπικίνδυνοι ἐχθροί τοῦ ρωμαϊκοῦ κράτους ὡς ἐπιβουλευόμενοι τήν εὐστάθειά του καί ὡς ἀσεβοῦντες πρός τόν αὐτοκράτορα.
Οἱ διωγμοί ἐναντίον τῶν ἀθώων χριστιανῶν, κατά τούς τρεῖς πρώτους χριστιανικούς αἰῶνες, ἀνέρχονται σέ δέκα, ὅπως καί οἱ δέκα πληγές τοῦ Φαραώ. Οἱ ἀπηνέστεροι τῶν διωγμῶν τούτων, οἱ ὁποῖοι ἀνέδειξαν ἑκατόμβες μαρτύρων τῆς Ἑκκλησίας τοῦ Χριστοῦ «ὧν οὐκ ἔστι ἀριθμός», ἐντοπίζονται μεταξύ τῶν ἐτῶν 303 καί 305, ὅταν αὐτοκράτορας ἦταν ὁ Διοκλητιανός καί Καῖσαρ τοῦ ρωμαϊκοῦ κράτους ὁ Γαλέριος.
Ἐπειδή οἱ χριστιανοί δέν λάτρευαν τούς ψευδεῖς θεούς, τήν πολυθεΐα τῶν εἰδώλων καί δέν προσέφεραν θυσίες στόν Ρωμαῖο αὐτοκράτορα, ὁ ὁποῖος ἐλατρεύετο ὠς ἐπίγειος θεός, οἱ διωγμοί, ἐναντίον τῶν ὁπαδῶν τοῦ Ναζωραίου ἐπεβλήθησαν ὁριστικῶς ὑπό τήν μορφή τῶν αὐτοκρατορικῶν διαταγμάτων, τά ὁποία ὅριζαν ὅτι οἱ χριστιανοί ἦταν ἐπικίνδυνοι ἐχθροί τοῦ ρωμαϊκοῦ κράτους ὡς ἐπιβουλευόμενοι τήν εὐστάθειά του καί ὡς ἀσεβοῦντες πρός τόν αὐτοκράτορα.
Οἱ διωγμοί ἐναντίον τῶν ἀθώων χριστιανῶν, κατά τούς τρεῖς πρώτους χριστιανικούς αἰῶνες, ἀνέρχονται σέ δέκα, ὅπως καί οἱ δέκα πληγές τοῦ Φαραώ. Οἱ ἀπηνέστεροι τῶν διωγμῶν τούτων, οἱ ὁποῖοι ἀνέδειξαν ἑκατόμβες μαρτύρων τῆς Ἑκκλησίας τοῦ Χριστοῦ «ὧν οὐκ ἔστι ἀριθμός», ἐντοπίζονται μεταξύ τῶν ἐτῶν 303 καί 305, ὅταν αὐτοκράτορας ἦταν ὁ Διοκλητιανός καί Καῖσαρ τοῦ ρωμαϊκοῦ κράτους ὁ Γαλέριος.
Ἡ θετική ἀντίστροφη πορεία καί στάση τῶν ρωμαίων αὐτοκρατόρων ὑπέρ τῶν ἀπηνῶς διωκομένων χριστιανῶν ἐπεσυνέβη ἐπί τῶν ἡμερῶν τοῦ ξαφνικά ἀσθενήσαντος Γαλερίου ὁ ὁποῖος καί ἐξέδωσε τό αὐτοκρατορικό διάταγμα (edictum) τῆς Σαρδικῆς ἤ ἄλλως καλουμένου τῆς Νικομηδείας, ἐπειδή ἐκεῖ ἐφαρμόστηκε γιά πρώτη φορά. Μέ τό διάταγμα αὐτό ὁριζόταν: «ἵνα αὖθις ὧσι χριστιανοί καί τάς συναθροίσεις αὐτῶν τελῶσιν».
Ὁ Γαλέριος, ἔστω καί πρσωρινῶς, ἔπαυσε τό διωγμό καί ἐπέτρεψε στούς Χριστιανούς νά ἀσκοῦν τά θρησκευτικά τους καθήκοντα, ἐνῶ ὡς ἀντάλλαγμα ἐξετεῖτο ἡ προσευχή τους γιά τή θεραπεία τοῦ ἀσθενοῦντος αὐτοκράτορος. Ὁ ἱστορικός Εὐσέβιος ἀναφέρει ὅτι ὁ Γαλέριος ἐπέτρεψε τή χριστιανική λατρεία, ἀλλά ὑπό ὅρους, ὅπως νά μήν ἐνεργοῦν οἱ χρισταινοί ὁ,τιδήποτε ἐναντίον τῶν νόμων τοῦ καθεστῶτος, ἀλλά καί νά εὔχονται ὑπέρ τοῦ αὐτοκράτορος καί τοῦ κράτους. Συνακό-λουθα ἀπέστειλε αὐτοκρατορική ἐπιστολή προς τούς δικαστές (διοικητές τῶν ἐπαρχιῶν) μέ τήν ὁποῖα διέτασσε τήν ἐπιστροφή στούς χριστιανούς τῶν κατασχεθέντων καί ἀπαλλοτριωθέντων τὀπων προσευχῆς ἔναντι ἀποζημιώσεως.
