Σέ ἕνα τροπάριο τῆς Ἱερᾶς Ἀκολουθίας τοῦ Ἑσπερινοῦ τοῦ Μ. Βασιλείου ἀναφέρεται ὅτι ὁ ἐν λόγῳ μέγας ἅγιος -ἐφύλαξε – «ἐτήρησεν ἀδούλωτον τό τῆς ψυχῆς ἀξίωμα». Εἶναι δέ ἐξίσου χαρακτηριστικό ὅτι στά 49 χρόνια τῆς ἐπίγειας ζωῆς του, μᾶλλον δέ στά μισά περίπου ἀπό αὐτά, ὁπότε ἦταν καί κληρικός, ἐπιτέλεσε ἔργο ἀξιοθαύμαστο, ὄχι μόνο κοινωνικό ἤ θεολογικό, γιατί ὅλοι γνωρίζουμε τή Βασιλειάδα καί τά συγγράμματα τοῦ Καππαδόκου Πατρός, ἀλλά μᾶς κληροδότησε συγχρόνως ἦθος, βίο καί πολιτεία βαθειᾶς καί ἐξαίρετης πνευματικότητας.
Δέν γνωρίζω πόσοι ξέρουν γιά τήν Ἑξαήμερο τοῦ Μ. Βασιλείου ἤ κάποια ἄλλα συγγράμματα. Ὅλοι ὅμως ἔχουνἀκούσει γιά τή γενναία στάση τουτρεῖς φορές, δυό φορές μάλιστα στόν ἀνώτατο ἄρχοντα, τόν αὐτοκράτορα τῆς ἐποχῆςἐκείνης, δηλ. τή μία φορά στόν Ἰουλιανό τόν Παραβάτη καί τήν ἄλλη στόν αἱρετικό Οὐάλεντα καί μίαφορά στήν κατάχρησηἐξουσίας τῆς ἐκκλησιαστικῆςπροϊσταμένης ἀρχῆς του. Συνέβη δέ ὄντας κάποτε φυλακή ὁ ἅγιοςΠατέρας, νά ξεσηκωθεῖ ὁκόσμος καίνά πάει νά τόν ἀποφυλακήσειβίαια, γεγονός τό ὁποῖο ἐκθείασε καί ἐπαίνεσε ὁ ἅγιοςΓρηγόριος ὁ Θεολόγος. Σά νά λέγαμε σήμερα νάπήγαινε ὁ κόσμος στόν Κορυδαλλό νά ἀποφυλακίσει τόν ἩγούμενοΕὐφραίμ…
Ἴσχυε γιά τόν Μ. Βασίλειο ὁ λόγος τοῦ ἅγ. Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου «οὐδέν ἰσχυρότερον τῶν πάνταπαθεῖνἑτοίμων». Δέν ὑπάρχει τίποτε πιόφοβερό καί ἀνίκητο ἀπό τούς ἀνθρώπους πού εἶναι ἕτοιμοι γιά ὅλα, ἀπό ἕναν ἄνθρωπο πού δέν λογαριάζει τίποτε, ἀκόμη καί τόν θάνατο. Αὐτός πού ξεπέρασε τό φόβο τοῦ θανάτου αὐτός εἶναι ἱκανός γιά ὅλα, αὐτόςὀρθοτομεῖ τήν ἀλήθεια, αὐτός ὑπηρετεῖ ἀλύγιστα τό δίκαιο, αὐτός ἐνώπιον βασιλέων καί ἀρχόντων τραβάει τήν ὁδό τῆς συνειδήσεως καί τοῦ μαρτυρίου. Καί τό εἴδαμε αὐτό ὡς γεγονός στήν περίπτωση τοῦ Μ. Βασιλείου.
«Δέν φοβᾶμαιτίποτε, εἶπε στό Μόδεστο, στόν ἀπεσταλμένο τοῦ αὐτοκράτορα Οὐάλεντα! Ἡ ἐξορία; δέν μοῦ προξενεῖἐντύπωση, «τοῦ Κυρίου ἡ γῆ καί τό πλήρωμα αὐτῆς». Ἡ δήμευση; οὔτε κι αὐτή,διότι δέν ἔχω τίποτε παρά τό ράσο καί τά βιβλία μου. Τάβασανιστήρια; μέ τό πρῶτο χτύπημα θά καταρρεύσει τό ἀράχνιο τοῦτο, δηλ. τό σῶμα του. Ὁ θάνατος; θά μέ πάει μία ὥρα ἀρχύτερα στό Χριστό. Ἀπείλησεκάτι ἄλλο, ἄν ἔχεις… Ἐγώ ὑπακούω στό δικό μουβασιληᾶ. Ἀκουέτω ταῦτα καί ὁ βασιλεύς».
