Θεοφάνειες καιΘεοφάνεια
Θεοφάνεια,(από το Θεός και φαίνω=φανερώνω, αποκαλύπτω), είναι η φανέρωση, η αποκάλυψη τουΘεού στον άνθρωπο. Ο Θεός φανερώνει τον εαυτόν του και το θέλημά του στονάνθρωπο, διότι ο άνθρωπος, ο μεταπτωτικός άνθρωπος, αδυνατεί να ανακαλύψει μετις ιδικές του διανοητικές και πνευματικές δυνάμεις τον Θεόν, αδυνατεί να έρθεισε κοινωνία με τον Θεόν. Βέβαια ο Θεός δεν έπλασε εξ’ αρχής έτσι τον άνθρωπο.Οι πρωτόπλαστοι προ της πτώσεως βρισκόταν σε κατάσταση συνεχούς θεωρίας καικοινωνίας με τον Θεόν. Όπως παρατηρεί ο Μέγας Αθανάσιος, ο Θεός έδωσε στον Αδάμ«της ιδίας αϊδιότητος έννοιαν και γνώσιν», έτσι ώστε με την δύνα-μη της Χάριτοςτου Θεού «αγάλληται και συνομιλεί τω θείω», δηλαδή να χαίρεται και να συνομιλείμε τον Θεόν. Έχων δε την ψυχήν του καθαράν και αμόλυντον από κάθε αμαρτία«κατετρύφα αυτής κατά πρόσωπον της θείαςεμφανείας», δηλαδή απολάμβανε την παρουσίαν του Θεού πρόσωπονπρος πρόσωπον. Τα πράγματα όμως στη συνέχεια άλλαξαν.Μετά την παράβαση της εντολής του Θεού οι πρωτόπλαστοι απώλεσανπλέον την Χάρη του Θεoύ, εστερήθησαν του ενδύματος της αφθαρσίας και της απαθείας,εσκοτίσθη ο νούς και κατέστη πλέον ανίκανος να θεωρεί τον Θεόν και να βρίσκεται σε κοινωνία μαζίτου. Αυτή δε η κατάσταση του σκοτισμού και της πνευματικής νεκρώσεως μετεδόθηωσάν κληρονομική αρρώστια σ’ όλους τους απογόνους του Αδάμ, σ’ όλο το ανθρώπινογένος.
Ωστόσο ο Θεός και μετά την πτώση δενεγκατέλειψε το πλάσμα του. Όπως παρατηρεί ο ΜέγαςΒασίλειος σε μία ευχή της Θείας Λειτουργίας του «Ούγαρ απεστράφης το πλάσμα σου εις τέλος, ό εποίησας αγαθέ,ουδέ επελάθου έργου χειρών σου, αλλ’ επεσκέψω πολυτρόπως διά σπλάγχνα ελέουςσου. Προφήτας εξαπέστειλας,εποίησας δυνάμεις διά των αγίων σου, των καθ’ εκάστην γενεάν ευαρεστησάντωνσοι. Ελάλησας ημίν διά στόματος των δούλων σου των προφητών, προκαταγγέλων ημίν την μέλλουσαν έσεσθαι σωτηρίαν». Οι«επισκέψεις» του Θεού, για τις οποίες εδώ γίνεται λόγος, σεεκλεκτούς άνδρες της Παλαιάς Διαθήκης, Προφήτες και Πατριάρχες, και οι «δυνάμεις», τα θαύματα, που έκαμεο Θεός διά μέσου αυτών, δεν είναι τίποτε άλλο παρά Θεοφάνειες, φανερώσειςτου Θεού. Ο Θεός αποκαλύπτει το θέλημά του προς τους εκλεκτούς του και δι’ αυτώνπρος τον λαόν του τον Ισραήλ και εν ταυτώ προκαταγγέλει και προετοιμάζει τηνέλευση του Μεσσίου. Έτσι, για παράδειγμα, έχουμε τις Θεοφάνειες στον ΠατριάρχηΑβραάμ, σύμφωνα με τις μαρτυρίες που μας δίδει η Παλαιά Διαθήκη: «Είπε Κύριοςτω Αβραάμ» (Γεν.12,1).«Εγεννήθη ρήμα Κυρίου προς Αβραάμ εν οράματι λέγων» (Γεν.15,1). «Ώφθη αυτώ ο Θεόςπρος τη δρύϊ του Μαμβρή» (Γεν.18,1)κ.λ.π. Ανάλογες Θεοφάνειες έχουμε και στους προφήτες, κατ’ εξοχήν δε στο σκεύος της εκλογήςτου Θεού, τον Μωϋσή. Η πρώτη αποκάλυψη του Θεού σ’ αυτόν έγινε στους πρόποδεςτου Όρους Χωρήβ, στο όραμα της βάτου της καιομένης, αλλά μη καταφλεγομένης.Εκεί ο Θεός φανερώνει στον Μωϋσή τον εαυτό του, την ταυτότητά του, ότι δηλαδήείναι ο Ών (=ο Υπάρχων), ο Θεός των Πατέρων του, του Αβραάμ, Ισαάκ και Ιακώβ,και ότι πρόκειται να τον αποστείλει στην Αίγυπτο, για να απελευθερώσει τον λαόντου από την δουλεία των Αιγυπτίων. Μετά την Θεοφάνεια αυτή επακολούθησαν καιάλλες, η σπουδαιότερη δε από όλες είναι η Θεοφάνεια στο ΄Ορος Σινά. Εκεί ο Θεόςαποκαλύπτεται στον Μωϋσή, και μέχρις ενός βαθμού και στον λαό του Ισραήλ, κατάτρόπον μεγαλειώδη. Εν μέσω αστραπών και βροντών, γνόφου και θυέλλης, πουπροξενούν φόβο και τρόμο και αποτελούν έκφραση της παντοδυναμίας του Θεού. Εκείο Μωϋσής,πάνω στην κορυφή του Όρους, αξιώνεται να ομιλήσει πρόσωπο προς πρόσωπο με τονΘεόν και να ακούσει την φωνή Του: «Άκουε Ισραήλ, Κύριος ο Θεός σου είς εστίν»,και «Εγώ είμι Κύριος ο Θεός σου» (Εξοδ.20,2).Έτσι ο λαός χειραγωγείται από τον ίδιο τον Θεό προς την θεογνωσία. Λαμβάνει μίαπρώτη εισαγωγική γνώση περί Θεού. Απομακρύνεται από το σκότος της πολυθεΐας καιειδωλολατρείας και οδηγείται στην αλήθεια του ενός καιμόνου αληθινού Θεού. Επί πλέον λαμβάνει τις δέκα εντολές, που συνοψίζουν τονηθικό και πνευματικό νόμο της Παλαιάς Διαθήκης.