Ἡ ἑρμηνεία τῆς φιλοχριστιανικῆς στάσεως τοῦ αὐτοκράτορος Γαλερίου ἑδράζεται ἀπό τούς ἱστορικούς, ἀφενός μέν στήν βαρύτατη ἀσθένεια αὐτοῦ, ἀφετέρου δέ στήν θετική ἐπίδραση τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου ἐπί τοῦ Γαλερίου. Πάντως τό διάταγμα αὐτό ἐπειδή δέν ἀναγνωρίστηκε ἀπό τόν φανατικό χριστομάχο καί ἐκκλησιομάχο αὐτοκράτορα Μαξιμίνο, δέν ἀπάλλαξε τούς χριστιανούς ἀπὀ τούς ἀπηνείς καί ὀδυνηρούς διωγμούς καί ἀκυρώθηκε ἐν τοῖς πράγμασι.
Ἄλλες ὅμως ἦταν οἱ ἀνεξιχνίαστες βουλές τοῦ Κυρίου.Ἡ ὁριστική κατάπαυση τῶν διωγμῶν ἐναντίον τῶν χριστιανῶν ἐπῆλθε κατά τό ἔτος 313, ὅταν ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος καί ὁ συναυτοκράτωρ αὐτοῦ Λικίνιος ὑπέγραψαν τό περίφημο διάταγμα τῶν Μεδιολάνων διά τοῦ ὁποίου παρεχόταν στούς χριστιανούς ἐλευθερία ἀσκήσεως τῶν θρησκευτικῶν καθηκόντων καί ἐκφράσεως τῆς πίστεώς τους. Μέ τόν τρόπο αὐτό διασφαλιζόταν ἀπόλυτη θρησκευτική ἐλευθερία καί ἀνεξιθρησκεία γιά ὅλους τούς κατοίκους τῆς αὐτοκρατορίας.
Τό ἐκδοθέν διάταγμα (edictum ἤ restrictum), σύμφωνα μέ τόν ἱστορικό Εὐσέβιο, ὅριζε: «Μηδενί παντελῶς ἐξουσία ἀρνητέα ἡ τοῦ ἀκολουθεῖν καί αἱρεῖσθαι τήν τῶν χριστιανῶν παραφύλαξιν ἤ θρησκείαν ... ἐλευθέραν καί ἀπολελυμένην ἐξουσίαν τοῦ τημελεῖν (ἐπιμελεῖσθαι) τήν ἑαυτῶν θρησκείαν».
Ἡ ἐπιστροφή ἀπαλλοτριωθέντων ἤ δωρηθέντων τόπων τῆς προσευχῆς καί κοινοτικῶν κτημάτων θά ἐγίνετο ἄνευ ἀποζημιώσεως ἐκ μέρους τῶν χριστιανῶν, ἀφοῦ ἡ πολιτεία θά ἀποζημίωνε τίς χριστιανικές κοινότητες. Ἡ ἐκ μέρους τῆς πολιτείας ἦταν ἁπλή ἐπιστροφή χρημάτων, τά ὁποία εἶχε εἰσπράξει τό κράτος διά τῆς πωλήσεως τῶν χρισταινικῶν κτημάτων.
Ἡ δέ ἐπιστροφή κολπιμαίων κτημάτων καί χρημάτων ἀπό νομικῆς τουλάχιστον ἀπόψεως δέν ἐσήμαινε φροντίδα καί μέριμνα τοῦ ρωμαϊκοῦ κράτους ἀπέναντι τῆς χριστιανικῆς πίστεως ὡς ἐπισήμου θρησκείας τοῦ κράτους.
Τό μέγα ἐπίτευγμα πάντως ὑπῆρξε ἡ διά τῆς ὑπογραφῆς τοῦ διατάγματος τῶν Μεδιολάνων καθιέρωση τοῦ σεβασμοῦ τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων καί τῶν θρησκευτικῶν ἐλευθεριῶν.