Στόν Ἰουλιανό δέ ὁ ἅγιος Πατέρας εἶπε τό ἑξῆς ἀμίμητο, ὅταν ἐκεῖνος περιφρονητικάδέν δέχτηκε τά ψωμιά τῆς Καισάρειας καί πέταξε ἕνα δεμάτι τριφύλλι μπροστά στόν Βασίλειο: «Βασιλιά, ἐμεῖς σοῦ δώσαμε ἀπό αὐτά πού τρῶμε, σάν ἄνθρωποι. Φαίνεται ὅτι καί σύ μας ἔδωκες ἀπό αὐτά πού τρῶς, δηλ.χορτάρια, ὅπως τό ζῶο, ἐννοοῦσε».
Ἅς ἀπομακρυνθοῦμε μερικούς αἰῶνες… Μία ἀπό τίς 10 καλύτερες φωτογραφίες τοῦ 20 αἰώνα ἦταν καί ἡ φωτογραφία ἐνός κινέζου φοιτητή στήν μεγαλύτερη πλατεία τοῦ Κόσμου, στήν Τιέν ἄν Μέν τοῦ Πεκίνου, τόν Ἰούνιο τοῦ 1989, 3-4/6/1989, ὅπου ἕνας νέος, ἕνα πλάσμα τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ, πού εἶχε μέσα τουτή λογική καί τό αὐτεξούσιο, τήν ἐλευθερία τῆςσυνειδήσεως καί τῆς γνώμης, τάβαλε μέ μιά φάλαγγα ἀπό ἅρματα μάχης. Στάθηκε ἀγέρωχα καί ἀκίνητα μπροστά στόκαταπιεστικό σύστημα, δέν ἄφησε νά περάσει ἡ φάλαγγα, στούς ἐλιγμούς μάλιστα τοῦ πρώτου ἅρματος, ἐλισσόταν κι αὐτός ἀποτρεπτικά, κάποια στιγμή πήδηξε ἐπάνω καί διαλεγόταν, προφανῶς γιά νά πείσει… Ἔβλεπε κάποιος ἕνα ὑπερκόσμιο θέαμα, ἡ ψυχή νά νικᾶ τό ἀτσάλι, ἡ ἐλευθερία νά νικᾶ τόν ὁλοκληρωτισμό, τό πνεῦμανά νικᾶτήν ὕλη, τό πλάσμα τοῦ Θεοῦ νά νικᾶ τό δαιμονικό στοιχεῖο καί ἡ ἄνοιξη τῆς ζωῆς νά νικᾶ τό σκοτάδι τῶν ἀπάνθρωπων μηχανισμῶν. Αὐτή ἀκριβῶς εἶναι ἡ δυναμική του προσώπου. Ὁ δυναμισμός του. Ἐκεῖνες τίς ἡμέρες μάλιστα γύρωστίς 7000 νέων ἔχασαν τή ζωή τους στήν ἡρωϊκή πλατεία Τιέν ἄν Μέν. Λεπτομέρειες δέ θά μάθουμε ποτέ.
Ἀλήθεια, γιατίκαί μεῖς σήμερα σέ ἠπιότερες μορφέςσύγκρουσης καί σέ εὐνοϊκότερες συνθῆκες νά μή μποροῦμε νά ἀρθρώσουμε λόγο ἀνατρεπτικό τῆς μιζέριας καί νά ὀρθώσουμε ἀρνητικό τό παράστημάμας στήν βλακεία πού ἀπειλεῖ τή λογική μας καί τή ζωή μας τελικά; Πράγματι πόσο χρειαζόμαστε σήμερα αὐτή τή συμπεριφορά, τήστάση ζωῆς, τό φρόνημα τό ἀντιστασιακό, τό καθαράσυνειδησιακό. Ἕνας ἀπό τούς παλιούς προέδρους τῆς Ἀμερικῆς ἔγραψε ἕνα βιβλίο μέ τίτλο: «Ἡσκιαγραφία τῶν Γενναίων» καί ἀνέφερε ἐκεῖ μέσα περιπτώσεις βουλευτῶν καί γερουσιαστῶν, ἀκόμη καί προέδρων, πού θυσίασαν τή θέση τους καί τόπολιτικό τους μέλλον, ἀλλά δέν παρέκαμψαν τήσυνείδησή τους. Ἀλήθεια, γιατί σήμεραδέν ὑπάρχει αὐτή καταγραφή; Γιατί μία εἰδησεογραφική ἔρευνα δέν ἀποτυπώνει πουθενά, μάπουθενά, σχεδόν, τέτοια περιστατικά; Πῶς γίναμε ὅλοι ἀνθρωπάκια καί ὀσφυοκάμπτες καί συμφεροντολόγοι καί ζοῦμε μέσκοπιμότητες καί ἐλιγμούς, μέ ἀβαρίες στίςἀρχές καί τά πιστεύω μας;
