Ο χρόνος μέσα από το γύρισμα της Ορθοδοξίας
Για την Ορθοδοξία μας ο χρόνος θεωρείται έναενδοκοσμικό μέγεθος. Εμφανίζεται με τη δημιουργία του κόσμου και έχει και αυτόςμηδενική αρχή. Δεν υφίσταται δηλαδή πριν από τη δημιουργία του κόσμου. Κατάτους πατέρες της Εκκλησίας μας, δημιουργός του χρόνου είναι ο Τριαδικός Θεός. ΟΜέγας Αθανάσιος, στο περισπούδαστο έργο του «Περί ενσάρκου επιφανείας τουΛόγου», παρατηρεί: «Ο Πατήρ δι΄ Υιού εποίησε τα πάντα».Στην προκειμένη περίπτωση ο μεγάλος αυτός πατέρας της Εκκλησίας μας εννοεί πωςο Τριαδικός Θεός είναι δημιουργός όχι μόνο του κόσμου αλλά και του χρόνου. Υπ’αυτή την έννοια αποδεχόμαστε πως τα τρία πρόσωπα της Θεότητας όντας ομοούσιαείναι συνάμα και συναΐδια, δηλαδή υπέρκεινται του ενδοκοσμικού μεγέθους και τηςπραγματικότητας του χρόνου.
Γι΄αυτό το λόγο ο Μέγας Βασίλειος σε ένα έργο του κατά Αρειανών (που ως γνωστόνήταν αιρετικοί και δέχονταν ότι ο Χριστός ήταν κτίσμα και μάλιστα υπήρχε καιρόςπου δεν υφίστατο) θα πει: «Ουδείς ούτως ανόητος εστίν ώστε λέγειν τον Λόγονδευτερεύειν, τον ποιητήν των αιώνων». Δηλαδή κανένας δεν είναι τόσο ανόητοςώστε να υποστηρίζει ότι ο Χριστός, το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδας, ήτανκτίσμα που εντοπίζεται στο χρόνο, αυτός που είναι ο δημιουργός του χρόνου.
Νατονίσουμε πως στην Πατερική Γραμματεία το ενδοκοσμικό μέγεθος του χρόνουσυνδέεται άμεσα με το γεγονός της σωτηρίας του ανθρωπίνου προσώπου. Ο άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης λέει χαρακτηριστικά : «Έχω εν τη κτίσει το κατ’ εικόνα,γίγνομαι δε τη προθέσει και εις το καθ’ ομοίωσιν· ούτω το μεν εν τη ημετέραφύσει έχομεν, το δε ύστερον εκ της ημετέρας προαιρέσεως τούτο κατορθούμεν».Δηλαδή έχω από τη γέννησή μου δεδομένο το γεγονός ότι δημιουργήθηκα κατ’ εικόναΘεού. Στο καθ’ ομοίωση όμως φτάνω με τη σωστή αξιοποίηση του χρόνου μου,πολεμώντας τα πάθη μου και καλλιεργώνταςτις αρετές.
Σε έναανάλογο ύφος η αγία Θεοδώρα η εν Αλεξανδρεία αναφέρει στις περίφημες κατηχήσειςτης στο Μητερικό:« Καιρός ύβρεως σοι πάρεστιν; εξαγόρασον αυτόν δια τηςταπεινοφροσύνης, καιρός μίσους τη αγάπη, καιρός ψευδούς κατηγορίας τη υπομονήκαι τη ελπίδι και πάντα τα ενάντια εάν θέλωμεν ίνα κέρδη γένωνται ημίν». Δηλαδήαξιοποίησε σωστά το χρόνο σου εργαζόμενος για τη σωτηρία σου. Έτσι, αν σε μιαδεδομένη περίοδο της ζωής σου αντιμετωπίσεις την περιφρόνηση των ανθρώπων,αξιοποίησε σωτηριολογικά αυτό το χρόνο προτάσσοντας την ταπείνωση. Αν πάλι σεβρει το μίσος και η κακία των ανθρώπων, εσύ να προτάξεις την αγάπη, αν επίσηςσε μια δεδομένη χρονική περίοδο αντιμετωπίσεις ψεύτικη κατηγορία εσύ νααντιτάξεις την υπομονή και την ελπίδα στο Θεό. Έτσι αξιοποιείς σωτηριολογικά τοχρόνο της ζωής σου.
Μέσασ’ αυτό το πνεύμα πρέπει να κατανοήσουμε και την έννοια της νήψης που έντοναπροβάλλεται από τους φιλοκαλικούς πατέρες και η οποία δεν είναι τίποτε άλλοπαρά η διαρκής πνευματική εγρήγορση και η σωστή κατά Θεόν αξιοποίηση του χρόνου.
Εξάλλουαξίζει να τονιστεί πως για την Ορθοδοξία υπάρχει η λεγόμενη ευθύγραμμη αντίληψηπερί του χρόνου. Αυτό σημαίνει πως με το τέλος του κόσμου τούτου θα παύσει ναυφίσταται και ο χρόνος αυτός. Θα ακολουθήσει η λεγόμενη ογδόη ημέρα, η ημέρα ηάληκτος, η ανέσπερος, η αδιάδοχος, ο χρόνος δηλαδή της αιωνιότητος που κατά τοΜέγα Βασίλειο αποτελεί «Τον αγήρω αιώνα».
Οιθεοφόροι πατέρες τονίζουν πως ο κεκαθαρμένος από τα πάθη άνθρωπος, ο νους οαπαλλαγμένος από τους εφάμαρτους και γήινους λογισμούς, έχει ήδη από αυτό τοναιώνα , απ΄ αυτό το χρόνο εμπειρία και γεύση της ογδόης ημέρας του καινούαιώνα. Λέει χαρακτηριστικά ο άγιος Ησαΐας ο Αναχωρητής: « Όταν ελευθερωθή ο νους από πάντων των εχθρών αυτού καισαββατίσει, ήδη εν τω καινώ αιώνι ευρίσκεται, καινά λογιζόμενος και άφθαρτα».Εξάλλου, να αναφέρουμε πως για την ορθόδοξη θεολογική σκέψη ο άνθρωπος που ασκείτην αρετή της αγάπης καταφέρνει μέσα στο σχήμα του φθαρτού και ενδοκοσμικούτούτου χρόνου, να ντυθεί τον ίδιο το Θεό. Λέει γι’ αυτό ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος:«Όταν τις κτίσηται την αγάπην, τότε τον Θεόν ενδύεται μετ΄ αυτής». Τέλος, νασημειωθεί πως για την Ορθοδοξία τα σχήματα του κόσμου τούτου παρέρχονται καιαυτό που μένει διαχρονικά καταξιώνοντας το χρόνο και τον άνθρωπο είναι η αγάπη.
Χρόνια πολλά. Καλό νέο έτος.
Χρόνια πολλά. Καλό νέο έτος.
* Ο Σάββας Αλεξάνδρου είναι θεολόγος, βοηθός διευθυντής α΄ συνεργάτηςΙεράς Μητρόπολης Λεμεσού.
Φιλελεύθερος,01/01/2012