Ωστόσο όλες αυτές οι Θεοφάνειες, και αυτήακόμη πάνω στο Όρος Σινά, που αποτελεί το αποκορύφωμα όλων των άλλων, είναι κατ’ουσίαν εισαγωγικές Θεοφάνειες,που παραπέμπουν στην κατ’ εξοχήν Θεοφάνεια, στην Θεοφάνεια, που έγινε στονΙορδάνη ποταμό.Υπάρχει δε ασύγκριτη διαφορά μεταξύ εκείνων και αυτής, την οποίαεπισημαίνει ο απόστολος Παύλος στην προς Εβραίους επιστολήτου: «Πολυμερώς και πολυτρόπωςπάλαι ο Θεός λαλήσας τοις πατράσιν εν τοις προφήταις, επ’ εσχάτων των ημερώντούτων ελάλησεν ημίν εν Υιώ» (Εβρ.1,1).Και τούτο, διότι εδώ έχουμε πλέον πλήρη και τελεία την αποκάλυψη του μυστηρίουτης Τριαδικής Θεό-τητος. Το μυστήριο αυτό, σκιωδώςμόνον και αινιγματωδώς προτυπούμενο στην Πα-λαιά Διαθήκη, φανερώνεταιεναργέστατα κατά την ώρα του βαπτίσματος του Κυρίου στον Ιορδάνη. Ο ένας Θεός που απεκαλύφθη στην ΠαλαιάΔιαθήκη, είναι μεν ένας κατά την ουσία, τριαδικόςόμως κατά τα πρόσωπα, τις υποστάσεις: Ο Πατήρ, οΥιός και το άγιον Πνεύμα. Στον Ιορδάνη «η της Τριάδος εφανερώθη προσκύνησις».Οδηγείται η ανθρωπότης στο φως της αληθινής θεογνωσίας, καθώς πλέον κάνουναισθητή την παρουσία τους και τα τρία πρόσωπα της αγίας Τριάδος: Ο Υιόςβαπτιζόμενος, το Πνεύμα το άγιον εν είδει περιστεράς και ο Πατήρ άνωθεν διά τηςφωνήςΤου «ούτος εστίν ο Υιός μου ο αγαπητός εν ώ ευδόκησα». Πέραν αυτών στηνΘεοφάνεια της Καινής Διαθήκης έχουμε επί πλέον και την επίσημη φανέρωση ενώπιοντου λαού του Ισραήλ, του δευτέρου προσώπου της αγίας Τριάδος, του Υιού του Θεούεν δούλου μορφή, την φανέρωση του ενανθρωπίσαντος Θεού Λόγου. Στη Θεοφάνεια τηςΚαινής Διαθήκης ο Θεός δεν ομιλεί πλέον διά μέσου των προφητών του, αλλά αυτόςο ίδιος αυτοπροσώπως προς τους ανθρώπους. Στις Θεοφάνειες της Παλαιάς Διαθήκηςακούμε το: «Τάδε λέγει Κύριος», ενώ σ’ αυτήν της Καινής το: «Εγώ δε λέγω υμίν».
Σύμφωνα με το σχέδιο της ενσάρκου Θείας Οικονομίας υπολείπεται ναγίνει μία ακόμη, τελευταία, Θεοφάνεια, αυτή της Δευτέρας Παρουσίας, όπου οΚύριος θα έρθη και θα φανερωθεί και πάλι στον κόσμο, όχι για να σώσει, αλλά γιανα κρίνει τον κόσμο. Όχι εν σχήματι ταπεινώσεως και πτωχείας αλλ’ εν όλη τηςδόξη του. Και όπως υπάρχει αιτιώδης σχέση μεταξύ των Θεοφανειών της Παλαιάς Διαθήκης και αυτών τηςΚαινής Διαθήκης, έτσι υπάρχει ανάλογη σχέση αυτών με εκείνη της Δευτέρας Παρουσίας. Σ’ αυτήν δε την τελευταία Θεοφάνεια θα είναι παρούσα όλη η ανθρωπότης μηδενός εξαιρουμένου, θα γίνει δε υπόθεσις χαράς καιευφροσύνης γιά τους δικαίους, αφορμή δε αφάτου οδύνης και τρόμου για τουςαμετανοήτους και αμαρτωλούς.