Κάνει ἐντύπωση πώς ἡ μυστική δύναμη τοῦ προσώπου δέν βρίσκεται τόσο στή ἰσχύ τῶν ἐπιχειρημάτων ἤ στήν γενναιότητα τῶν ἀποφάσεων ἤ στή ἀξία τῶνἰδεῶν πού ἐκπροσωπεῖ. Βρίσκεται κυρίως στήν ἀφοβία τοῦ θανάτου. Πρόσφαταπαραδείγματα τῆς πολιτικῆς ζωῆς τοῦ τόπου μας ἀποδεικνύουν «τοῦ λόγου τόἀσφαλές». Ὁ θάνατος εἶναι ὁ ἔσχατος ἐχθρός, τό ὅριο τῆς ἀντοχῆς μας καί τό μεγαλύτερο κύμα πού ζητάει νά μᾶςκαταπιεῖ. Μόνο ὅποιος κυττάζει κατάματα τό θάνατο, αὐτός εἶναι ἐλεύθερος καί πιστός στίς ἀρχές του καί χαράζει ὄντως δυναμική πορεία - προσωπική πορεία πρός τόπεπρωμένο καί τά ἰδανικά του.
Τό βλέπουμε αὐτόσέ ὅλους τους μεγάλους ἄνδρες. Στούς μεγάλους ἁγίους καί στούς μεγάλους μάρτυρες. Ὅσοι νίκησαν στή εἰρηνική ζωή τους, ἀλλά καί στόν πόλεμο, ἀκόμη καί ἀπό τούς ἐθνικούς μας ἥρωες, ἦταν ἄνθρωποι πού περιγελοῦσαν τόν θάνατο. Ἡ περιφρόνηση τοῦ θανάτου ὅμως, πράγμα ἀντίθετο μέ τή φύση μας, δέν ἐξασφαλίζεται στίς ὑπεραγορές τῆς σύγχρονης ματαιότητας καί δουλικότητας.Βρίσκεται στίς ἅγιες ἀποθῆκες τοῦ Πνεύματος. Στό οὐράνιοκαί αἰώνιο θησαυροφυλάκιο τῆς Ἁγ. Γραφῆς. Εἶναιμίμηση τοῦ παραδείγματος τοῦ Χριστοῦ καί ὑπόσχεση – προσδοκία τοῦ Παραδείσου. Δέν ξεπερνᾶμε ἀλλοιῶς τή φύση μας πού φοβᾶται δικαιολογημένα τό θάνατο.Θέλουμε ἕνα παράδειγμα. Τόχουμε: στό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ. Θέλουμε καί μία προοπτική. Τήν ἔχουμε: στή συνέχεια τῆς πορείας μας σέ οὐράνιες τροχιές.
Ἀλήθεια πόσοδιαφορετικά θά ἦταν τά πράγματα στή ζωή μας ἄν δέν κοιτάγαμε μόνο τή ζωούλα μας. Στήν πολιτική,κοινωνική, οἰκογενειακή, στρατιωτική καί οἰκονομική ζωή. Πόσο ὡραία θά ἦταν τά νειάτα μας ἄν μεγάλωναν μέ αὐτή τήν ἡρωϊκή καί ἱερή θεώρηση τοῦ μοναδικοῦ καί ἀνεπάληπτου ἀνθρωπίνου προσώπου.«Τά νειάτα εἶναι πλασμένα γιά τόν ἡ- ρωϊσμό», λέγει ὁ Πώλ Κλωντέλ. Ἀλήθεια πόσο φταῖμε πού καταδικάσαμε τά γενναĩα παιδιά τῆς Ἑλλάδας μας στό μαρασμό τῆςὑποτέλειας καί τῆς ἐξάρτησης καί πλέον δέν μποροῦν νά περπατήσουν στούςδρόμους τῆς ἱστορίας τῆς φυλῆς μας.