Στό πλαίσιο αὐτό τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο ἀφιέρωσε τό ἐπίσημο ἡμερολόγιό του γιά τό ἔτος 2013 στήν 1700η ἐπέτειο ἀπό τῆς ὑπογραφῆς ὑπό τῶν συναυτοκρατόρων Κωνσταντίνου τοῦ Μεγάλου καί Λικινίου τοῦ διατάγματος τῶν Μεδιολάνων. Ὁ δέ Οἰκουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαῖος στό ἐπίσημο προλογικό σημείωμά του γράφει ἐμπνευσμένα μεταξύ ἄλλων καί τά ἐξῆς: «Ἡ τομή τήν ὁποία ἐπέφερε τό διάταγμα τῶν Μεδιολάνων στήν ἱστορἰα τῆς τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας εἶναι βαθεία καί καθοριστική ὄχι μόνο γιά τήν ἐξέλιξη τῆς ἰδίας, ἀλλά καί γιά τήν ἱστορία σύνολης τῆς ἀνθρωπότητος, καθώς ἄνοιξε μία νέα σελίδα λαμπρά γιά ἀμφότερες. Γι᾽ αὐτό καί ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ εὐγνωμόνως ἀναμιμνήσκεται τοῦ ἐμπνευστοῦ τοῦ διατάγματος τούτου εὐσεβοῦς Μεγάλου Βασιλέως Κωνσταντίνου, ὁ ὁποῖος ἀνταποκρινόμενος ὡς ἄλλος Παῦλος στήν οὐράνια κλήση, ἔγινε ὄργανο τῆς θείας Προνοίας ἐπ᾽ ἀγαθῷ τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία χρεωστικῶς ἀναπέμπει δόξα καί αἶνο στόν Δομήτορα αὐτῆς Χριστό ἐπί τῇ συμπληρώσει 1700 ἐτῶν ἀπό τῆς ἐκδὀσεως τοῦ διατάγματος καί τῆς δι᾽ αὐτοῦ ἀποδοθείσης ἐλευθερίας σέ αὐτήν.
Ἐντός τοῦ ἰδίου πλαισίου τῆς ὀξυδερκοῦς καί χάριτι Θεοῦ προορώσης τά μέλλοντα πολιτικῆς τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου ἐντάσσονται καί ἄλλες βασικῆς σημασίας ἐνέργειες καί πράξεις αὐτοῦ, ὅπως ἡ προσαρμογή τῆς ἀστικῆς καί ποινικῆς νομοθεσίας πρός τίς ἀρχές τοῦ ἱεροῦ Εὐαγγελίου, ἡ ἀπαγόρευση τῶν μαγγανειῶν καί μαγειῶν, ἡ μείωση τῆς σκληρότητος τῶν ποινῶν, ἡ νομιμοποίηση τῶν κληροδοτημάτων πρός τήν Ἐκκλησία, ἡ καθιέρωση τῆς Κυριακῆς ἀργίας καί ἄλλες καθοριστικές πράξεις πού ρυθμίζουν τήν κοινωνική καί μάλιστα τήν ἐκκλησιατική καί λατρευτική ζωή τῶν πιστῶν.
Ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος ἀποτελεῖ διαχρονικό πρόσωπο κυβερνή-του καί μάλιστα γιά τήν χριστιανική Ἐκκλησία γενικῶς ... Σήμερα, ἀτυχῶς, οἱ νομίζοντες ὅτι ἄρχουν τῶν χριστια-νικῶν ἐθνῶν πιστεύουν ὅτι δύνανται νά ὡφελήσουν καί νά βοηθήσουν τούς λαούς ἐξορίζοντας τόν Θεό καί τοποθετώντας στή θέση του τόν ἄνθρωπο. Τά ἀποτελέσματα ὅμως εἶναι τραγικά, ἦτοι συσσώρευση πλούτου στά χέρια ὁλίγων, πόλεμοι, βία, πείνα, κίνδυνοι, ἀγωνίες. Διά τοῦτο, ὁ τρόπος μέ τόν ὁποῖο διακυβέρνησε αὐτός τήν αὐτοκρατορία μέ διάκριση καί τήρηση λεπτῶν ἰσορροπιῶν καί σωφροσύνης πολλῆς, ἔχοντας τήν βαθεία αἴσθηση ὅτι μόνο ὁ Θεός δύναται νά σώσει τόν ἄνθρωπο, καθιστᾶ αὐτόν ὕψιστο ὑπόδειγμα κυβερνήτου ...
Τιμοῦμε κατά τό ἔτος 2013 τήν ἐπέτειο τῆς συμπληρώσεως χιλίων ἑπτακοσίων ἐτῶν ἀπό τῆς ὑπογραφῆς τοῦ διατάγματος τῶν Μεδιολάνων στό πρόπωπο τοῦ ἁγίου ἰσαποστόλου Μεγάλου Κωνσταντίνου, δηλαδή τήν ἐλευθερίαν τῆς Ἐκκλησίας καί τά ἀνθρώπινα δικαιὠματα καί τίς θρησκευτικές ἐλευθερίες γιά τά ὁποῖα δικαιώματα καί ἐλευθερίες πολύς λόγος γίνεται ἄνευ ὅμως συγκεκριμένου ἀποτελέσματος στήν σύγχρονη ἐποχή, ἀλλά συγχρόνως τιμοῦμε καί τό διαχρονικό σύμβολο καί βίωμα τῆς Ἐκκλησίας, τόν Σταυρό τοῦ Κυρίου, ὁ ὁποῖος εἶναι γιά τήν Ἐκκλησία καί τόν κόσμο καί κατά τό ἔτος τοῦτο τῆς χάριτος Αὐτοῦ, καί ἰδίως γιά τόν πεινῶντα καί διψῶντα τήν δικαιοσύνη καί τήν ἀγάπη ἄνθρωπο τῆς ἐποχῆς «φύλαξ, ὡραιότης, κραταίωμα, στήριγμα, δόξα»».
“ΠΑΥΛΕΙΟΣ ΛΟΓΟΣ”, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ – ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2013