Στό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ βρίσκουμε ἀληθινά αὐτό πού θέλουμε. Στόν Κῆπο τῶν Ἐλαιῶν ὁ Χριστός νικᾶ τόν φόβο τοῦ θανάτου. Μετά προχωράει πρός τούςἐχθρούς Του κατάπρόσωπο. Ἀντιμετωπίζει νηφάλια τόν προδότη, ψύχραιματή σπείρα, μέ πόνο ψυχῆς τόν ἀρνητή, μέ λύπη τούςλιποτάκτες, μέ γενναιότητα τούς βασανιστές, μέ ἀπάθεια τούς κατηγόρους, μέ σιωπή τήν ἐξουσία, μέ συγχωρητικότητα τούς σταυρωτές, μέ ἐλεημοσύνη τόν μετανοοῦντα ληστή, μέ ἀγάπη τόν ἁπλό κόσμο, μέ ὑπομονή τήν ἐγκατάλειψη, μέκυριαρχία τή δίψα, μέ αὐταπάρνηση τό χωρίς ἀναισθητικό σταύρωμα. Βλέπει κατάματα τό θάνατο. Προχωρεῖ στό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Νικᾶ τόν θάνατο καί τήν ἁμαρτία καί τόν διάβολο. Ἐλευθερώνει τόν κόσμο ἀπό τό φόβο τοῦ θανάτου καί τή δουλεία τῆς ἐνοχῆς. Ἐλευθερία καί Ἀνάστασή μᾶςἔφερε ἡ ὑπέρβαση τοῦ θανάτου τοῦ ἀναμάρτητου Χριστοῦ.
Μή φοβόμαστε ἀπό τήν ἐπίθεση λοιπόν τοῦ ὁλοκληρωτισμοῦ στίς μέρες μας. Ὁ ἕνας ἄνθρωπος μπορεῖ νά κάνει τή διαφορά. Ὁ Μ. Βασίλειος τήν ἔκανε. Στήνἐποχή του.Καί μεῖς μποροῦμε τώρα. Οἱ Ὀρθόδοξοι Ἕλληνες σήμερα. Ἀπέναντι στήν ἰσοπεδωτική συμπεριφορά τῶν οἰκονομικῶν παραγόντων καί τήδικτατορία τῶνἀγορῶν, ἀπέναντι στήν ὁμοιομορφία τοῦ κόσμου καί τῆς ἐπιβαλλόμενης πολιτικῆς καί κομματικῆς πειθαρχίας, στόν ἰδεολογικό ὁλοκληρωτισμό τῶν ΜΜΕ, ἀπέναντι στή λεγόμενη ἐφιαλτική λογοκρισία τῶν εἰδήσεων καί τῶν ἀπόψεων καί τόν ἀποκλεισμό τῆς Ἐκκλησίας, ἀπέναντι σέ μιά«μιλημένη» δικαιοσύνη μέ προειλημμένεςἀποφάσεις, ἀπέναντι σέ ἕνα ἐπιστημονικό, δηλ. ἠλεγμένο, ἐλεγχόμενο, μεθοδευμένοκαί προσχεδιασμένο, κακό, ἐμεῖς ἄς χαράξουμε μία προσωπική δυναμική πορεία μέ ἀφοσίωση στήν ἀλήθεια, ἀκεραιότητα στό ἦθος καί σεβασμό στή συνείδησή μας.
Ἀφοῦ θά κριθοῦμε καί θά κριθοῦμε μία μέρα, γιατί νά μήπροτιμήσουμε τήν ἀλάθητη καί διαγνωστικήκρίση τοῦ Θεοῦ καί τῆς φωνῆς μέσα μας, ἀπό τήν πρόσκαιρη, ἀμφίβολη, ἐπιφανειακή, μέ ἡμερομηνία λήξεως κρίση τῶν ἀνθρώπων. Ἡ μέν παραμένει αἰώνια καί οὐράνια, ἡ ἄλλη μεταβαλλόμενη καίπροσωρινή. Αὐτόὅμως χρειάζεται χάρη καί πρότυπο, Χριστοκεντρικά καί τά δυό.Χρειάζεται κάθε μέρα κάποιος νά πεθαίνει γιά τήν ἀλήθεια καί τήν συνείδησή του. Νά ἐλευθερώνεται πρῶτα μέσα του ἀπό τόν τύραννο, πού λέγεται κοσμοκράτορας διάβολος, τόντυραννίσκο, πού λέγεται κόσμος καί νοοτροπία τῆς μάζας καί ἀπό τό «ταγκαλάκι» πού λέγεται σάρκα καί σαρκικό φρόνημα. Ὅλα αὐτά ὑπερνικιένται «διά τοῦ ἀγαπήσαντος ἡμᾶς» καί ἐφόσον ἀφομοιώσουμε ὡς ἀρχή ζωῆς καί γνώμονατό σταυρικό φρόνημα καί ὄχι τό σαρκικό θέλημα.
